W polskim sektorze MŚP najwięcej jest dojrzałych firm, 11% to niemowlaki, a 15% przedsiębiorców jeszcze studiuje

Niemowlak, nastolatek, student, dorosły czy dojrzały? EFL w najnowszym raporcie „Od startupu do MŚP. Etapy rozwoju firm w Polsce” pod lupę wziął cykl rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Z badania wynika, że najwięcej jest dojrzałych organizacji, zatrudniających co najmniej 10 pracowników i działających średnio od 6 do 20 lat (38%). Najmniej „raczkuje” niemowlaków, czyli firm zatrudniających mniej niż 5 pracowników i działających krócej niż rok – 11%. Eksperci zwracają uwagę, że etap rozwoju determinuje model działalności, przedmiot koncentracji czy wyzwania organizacji. Na wyspecjalizowaną ofertę stawia aż 94% niemowlaków, podczas gdy 65% dojrzałych przedsiębiorców sprzedaje różne produkty i usługi różnym grupom klientów. Co więcej, na etapie powstawania firmy zarządzający skupiają się przede wszystkim na liczbie klientów i wzroście sprzedaży (57% zapytanych), studenci najczęściej mają potrzebę stabilizacji (34%), a oczkiem w głowie najbardziej dojrzałych przedsiębiorców są udziały rynkowe (36%).

– Jak wynika z danych Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, sektor przedsiębiorstw odpowiada za blisko trzy czwarte wartości polskiego PKB. Przy czym małe i średnie przedsiębiorstwa generują̨ blisko co drugą złotówkę̨, a największy udział w PKB mają mikrofirmy − około 30%. To ogromny potencjał, który szybko możemy stracić. Najtrudniejszy dla firm jest bowiem pierwszy okres prowadzenia działalności. Pierwsze dwanaście miesięcy przeżywa ok. 70% organizacji, a trzy lata udaje się prowadzić biznes tylko co drugiej firmie. Te statystyki skłoniły nas do pytania, dlaczego wskaźniki przeżycia przedsiębiorstw są tak niskie, i do identyfikacji czynników sukcesu w rozwoju uczestników sektora MŚP. W trzynastej edycji raportu z serii pod lupą „Od startupu do MŚP” porównując etapy rozwoju firmy do etapów rozwoju człowieka zbadaliśmy, w jakiej fazie działalności są polskie mikro, małe i średnie firmy, oraz co determinuje prowadzenie biznesu w każdej z nich. Finalnie wytypowaliśmy pięć segmentów takich jak niemowlak, nastolatek, student, dorosły, dojrzały. Na pierwszy rzut oka na wyniki badania wydaje się, że polski sektor MŚP jest bardzo dojrzały i wie, jak radzić sobie, żeby piąć się coraz wyżej. Jednak składowych biznesowego sukcesu jest bardzo wiele – mówi Radosław Woźniak, prezes zarządu EFL.

5 etapów rozwoju firm

W badaniach naukowych rozwój firmy często porównywany jest do etapów rozwoju człowieka. Korzystając z takiego porównania przedstawiciele mikro, małych i średnich firm w Polsce określili, na jakim etapie rozwoju znajduje się prowadzona przez nich działalność gospodarcza. Badanie EFL „Od startupu do MŚP. Etapy rozwoju firm w Polsce. Pod lupą” pozwoliło na identyfikację pięciu segmentów firm na różnych etapach rozwoju, takich jak niemowlak, nastolatek, student, dorosły, dojrzały. W polskim sektorze MŚP najwięcej jest dojrzałych firm, zatrudniających więcej niż 10 pracowników i działających średnio od 6 do 20 lat – 38%. Najmniej „raczkuje” niemowlaków, czyli firm zatrudniających mniej niż 5 pracowników i działających krócej niż rok – 11%. Na etapie nastolatka i dorosłego znajduje się po 18% ankietowanych, a 15% przedsiębiorców „studiuje”.

