Aż 65% MŚP nie uwzględnia AI w swojej strategii biznesowej. Najczęściej dotyczy to firm transportowych i HoReCa

2/3 firm z sektora MŚP nie posiada strategii, która uwzględnia wykorzystanie sztucznej inteligencji, ani jako osobnego dokumentu, ani jako elementu strategii biznesowej. Niespełna 1% przedsiębiorstw deklaruje, że posiada formalną strategię rozwoju AI, natomiast 35% firm uwzględnia zagadnienia związane ze sztuczną inteligencją w swojej strategii biznesowej, wynika z Barometru AI na I półrocze 2025 roku przygotowanego przez EFL. Najbardziej strategicznie do wdrażania AI podchodzą firmy z sektora kreatywnego, IT oraz produkcyjnego. Najrzadziej temat ten pojawia się wśród przedsiębiorstw transportowych i HoReCa. MŚP wdrażają sztuczną inteligencję przede wszystkim w celu automatyzacji usług (78%), zwiększenia przychodów (45%) i ograniczenia kosztów (31%). Główną barierą dla rozwoju AI pozostają wysokie koszty wdrożeń (73%).

– Z naszych badań wynika, że wdrażanie sztucznej inteligencji w sektorze MŚP ma dziś raczej charakter punktowy i operacyjny niż strategiczny. Zaledwie niewielka część polskich firm z sektora MŚP posiada oficjalny dokument, która uwzględnia wykorzystanie sztucznej inteligencji, czy to jako osobny dokument, czy element ogólnej strategii biznesowej. Firmy częściej sięgają po konkretne narzędzia, ale rzadko osadzają te działania w szerszym kontekście rozwoju organizacji. A bez strategii – rozumianej jako przemyślany plan na poziomie zarządczym – trudno mówić o efektywnej i trwałej transformacji. Przedsiębiorcy widzą potencjał AI, zwłaszcza w automatyzacji i poprawie efektywności, ale często brakuje im wsparcia w analizie, planowaniu i wdrażaniu tej technologii w sposób spójny z celami firmy. To pokazuje, że choć świadomość potencjału AI rośnie, nadal brakuje systemowego podejścia do tej technologii – mówi Paweł Bojko, wiceprezes zarządu EFL.

AI nieobecna w strategiach większości firm

Strategię rozwoju AI jako odrębny dokument posiada jedynie 0,44% badanych firm. Częściej (łącznie 35% firm) elementy dotyczące wykorzystania AI są wpisane w ogólną strategię rozwoju. Takie rozwiązanie stosuje 15% mikrofirm, 37% małych i aż 62% średnich przedsiębiorstw.

Zdecydowana większość przedstawicieli sektora MŚP (65%) nie posiada żadnego formalnego dokumentu, który przedstawia podejście organizacji do AI. W tej grupie, 19% respondentów deklaruje, że dokument uwzględniający AI powstanie w ich firmie w najbliższym czasie. W szczególności w branżach zdrowia (30%), handlu (28%) i przemysłu (22%). Natomiast  46% przedsiębiorców nie posiada żadnego dokumentu odnoszącego się do sztucznej inteligencji i nie planuje tego zmieniać. Takie podejście dominuje zwłaszcza w najmniejszych firmach – aż 73% mikroprzedsiębiorstw przyznaje, że AI nie jest ujęta w ich strategii ani obecnie, ani w planach.

Gdzie AI: automatyzacja, dane, obsługa klienta

W firmach, które decydują się na wdrażanie sztucznej inteligencji, dominuje podejście zadaniowe. AI wykorzystywana jest przede wszystkim w automatyzacji usług (78%). Kolejne zastosowania to przyspieszenie przetwarzania danych (30%) i obsługa klienta (26%). Rzadziej wskazywane są zastosowania takie jak automatyzacja produkcji (12%), weryfikacja dokumentów (10%) czy personalizacja marketingu (6%).

Firmy średniej wielkości częściej niż mikro czy małe przedsiębiorstwa traktują AI jako narzędzie do analizy danych i optymalizacji procesów. W ujęciu branżowym najaktywniejsze są sektory przemysłowy i finansowy, gdzie cyfryzacja i precyzja operacyjna mają kluczowe znaczenie.

