OKI ma rozruszać rynek kapitałowy

Minister finansów Andrzej Domański zapowiedział utworzenie nowego produktu oszczędnościowego. Na Osobistym Koncie Inwestycyjnym (OKI) będziemy mogli przechowywać i inwestować aktywa finansowe w wysokości do 100 tys. zł bez „podatku Belki”. Spektrum dostępnych instrumentów ma obejmować m.in. akcje, obligacje i ETFy, ale również lokaty i obligacje oszczędnościowe, przy czym w przypadku dwóch ostatnich limit to 25 tys. zł. Jeżeli wartość zgromadzonych aktywów przekroczy 100 tys. zł, od nadwyżki mamy co roku płacić specjalny nowy podatek w wysokości ok. 0,8-0,9%.

Idea rachunku z relatywnie większym wsparciem dla bardziej ryzykownych aktywów sugeruje, że intencją resortu jest dać impuls do rozwoju polskiego rynku kapitałowego. To ważne, bo nie dość, że relacja aktywów całego systemu finansowego w Polsce do PKB jest kilkukrotnie niższa niż średnio w strefie euro i niższa także na tle innych gospodarek w naszym regionie, to są to aktywa zdominowane przez sektor bankowy, przy słabo rozwiniętym rynku akcji. Tymczasem silniejszy rynek kapitałowy mógłby odegrać istotną rolę w stymulowaniu wzrostu gospodarczego. Według ministra finansów, realny termin wejścia w życie nowego konta to połowa 2026 r., a w ciągu trzech lat na OKI może trafić ok. 100 mld zł.

Oczywiście, ostatecznie ważne będą wszystkie szczegóły nowego rozwiązania. Można się np. zastanowić, czy do limitu 100 tys. zł. wliczać przychody z już utrzymywanych w ramach OKI inwestycji, co sugeruje bieżący kształt propozycji, czy nie. Skłaniałbym się ku całkowitemu zwolnieniu z podatku przyrostu wartości w ryzykownej części portfela i ewentualnym naliczeniu go w momencie wypłaty środków z subkonta z ryzykownymi aktywami. To może ograniczyć wypłaty, kiedy wartość zgromadzonych aktywów zbliży się do wspominanego progu 100 tys. zł., co miałby znaczenie dla ciągłości finansowania firm z gorszym dostępem do kredytu, jak np. startupy.

Demografia kontra rozwój gospodarczy

Według prognoz GUS, do 2060 r. liczba mieszkańców Polski zmniejszy się do niecałych 31 mln osób. Co więcej, w połowie wieku będziemy odsetek osób w wieku 65+, a więc poprodukcyjnym, sięgnie blisko 30 proc. Starzejąca się i kurcząca populacja przy nieefektywnej alokacji oszczędności jest poważnym ograniczeniem dla utrzymania wysokiego tempa rozwoju gospodarczego kraju. Przy istniejących wyzwaniach demograficznych, musimy szukać alternatywnych do pracy czynników wzrostu PKB. Jak pokazują badania i teoria ekonomii, właściwym kierunkiem powinno być skupienie się na zwiększaniu produktywności, co wiążę się z innowacyjnością gospodarki i efektywnością wykorzystania istniejących zasobów.

Ekonomiści Jakob Madsen i James Ang[1] opublikowali wyniki przekrojowego badania na grupie 21 krajów OECD, obejmującego okres 140 lat. Z punktu widzenia wyzwań stojących przed polską gospodarką, kluczowym wnioskiem z tego badania jest wykazanie pozytywnej relacji i wpływu rozwoju rynku finansowego na „produkcję idei”, czyli wspieranie procesu formułowania i rozwijania nowych pomysłów. Rozwinięty rynek finansowy zwiększa efektywność w obszarze badań i rozwoju poprzez lepsze alokowanie zasobów czy monitorowanie i ocenę projektów inwestycyjnych. Łatwiejszy jest też dostęp do kapitału niezbędnego do prowadzenia badań i rozwoju. To sprzyja większej liczbie patentów i innowacji, co przekłada się na wzrost produktywności.

Szukając alternatywnych źródeł wzrostu gospodarczego w przyszłości, powinniśmy zatem koncentrować się na rynku kapitałowym. Jego rozwój może stymulować wzrost produktywności. Jednocześnie kolejna obok bankowej, dobrze rozwinięta „noga” systemu finansowego mogłaby pomóc ograniczyć ryzyko koncentracji źródeł finansowania rozwoju gospodarczego, tworząc alternatywę szczególnie istotną w okresach, gdy banki ograniczają akcję kredytową. Dlatego zapowiedź wprowadzenia OKI to ruch w tym kierunku.

Dawid Pachucki

dyrektor Biura Analiz Makroekonomicznych, główny ekonomista PZU

[1] J. Madsen, J. B Ang, Finance-led growth in the OECD since the 19th century: How does financial development transmit to growth?, Review of Economics and Statistics, 2015