Jak skutecznie chronić się przed oszustwami finansowymi?

Przestępcy nieustannie rozwijają swoje metody, by wyłudzać pieniądze Polaków. Jak pokazują dane CERT (zespołu specjalistów zwalczających zagrożenia w sieciach komputerowych), liczba takich prób rośnie w zastraszającym tempie. W 2022 na ich listę ostrzeżeń trafiło 8,5 tysiąca domen internetowych, a w 2023 było ich aż 4 razy więcej^[1]! Dane Narodowego Banku Polskiego również potwierdzają ten niebezpieczny trend. Liczba oszustw dokonywanych za pomocą bezgotówkowych instrumentów płatniczych, takich jak np. przelewy online wzrosła o 21,6% w ostatnim kwartale 2023 roku^[2]. Oznacza to więc, że każdy z nas może stać się ofiarą przestępstwa i stracić swoje pieniądze. W dobie tego typu oszustw warto więc wiedzieć, w jaki sposób się przed tym zabezpieczyć.

Jak działają oszuści?

Przestępcy stosują różnorodne metody, aby wyłudzić dane i ukraść pieniądze. Według raportu „Cyberdojrzali. Bądź mądrzejszy od oszusta”, aż 42% badanych spotkało się z próbą takiego ataku^[3].

- Złodzieje często korzystają z techniki zwanej phishingiem. Polega ona na wyłudzaniu danych osobowych, podszywając się pod policjanta, pracownika banku czy urzędnika – tłumaczy Agnieszka Szymańska, ekspertka Intrum. - Następnie podejmowane są próby nakłonienia ofiary do podania np. danych karty bankowej. Inną formą tego działania jest wysyłanie wiadomości SMS lub e-maili z linkiem lub załącznikiem, które zawierają złośliwe oprogramowanie lub przekierowują na fałszywą stronę. Na niej ofiara, myśląc, że np. loguje się do banku, przekazuje swoje dane. Popularnymi przykładami tego typu oszustw, z którymi można spotkać się na co dzień, są dopłata do paczki albo do rachunku za media. Każdy z nas powinien więc zachować wzmożoną czujność.

Kolejny rodzaj przestępstwa powiązany z phishingiem to scam. Tutaj również celem jest wyłudzenie danych. Scammer bazuje jednak na zaangażowaniu emocjonalnym i zmanipulowaniu ofiary, np. podszywając się pod potrzebującego żołnierza. Jest to popularna wariacja „nigeryjskiego księcia” - czyli metody, kiedy to złodziej prosi o pomoc finansową w zamian za późniejszą, większą gratyfikację. Jednak, w momencie, gdy ktoś nam oferuje ponad przeciętne zyski należy pamiętać, że nikt nie rozdaje swoich pieniędzy przypadkowym osobom, których nawet nie zna. Nie powinno się więc wierzyć w takie wiadomości.

Warto wspomnieć również o oszustwie na blika. Przestępca podszywa się pod bliskie ofierze osoby i prosi o pożyczkę poprzez wygenerowanie kodu i zatwierdzenie transakcji. Ta metoda jest szczególnie popularna w social mediach i pozwala złodziejom szybko ukraść duże sumy pieniędzy. Jeśli więc znajome osoby wystosują taką prośbę, pierwszym odruchem powinno być zadzwonienie do nich i sprawdzenie, czy to rzeczywiście z nimi piszemy.

Co zrobić, kiedy padniesz ofiarą przestępstwa?

- Kluczowe w walce z oszustwami finansowymi jest szybkie reagowanie i powiadamianie służb o podejrzanych incydentach. Strony, które nie budzą zaufania, warto zgłaszać w zakładce „Zgłoś incydent” CERT Polska. Takie proste działanie zwiększa bezpieczeństwo wszystkich użytkowników sieci - mówi Agnieszka Szymańska, ekspertka Intrum.

Każde przestępstwo finansowe jest karalne. Należy zatem niezwłocznie zgłosić je na policję. Pomoże ona zabezpieczyć tożsamość i dokumenty, aby nie zostały wykorzystane przez złodziei do zaciągnięcia kolejnych pożyczek czy innych nieuczciwych działań. W sytuacji, kiedy to my jesteśmy ofiarą, istotne jest również zablokowanie kart płatniczych oraz zmiana danych do logowania w banku. Należy to zrobić, aby uniknąć kolejnych szkód, które może wyrządzić nam oszust.

Jak skutecznie chronić się przed wyłudzeniami?

Najważniejsza jest świadomość tego, że zagrożenie może czyhać wszędzie oraz zachowanie czujności i zasady ograniczonego zaufania. Jakich jeszcze reguł warto przestrzegać?

• Zachowaj ostrożność podczas rozmów telefonicznych. Jeśli ktoś np. podaje się za pracownika banku i prosi o Twoje dane, rozłącz się i zadzwoń na infolinię placówki. Możesz też sprawdzić autentyczność rozmowy w aplikacji swojego banku.
• Nigdy nie udostępniaj swoich danych. Żadna z zaufanych instytucji nie będzie pytała o twoje hasła, PIN-y czy stan konta. Poruszenie takich kwestii przez rzekomego pracownika banku powinno od razu wzbudzić twój niepokój.
• Nie klikaj w podejrzane linki i załączniki – szczególnie, kiedy są przesyłane są od nieznanych nadawców. Mogą one zawierać złośliwe oprogramowanie, które wyłudzi informacje o tobie.
• Jeśli wszędzie używasz tego samego hasła, mocno ułatwiasz działanie złodziejom. Zamiast tego korzystaj z managerów haseł, dzięki którym twoje zabezpieczenia będą skomplikowane– i trudne do złamania.
• Unikaj logowania do banku przez publiczne sieci Wi-Fi. Oszuści mogą wtedy łatwo przechwycić dane.
• Pamiętaj, że cyberoszuści cały czas udoskonalają swoje metody. Dlatego korzystaj z programów antywirusowych i regularnie aktualizuj oprogramowanie komputera. To umożliwia usuwanie luk w zabezpieczeniach.
• Ustaw weryfikację dwuetapową. Dzięki temu nawet jeśli twój login i hasło wpadną w ręce przestępców, nie będą w stanie się zalogować.

Nie działaj pod wpływem emocji

- Kluczowe w przeciwdziałaniu oszustwom finansowym jest zachowanie spokoju. Przestępcy często próbują wywołać strach lub presję czasową, np. prosząc o dopłatę do paczki w ciągu dwóch godzin, bo inaczej jej wysyłka zostanie anulowana. W takiej sytuacji należy zachować spokój i zweryfikować wiarygodność nadawcy (np. dzwoniąc na infolinię). Trzy głębokie oddechy i chłodna analiza sytuacji mogą uchronić przed utratą pieniędzy. Dlatego nie warto działać pochopnie – podsumowuje Agnieszka Szymańska, ekspertka Intrum.

^[1] Liczba ostrzeżeń przed niebezpiecznymi stronami prowadzona przez CERT Polska.

^[2] NBP Informacja o transakcjach oszukańczych dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów płatniczych w IV kwartale 2023 r.

^[3] Agencja Badań Rynku i Opinii SW Research, na zlecenie Banku Pocztowego, w ramach programu Cyberdojrzali. Bądź mądrzejszy od oszusta.