Dlaczego AI: sprawniej i taniej

Najczęściej wskazywaną motywacją jest potrzeba automatyzacji i usprawnienia usług – na ten cel wskazuje 81% respondentów. Kolejne to zwiększenie przychodów (45%) i ograniczenie kosztów (31%). Dla co czwartej firmy wdrożenie AI to sposób na zwiększenie konkurencyjności (26%). Tylko 7% respondentów uzasadnia swoje decyzje chęcią nadążania za trendami, a zaledwie 2% wiąże rozwój AI z planami redukcji zatrudnienia.

– MŚP chcą wykorzystywać AI przede wszystkim do poprawy efektywności, skracania procesów i ograniczania kosztów. To podejście bardzo pragmatyczne, ale jednocześnie pokazujące, że technologia zaczyna być traktowana nie jako „innowacja z przyszłości”, lecz jako narzędzie codziennej pracy. Widać jednak dużą różnicę w podejściu firm w zależności od ich skali. Średnie przedsiębiorstwa mają znacznie większą gotowość i zasoby, by inwestować w bardziej zaawansowane zastosowania AI – choćby analitykę predykcyjną czy automatyzację złożonych procesów – mówi Paweł Bojko z EFL.

Wyzwania: koszty, cyberbezpieczeństwo i brak ludzi

Największą barierą we wdrażaniu AI są rosnące koszty technologii oraz zależność od zewnętrznych dostawców – wskazuje na to po 73% badanych firm. Na drugim miejscu znalazły się obawy przed cyberatakami (38%), a na trzecim – awaryjność systemów (31%). Co czwarta firma obawia się konieczności reorganizacji pracy i szkoleń, a co szósta – braku odpowiednich kompetencji w zespole. Tylko marginalny odsetek firm (0,7%) dostrzega problem braku regulacji prawnych w obszarze AI.

– Firmy obawiają się kosztów, ale również utraty kontroli nad technologią, którą rozwija zewnętrzny partner. To realne zagrożenie, zwłaszcza dla małych firm, które nie mają zasobów na niezależne wdrażanie rozwiązań AI. Równie ważne są obawy dotyczące cyberbezpieczeństwa i kompetencji zespołów. Jeśli MŚP mają realnie skorzystać z potencjału sztucznej inteligencji, potrzebują wsparcia w obszarach kompetencyjnych, procesowych i finansowych. W przeciwnym razie, nawet najlepsza technologia nie przyniesie oczekiwanych efektów – dodaje Paweł Bojko.

***

Barometr AI jest syntetycznym wskaźnikiem informującym o skłonności firm z sektora MŚP do wdrażania rozwiązań opartych o wykorzystanie sztucznej inteligencji (AI). Analizie poddawane są przede wszystkim informacje dotyczące czterech obszarów: poziom inwestycji przeznaczanych na rozwiązania AI, poziom zatrudnienia na potrzeby wdrożenia rozwiązań AI, plany dotyczące zatrudnienia w wyniku podjętych inwestycji AI, poziom sprzedaży w związku z inwestycjami opartymi o AI. Badaniu podlegają  przedsiębiorstwa, które zadeklarowały, że w najbliższym półroczu będą wykorzystywać rozwiązania oparte o AI.Podstawową miarą analityczną jest algorytm stworzony na podstawie danych zgromadzonych w trakcie badania przedsiębiorców. Przyjmuje on wartości od 0 do 100, przy czym zagregowany wynik powyżej 50 punktów oznacza, że występują sprzyjające warunki do rozwoju AI w ramach MŚP, natomiast wynik niższy oznacza, że warunki te są niekorzystne.Badanie jest przygotowywane przez Ecorys na zlecenie Europejskiego Funduszu Leasingowego S.A., a jego wyniki są publikowane co pół roku. Uczestnicy badania to mikro, małe i średnie firmy z całej Polski – łącznie 455 podmiotów. Wywiady są prowadzone z osobami decyzyjnymi w firmach, np. z właścicielem lub współwłaścicielem, prezesem lub innym członkiem zarządu, dyrektorem. Technika badawcza: badanie ilościowe z wykorzystaniem techniki wywiadów telefonicznych wspomaganych komputerowo (CATI). Pierwsza edycja badania odbyła się od 15 stycznia do 14 lutego 2025 roku.