Edukacja to nie wszystko – dlaczego Polki wciąż zarabiają mniej?

Polki zdobywają wykształcenie na coraz wyższym poziomie, dominując na uniwersytetach, gdzie stanowią aż 58% grona studenckiego[1]. Ich udział na uczelniach technicznych również rośnie, osiągając 44% ogółu słuchaczy[2]. Pomimo tego, nierówności w zarobkach i sytuacji finansowej kobiet utrzymują się. Według danych GUS z 2024 roku, mediana wynagrodzeń mężczyzn była o 485 zł wyższa niż płci przeciwnej, a różnice powiększały się na wyższych stanowiskach. Co więcej, niemal jedna trzecia Polek zmagała się z trudnościami w regulowaniu bieżących zobowiązań. Dlaczego, mimo rosnącego poziomu wykształcenia, kobiety wciąż napotykają na przeszkody w osiągnięciu pełnej równości ekonomicznej?

Analiza raportu Intrum European Consumer Payment Report 2024 ujawnia, że Polki częściej niż Polacy obawiają się o swoje bezpieczeństwo finansowe. Przejawia się to między innymi w obawach o zdolność do pokrycia nagłych wydatków. Jedynie nieco więcej niż połowa z pań twierdząco odpowiedziała na pytanie czy poradziłyby sobie z niespodziewanym kosztem rzędu 800 zł[3]. Dla porównania, aż 70% mężczyzn stwierdziło, że mogłoby to uczynić bez większego uszczerbku dla domowego budżetu[4]. Różnice widoczne są również w ocenie zdolności do zapewnienia rodzinie stabilności materialnej. Jedynie 48% kobiet czuje się pewnie w kwestii zabezpieczenia finansowej przyszłości swoich bliskich, podczas gdy u mężczyzn wynik ten jest o 17 punktów procentowych wyższy[5].

Inwestowanie domeną mężczyzn?

Obawy o nagłe wydatki sprawiają, że wiele kobiet wybiera ostrożniejsze strategie finansowe. Jak pokazują dane, różnice między płciami widać nie tylko w zarobkach, ale i w sposobach pomnażania kapitału. Podczas gdy mężczyźni częściej podejmują decyzje inwestycyjne i są skłonni do większego ryzyka, kobiety w większości preferują bezpieczne, ale mniej dochodowe formy oszczędzania.

- Fakt, że tylko 1/5 kobiet czuje się pewnie w lokowaniu kapitału poza kontem oszczędnościowym, w porównaniu do ponad 1/3 mężczyzn[6], wskazuje na znaczące różnice w podejściu do inwestowania. Możemy to interpretować jako odmienne strategie finansowe, które mogą wynikać z wielu czynników, takich jak różnice w dochodach, doświadczeniu w inwestowaniu, czy też odmienne preferencje w zarządzaniu ryzykiem – mówi ekspertka Intrum, Anna Hyżyk.

Dlaczego tak się dzieje?

Luka płacowa, choć na początku kariery jest niewielka[7], z czasem pogłębia się, osiągając nawet 27% na stanowiskach menedżerskich[8]. Kobiety rzadziej awansują, co sprawia, że przez całe życie zawodowe zmagają się z dysproporcjami w zarobkach. Co więcej, około 12% różnic w wynagrodzeniach nie da się uzasadnić kwalifikacjami czy doświadczeniem[9].

Jedną z kluczowych decyzji, która znacząco wpływa na zarobki kobiet, jest macierzyństwo. Badania przeprowadzone w Danii, kraju o wysokim współczynniku równości płci, pokazują, że po urodzeniu dziecka ich dochody drastycznie spadają i często nie wracają do wcześniejszego poziomu[10]. W Polsce ta tendencja jest szczególnie widoczna – w roku narodzin pierwszego dziecka dochody kobiet spadają o blisko 20%, a rok później różnica przekracza 35%[11]. Nawet po 10 latach luka w zarobkach matek wynosi prawie 28%[12]. Te dane jasno pokazują, że przerwy w karierze związane z macierzyństwem mają długofalowe konsekwencje finansowe. W 2018 roku tylko 3% osób deklarujących przerwę w pracy z powodu opieki nad dziećmi to mężczyźni[13], co pokazuje, jak nierównomiernie rozłożone są obowiązki rodzicielskie.  Dodatkowo, to Polki spędzają średnio o dwie godziny dziennie więcej na nieodpłatnej pracy w domu, obejmującej sprzątanie, gotowanie, zakupy, naprawy i opiekę nad dziećmi[14].

W obliczu wyzwań, przed którymi stoją panie, naturalnym wyborem staje się dążenie do bezpieczeństwa finansowego. Kobiety częściej preferują ostrożne strategie zarządzania pieniędzmi i unikają ryzyka inwestycyjnego[15], kierując się dążeniem do stabilności budżetu domowego w dłuższej perspektywie. Nierówności płacowe i obciążenie obowiązkami domowymi tworzą błędne koło, w którym kobiety, nawet z wyższym wykształceniem, są zmuszone do kompromisów. Decyzje zawodowe i finansowe są więc często podyktowane nie ambicjami, a koniecznością. Decyzje zawodowe i finansowe często wynikają nie tyle z ambicji, co z konieczności. Jak trafnie zauważyła Kim Kyosaki, „bycie bogatym to nie tylko posiadanie pieniędzy, ale także wiedzy i umiejętności, które pozwalają je pomnażać.” Pozostaje więc życzyć Paniom, aby ich edukacja i kompetencje otwierały przed nimi kolejne możliwości i przekładały się na realne poczucie bezpieczeństwa.

[1] RAD-on, Kobiety na politechnikach 2024.

[2] Tamże.

[3] Intrum European Consumer Payment Report 2024.

[4] Tamże.

[5] Tamże.

[6] Tamże.

[7] Mercer, Gender distribution by employee grade in BPO/SSC/IT/R&D sector in Poland.

[8] Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Gender Pay Gap in Poland.

[9] Cykl kariery, Regulations will help bridge the wage.

[10] Henrik Kleven, Camille Landais & Jakob Egholt Søgaard, Children and Gender Inequality. Evidence from Denmark.

[11] Polski Instytut Ekonomiczny, Co trzecia matka dziecka w wieku do 9 lat nie pracuje.

[12] Tamże.

[13] Instytut Badań Strukturalnych, Konsekwencje luki opiekuńczej dla sytuacji kobiet na rynku pracy.

[14] Tamże.

[15] Intrum European Consumer Payment Report 2024.