Zabytkowy ogród tarasowy SGGW udostępniony mieszkańcom Warszawy

Dzięki dobrej współpracy władz Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego ze stowarzyszeniem Otwarty Ursynów, 17 kwietnia 2025 roku został oficjalnie otwarty dla mieszkańców Warszawy zabytkowy ogród tarasowy, zlokalizowany za Pałacem Ursynowskim, w którym mieści się siedziba władz uczelni. Ogród, będący częścią rezerwatu przyrody Skarpa Ursynowska, można odwiedzać codziennie w godzinach
od 8:00 do 18:00.

Tarasy, dzięki staraniom władz uczelni, zostały odrestaurowane z jej własnych funduszy w 2016 roku. Stanowią część Pałacu Ursynowskiego, którego historia sięga 1775 roku i wiąże się z pułkownikiem Józefem de Maisonneuve, ulubieńcem księżnej Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej. Józef de Maisonneuve nazwał na jej cześć majątek Roskosz (Rozkosz). Nazwa ta obowiązywała do 1822 roku, kiedy to dwór i ziemię kupił Julian Ursyn Niemcewicz – wybitny polityk, pisarz i poeta, a także przyjaciel i adiutant Tadeusza Kościuszki. Rezydencja otrzymała wówczas nazwę Ursynów, pochodzącą od dawnego nazwiska rodziny Niemcewiczów.

– Dzisiejszy dzień jest dla naszej uczelni wyjątkowy – po latach starań, dzięki zaangażowaniu wielu osób i instytucji, między innymi dobrej współpracy ze społecznikami ze stowarzyszenia Otwarty Ursynów, możemy oficjalnie otworzyć dla społeczeństwa zabytkowe ogrody tarasowe, zlokalizowane za Pałacem Ursynowskim, w sercu rezerwatu przyrody Skarpa Ursynowska. Chciałbym podkreślić, że udostępnienie tej przestrzeni nie oznacza kompromisu kosztem ochrony środowiska. Wręcz przeciwnie – to dowód na to, że przy mądrej, opartej na wiedzy naukowej współpracy możliwe jest pogodzenie ochrony cennych siedlisk przyrodniczych z potrzebą edukacji i upowszechniania wartości przyrody. Zapraszam Państwa do korzystania z tego miejsca z uważnością i szacunkiem. Niech ogrody tarasowe staną się przestrzenią inspiracji, odpoczynku i nauki – żywym symbolem tego, jak dzisiejsze miasta mogą stawać się ostojami przyrody – powiedział prof. dr hab. Michał Jerzy Zasada, rektor SGGW.

– Bardzo się cieszę, że 17 kwietnia możemy wspólnie z władzami SGGW zaprosić nie tylko mieszkańców Dzielnicy Ursynów, ale przede wszystkim wszystkich mieszkańców Warszawy do zwiedzania Ogrodu Tarasowego poniżej Pałacu Krasińskich na Ursynowie. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie duża życzliwość i pomoc JM Rektora Michała Zasady, który od samego początku podjął skuteczne działania, aby doprowadzić do dzisiejszego otwarcia. Dla mnie to wspaniała wiadomość dla mieszkańców Warszawy, którzy od dziś mogą odwiedzać to piękne miejsce. Mam nadzieję również, że władze innej uczelni, która dzierżawi od Kancelarii Prezesa Rady Ministrów teren Parku Natolińskiego, pójdą w ślady władz SGGW i udostępnią mieszkańcom Warszawy swobodny dostęp do parku i Pałacu Natolińskiego (poza ścisłym rezerwatem). Dobra kultury i przyrody będące w domenie publicznej powinny być dostępne w sposób nieograniczony dla obywateli – powiedział Paweł Lenarczyk, przewodniczący stowarzyszenia Otwarty Ursynów, radny Dzielnicy Ursynów.

– Otwarcie Ogrodu Tarasowego to przykład dobrej współpracy pomiędzy samorządem terytorialnym a uczelnią SGGW, która ma swoją siedzibę na terenie Dzielnicy Ursynów. Mogę tylko podkreślić, że tak jak dotychczas, tak i w przyszłości będziemy rozwijali tę współpracę i będziemy ją zacieśniać dla dobra studentów i mieszkańców Dzielnicy Ursynów – powiedział Cezary Holdenmajer, zastępca burmistrza Dzielnicy Ursynów m.st. Warszawy.

------------------------------------------------

OGRÓD TARASOWY - RYS HISTORYCZNY

Ogród tarasowy, zwany również ogrodem włoskim, stanowi integralną część posiadłości Rozkosz, położonej między Służewem a Wolicą. Posiadłość ta została wydzielona 28 kwietnia 1775 roku z dóbr wilanowskich przez Czartoryskich i wydzierżawiona Józefowi Maisonneuve’owi, który nadał jej nazwę Rozkosz.

W latach 1775–1777 na terenie posiadłości powstał niewielki dworek z oficynami, ogród włoski, dzika promenada, ogród owocowy oraz grota z kilkoma pomieszczeniami na zboczu, wraz ze zdrojem wyłożonym głazami.

