System kaucyjny – czym jest i jak z niego korzystać? Carrefour przygotował porady dla klientów

W świetle uchwalonej przez Sejm w dniu wczorajszym nowelizacji ustawy wprowadzającej system kaucyjny, jego start został przesunięty w Polsce na 1 października 2025 roku. Aktualnie, ustawa czeka na rozpatrzenie przez Senat oraz podpis prezydenta. W odpowiedzi na nowe przepisy, Carrefour przygotował serię porad dla klientów dotyczących korzystania z nowego systemu. Co dokładnie kryje się pod pojęciem systemu kaucyjnego i jakie zmiany przyniesie on w praktyce dla polskich konsumentów?

System kaucyjny to nowe prawo, w myśl którego Polacy będą kupować oraz zwracać opakowania po napojach tak, aby mogły być ponownie użyte lub poddane recyklingowi. Do zakupu każdego napoju w zwrotnej butelce szklanej, butelce plastikowej PET[1] lub puszce aluminiowej producenci doliczać będą kaucję, którą klient odzyska przy jej zwrocie. Do oddania opakowań nie będzie potrzebny paragon ani inne potwierdzenie zakupu, jednak potrzebna będzie zmiana jednego ważnego przyzwyczajenia.

Czym jest system kaucyjny i z czego wynika jego wprowadzenie?

Wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce jest wynikiem znowelizowanej unijnej dyrektywy ramowej o odpadach[2], która nakłada na kraje unijne, w tym m.in. na Polskę, obowiązki w zakresie recyklingu odpadów opakowaniowych oraz ich selektywnej zbiórki, która ma znacząco poprawić skuteczność ich odzysku i ponownego wykorzystania. Systemem objęte będą opakowania na napoje jednokrotnego użytku: butelki plastikowe PET o pojemności do 3 litrów i puszki metalowe o pojemności do 1 litra oraz butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra. Wysokość kaucji określona została w rozporządzeniu: 50 groszy na butelki PET i puszki, 1 zł na butelki szklane.

Zmiana dotycząca postępowania z odpadami

Przez ostatnie lata Polacy nauczyli się segregować odpady do odpowiednich pojemników, co w wielu gospodarstwach domowych stało się codzienną praktyką. Do tej pory byli oni zachęcani do maksymalnego zmniejszania objętości zużytych opakowań po napojach, poprzez zgniatanie butelek lub puszek, aby zajmowały one jak najmniej miejsca. System kaucyjny działa jednak na zupełnie innej zasadzie, dlatego ważna jest zmiana tego wypracowanego przez wiele lat nawyku. Klienci otrzymają zwrot kaucji lub zapłatę za oddane opakowania, ale tylko i wyłącznie w przypadku oddania do sklepów butelek plastikowych i puszek niezgniecionych, czystych, a także z czytelnym kodem kreskowym. W przypadku butelek szklanych również niezbędna jest etykieta z kodem kreskowym. Kaucja będzie wypłacana klientom w gotówce.

Gdzie będzie można oddawać opakowania?

W systemie kaucyjnym będą brały udział wszystkie punkty oferujące do sprzedaży napoje, których powierzchnia sprzedaży przekracza 200 mkw. Oznacza to, że za odbiór opakowań od klientów odpowiedzialne będą nie tylko sklepy spożywcze, ale także inne sklepy, stacje paliw, restauracje czy kawiarnie, a nawet galerie handlowe czy urzędy oferujące sprzedaż napojów, np. w maszynach vendingowych. Te najmniejsze — o powierzchni sprzedaży do 200 mkw. - mogą przystąpić do systemu, ale nie muszą. W ramach nowego systemu prowadzone będą dwa rodzaje zbiórek — automatyczna, czyli do wyspecjalizowanych maszyn odbierających od klientów opakowania (butelkomaty, zwrotomaty), a także manualna — realizowana ręcznie do koszy wystawionych przez sprzedawców.

Przechowywanie odpadów w domach

Konieczność zwrotu butelek niezgniecionych, czystych oraz z czytelnym kodem kreskowym wymaga od konsumentów nowego podejścia do przechowywania odpadów w domach, oraz ich regularnego zwrotu. Do tej pory wystarczyło zgnieść opakowanie oraz wyrzucić do właściwego pojemnika oznaczonego kolorem żółtym w przypadku PET, oraz aluminium i zielonym w przypadku opakowań szklanych. Kolejnym krokiem na drodze do zmian będzie okres przejściowy - kiedy część opakowań (butelek szklanych, plastikowych butelek PET i puszek metalowych) będzie objętych systemem kaucyjnym, a część nie. Bardzo ważne będzie wówczas sprawdzenie czy dana butelka lub puszka podlega pod polski system kaucyjny i posiada na etykiecie odpowiednie oznaczenie. Docelowo, aby odzyskać kaucję konieczne będzie wypracowanie najlepszych, własnych metod składowania, transportu opakowań do punktów ich odbioru, głównie sklepów lub butelkomatów. Ułatwieniem dla klientów nie będzie z pewnością wykluczenie z systemu sklepów o powierzchni sprzedaży poniżej 200 mkw, których w Polsce jest najwięcej. Polacy będą musieli zatem wypracować sposób, w jaki zwracają odpady — czy przy każdej wizycie na zakupach, czy może raz na tydzień lub miesiąc, oddając opakowania hurtowo. Co ważne, każdy taki zwrot opakowań będzie się dla nich wiązał z zastrzykiem gotówki, bowiem przy założeniu, że utrzymana zostanie kaucja na poziomie 50 groszy za każde opakowanie aluminiowe lub plastikowe PET po napoju, przy zwrocie 10 opakowań, klient otrzyma 5 złotych.

Trwa pełnoprawny pilotaż system kaucyjnego w Warszawie

Wprowadzony w sierpniu br. przez Carrefour Polska, wspólnie PolKą - Polską Kaucją, Inpostem oraz Muszynianką pilotaż systemu kaucyjnego w Warszawie to faktyczny przedsmak tego co czeka nas w przyszłym roku. Klienci, w zamian za oddane opakowania, otrzymują w sklepach tej sieci zapłatę w postaci e-bonów drukowanych bezpośrednio przez butelkomaty, którymi od razu będą mogli zapłacić za swoje zakupy. Finalna kwota e-bonu opiewa w tym teście na 50 groszy za każdą oddaną szklaną butelkę zwrotną, po 25 groszy za każdą oddaną butelkę PET po napojach marki własnej Carrefour, wody Muszynianka lub Piwniczanka (do pojemności 3 litrów) oraz po 5 groszy za każdą puszkę aluminiową po napojach (do pojemności 1 litra) oraz butelkę PET po napojach innych producentów. Sieć odbiera od klientów dokładnie takie pojemności, jakie uwzględniać będzie nowy system. Klienci nie muszą przedstawiać w sklepie paragonów z dowodem zakupu zwracanych opakowań. Patronat nad projektem objęły Wody Polskie oraz Lasy Państwowe.

Program pilotażowy to okazja dla klientów, aby zapoznali się z nowym systemem. W ramach edukowania Polaków w zakresie segregowania odpadów i ochrony środowiska Carrefour Polska stworzył również stronę internetową – kompendium wiedzy na temat systemu kaucyjnego dostępne bezpłatnie dla wszystkich. Przyjazna graficznie strona ma odpowiadać na najbardziej nurtujące klientów pytania, a także objaśniać krok po kroku jak wygląda i na czym polega system kaucyjny.

[1] PET - politereftalan etylenu - rodzaj tworzywa z którego wykonana jest zdecydowana większość plastikowych butelek na napoje

[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, czyli tzw. dyrektywa SUP