Posiadłość miała wielu gospodarzy, aż w roku 1822 właścicielem stał się Julian Ursyn Niemcewicz, który podźwignął ją z ruiny i zmienił nazwę na Ursynów. Poeta posadził nowe, rzadkie gatunki drzew i krzewów, sprowadzone między innymi z Ameryki. Za pałacem, na zboczu skarpy, nadal funkcjonowała grota ze zdrojem. Jednak na skutek wieloletniego zaniedbania przez poprzedników Niemcewicza, źródło uległo zamuleniu.

Po upadku powstania listopadowego posiadłość uległa konfiskacie i była kilkakrotnie przekazywana w dzierżawę. W 1842 roku majątek wystawiono na publiczną licytację.

W 1850 roku posiadłość nabyła Elżbieta (Eliza) z Branickich Krasińska, żona poety Zygmunta Krasińskiego, i postanowiła wybudować tu siedzibę dla siebie i męża. W latach 1860–1882 powstało wielokondygnacyjne założenie tarasowe, składające się z dwóch tarasów umocnionych ceglanymi ścianami oporowymi, z kamienną, boniowaną okładziną. Tarasy łączyły ciągi schodów, a całość wieńczyła balustrada z wazami i drzewkami oranżeryjnymi.

W 1906 roku Adam Krasiński przeznaczył posiadłość na cele oświatowe. W okresie I wojny światowej wycofujące się wojska rosyjskie wycięły otaczający park. Wykonane wówczas fotografie dokumentują zły stan techniczny pałacu i zespołu tarasów ze schodami za pałacem.

W 1906 roku Adam Krasiński przeznaczył posiadłość na cele oświatowe. W okresie I wojny światowej wycofujące się wojska rosyjskie wycięły otaczający park. Wykonane wówczas fotografie dokumentują zły stan techniczny pałacu i zespołu tarasów ze schodami za pałacem.

W 1921 roku Edward Raczyński, spadkobierca Adama Krasińskiego, przekazał Ursynów Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

W 1936 r. utworzono w Ursynowie Państwowe Gimnazjum Ogrodnicze. W 1938 r. rozpisano konkurs na projekt rozplanowania wzorcowej szkoły ogrodniczej. Pierwszą nagrodę zdobył Alfons Zielonko, jednak z powodu wybuchu wojny prace wstrzymano. Projekt został zrealizowany w minimalnym zakresie.

Po wojnie w Ursynowie działało Liceum Ogrodnicze, a w 1949 roku powstała Państwowa Centralna Szkoła POM i Spółdzielnia Produkcyjna.

Kształtowaniem zieleni na terenie Ursynowa ponownie zajął się Alfons Zielonko. Projekt urbanistyczny rozbudowy wraz z zespołem opracował Stefan Tworkowski.

Na początku 1956 r. rozwiązano Państwową Centralną Szkołę POM, a 17 października 1956 r., na mocy Zarządzenia nr 327 Prezesa Rady Ministrów, przekazano zabudowania szkolne SGGW wraz z 81 ha terenów towarzyszących.

Założenie pałacowo-ogrodowe w Ursynowie uległo znacznym przekształceniom i degradacji
w stosunku do osiemnastowiecznej i dziewiętnastowiecznej formy przestrzennej. Przyczynami były upływ czasu, brak konserwacji, zniszczenia wojenne oraz zmiany adaptacyjne, wynikające z przekształcenia niewielkiego założenia rezydencjalnego w dużą uczelnię.

Taras ze schodami wpisany jest do rejestru zabytków pod nr 642/3, decyzją Konserwatora Zabytków Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 23 lipca 1973 r.

Część zabytkowego parku w Ursynowie objęto ochroną w 1996 r. jako rezerwat przyrody. Rezerwat ten, pod nazwą Skarpa Ursynowska, utworzono zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 14 czerwca 1996 r. Obszar ten pokrywa się z zasięgiem dzikiej promenady i tarasowego ogrodu włoskiego.

Z okazji zbliżającego się jubileuszu 200-lecia tradycji Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, przypadającego w 2016 r., postanowiono odrestaurować tarasowy ogród włoski. W tym celu, ze środków własnych, zlecono wykonanie potrzebnych opracowań i projektów.

Od roku 2014 do końca kwietnia 2016 r. trwały prace rekonstrukcyjne i rewaloryzacyjne.
W tym czasie odtworzono mury oporowe, schody, barierki, fontannę; usunięto drzewa ze skarpy, częściowo odsłaniając oś widokową na Wilanów; wyczyszczono staw, posadzono nową roślinność leśną na zboczach. Teren został ogrodzony i objęty monitoringiem.

Po zakończeniu prac rewaloryzacyjnych, na wniosek SGGW, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska zmienił formę ochrony dla wydzielonego fragmentu rezerwatu przyrody Skarpa Ursynowska – z ochrony czynnej na krajobrazową. W kolejnych zarządzeniach RDOŚ, dotyczących ustalenia zadań ochronnych dla rezerwatu Skarpa Ursynowska, umieszczono zapisy umożliwiające prowadzenie prac konserwatorskich związanych z zachowaniem zabytkowego założenia. Udostępniono również ten fragment rezerwatu (ogrody tarasowe) początkowo zorganizowanym grupom z przewodnikiem, a następnie – ograniczając ruch turystyczny i rekreacyjny – jedynie do godzin dziennych.

17 kwietnia 2025 r. SGGW, po wykonaniu prac pielęgnacyjnych drzew w celu zapewnienia bezpieczeństwa zwiedzających, udostępniła ogrody tarasowe dla ruchu pieszego od 1 kwietnia do 31 października, we wszystkie dni tygodnia, w godzinach 8:00–18:00, zgodnie z Regulaminem udostępnienia ogrodu tarasowego.

-----------------------------------------------

Krótka historia Pałacu Ursynów

Historia pałacu Ursynów, obecnego Rektoratu Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, sięga 1775 roku i wiąże się z pułkownikiem Józefem de Maisonneuve, ulubieńcem księżnej Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej.

Józef de Maisonneuve otrzymał od ojca Izabeli malowniczy kawałek ziemi. W ciągu dwóch lat pułkownik wybudował dwór i kilka innych zabudowań na zboczu z widokiem na dolinę Wisły i, zakochany w Izabeli, nazwał majątek Roskosz (Rozkosz). Nazwa ta obowiązywała do 1822 roku, chociaż w ciągu prawie pięćdziesięciu lat właściciele zmieniali się kilkakrotnie.

W 1784 roku druga właścicielka, księżna Joanna Sapieżyna, przekazała majątek znanemu politykowi, mówcy, pierwszemu polskiemu historykowi sztuki i kolekcjonerowi Stanisławowi Kostce Potockiemu i jego żonie. Przez piętnaście lat Roskosz był ich letnią rezydencją, stale rozbudowywaną i upiększaną.

Dwaj kolejni właściciele, Grzegorz Wykowski i Ignacy Kochanowski, korzystali z posiadłości tylko przez krótkie okresy.

W 1822 roku dwór i ziemię kupił Julian Ursyn Niemcewicz, wybitny polityk, pisarz i poeta, a także przyjaciel i adiutant Tadeusza Kościuszki. Rezydencja otrzymała nazwę Ursynów od starego nazwiska rodziny Niemcewiczów. Właściciel był bardzo przywiązany do pałacu; odnowił budynki, pielęgnował park i wzbogacił go o nowe kwiaty i krzewy przywiezione z Ameryki. W 1831 roku Niemcewicz został wysłany z misją dyplomatyczną do Londynu i Paryża, z której nigdy nie powrócił. Zmarł na wygnaniu. Ursynów został skonfiskowany przez cara po upadku powstania listopadowego.

W 1857 roku Ursynów stał się własnością Elizy Krasińskiej z domu Branicka, żony poety Zygmunta Krasińskiego. Postanowiła wybudować nową rezydencję dla siebie i męża. Pałac, bogato zdobiony rzeźbami, został zaprojektowany przez Zygmunta Rozpendowskiego (ucznia Henryka Marconiego) i wybudowany wraz z pięknie zaaranżowanymi tarasami, na skarpie warszawskiej w 1860 roku.

Nowa rezydencja była neorenesansową, parterową budowlą, regularną i symetryczną. Jej tylną elewację zdobiła pergola z żeliwa. Trójkątną elewację frontową zwieńczyły posągi dzieci, przedstawiające cztery pory roku. Rzeźby bogiń Fortuny i Ceres umieszczono w bocznych niszach.

Elewację zdobiły również popiersia polskich postaci historycznych; marszałków Stanisława Koniecpolskiego, Stefana Czarnieckiego, Pawła Sapiehy i Jana Tarnowskiego z przodu oraz królowych Wandy, Dąbrówki, Jadwigi i Barbary od strony ogrodu. Pałac przetrwał wojny i zmartwychwstania.

Kolejnym właścicielem pałacu był Adam Krasiński, wnuk Zygmunta Krasińskiego, który przeznaczył majątek na cele edukacyjne. Do wybuchu
I wojny światowej w pałacu mieściła się szkoła kształcąca nauczycieli. W czasie wojny wycofujące się wojska rosyjskie wycięły wspaniały park otaczający pałac. Park nigdy nie został odrestaurowany.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku szkoła na Ursynowie stopniowo przekształcała się w szkołę zawodową, specjalizującą się w ogrodnictwie i rolnictwie. Gdy w 1921 roku hrabia Edward Raczyński, spadkobierca Adama Krasińskiego, przekazał majątek Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, utworzono tu Państwową Wyższą Szkołę Rolniczą. II wojna światowa przerwała plany stworzenia wzorcowej placówki oświatowej. Podczas okupacji niemieckiej działały tu dwie szkoły rolnicze. Po wojnie pałac na Ursynowie stał się Centralną Szkołą Państwowych Ośrodków Maszyn Rolniczych i Spółdzielni Rolniczych.

W latach 1950-1952 w sąsiedztwie pałacu wybudowano dwie szkoły i trzy budynki administracyjne, domy studenckie, stołówkę i aulę. W 1956 roku cały kompleks przekazano Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.