Niemowlak (11% firm) to firma funkcjonująca na rynku krócej niż rok, zatrudniająca mniej niż 5 pracowników. Jej właściciel najczęściej rozpoczął działalność, gdyż zawsze chciał to zrobić, jest dokładny i skrupulatny. Główne trudności, z którymi zderzył się zakładając firmę, stanowiły wysokie koszty związane z uruchomieniem działalności oraz kwestie prawno-podatkowe. Niemowlak czuje się najlepiej w obszarze wyspecjalizowanej oferty produktowej, z którą wyszedł na rynek.

Nastolatek (18% firm) to firma funkcjonująca na rynku najczęściej 1-2 lata, zatrudniająca mniej niż 10 pracowników. Jej właściciel rozpoczął działalność, gdyż chciał spróbować działać na swoim, jest pomysłowy i kreatywny. Główny kierunek koncentracji działań na tym etapie rozwoju to wzrost liczby klientów i stabilizacja firmy. Mocne strony nastolatka to konkurencyjna oferta i wysokie kompetencje sprzedażowe.

Student (15% firm) to firma mikro, mała lub średnia, funkcjonująca na rynku najczęściej 6-10 lat. Jej właściciel rozpoczął działalność, gdyż pojawiła się okazja. Wyróżnia ją komunikatywność, wytrwałość i konsekwencja. Największym wyzwaniem dla studenta były wysokie koszty związane z uruchomieniem działalności, a w pierwszym roku działalności trudne było pozyskanie finansowania. Na tym etapie co trzecia firma wypracowała już stabilne finanse, konkurencyjną ofertę i dostęp do talentów

Dorosła firma (18% firm) funkcjonuje na rynku ponad 10 lat, ale zatrudnia do 10 pracowników. Właściciel rozpoczął działalność, bo chciał spróbować działania na swoim. Wyróżnia go komunikatywność, kreatywność oraz dbanie o finanse. Główne wyróżniki firmy na tym etapie to oferta produktowa, pozycja rynkowa i doświadczony zespół pracowników.

Dojrzała firma (38% firm) działa średnio od 6 do 10 lat, zatrudnia powyżej 10 pracowników – ponad połowa ma zespół liczący już powyżej 50 osób. Właściciel najczęściej rozpoczynał działalność przy nadarzającej się okazji. Wyróżnia go kompetencja i wiedza oraz znajomość branży i elastyczność. Połowa dojrzałych firm osiągnęła już stabilność finansową, zbudowała atrakcyjną ofertę zapewniającą dynamiczny wzrost oraz skutecznie przyciąga i zatrzymuje utalentowanych pracowników. Co trzeci dojrzały ma również wypracowaną strategię. Większość ma tym etapie  zdywersyfikowaną ofertę, a główny cel podejmowanych działań to wzrost udziałów rynkowych.

Na początku mniej znaczy więcej

Z raportu EFL „Od startupu do MŚP. Etapy rozwoju firm w Polsce. Pod lupą” wynika, że model działalności firmy zmienia się w cyklu życia firmy z wyspecjalizowanej w wybranej niszy w kierunku dywersyfikacji oferty. Niemowlaki, czyli nowo powstałe firmy, w zdecydowanej większości mają wyspecjalizowaną ofertę (94%). Na etapie nastolatka taką ofertę ma 6 na 10 badanych, a wśród studentów i dorosłych co druga firma stawia na konkretną niszę. Szala przechyla się na korzyść dywersyfikacji w biznesie w najbardziej doświadczonych firmach. Co trzeci dojrzały specjalizuje się w wybranej kategorii produktowej, jednak większość prowadzi zdywersyfikowaną działalność w ramach jednej branży. Oferuje różne produkty i usługi różnym grupom klientów.

W opinii wiceprezesa VanKing Celkar Group, rozproszenie działalności nie jest dobrą koncepcją.

– Zdecydowanie lepsza jest specjalizacja, czyli poszukanie odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku, wstrzelenie się z konkretnym asortymentem. Nasza firma w ostatnich latach wyspecjalizowała się mocno w niszy samochodów dostawczych. Wszystko, co robimy, jest pośrednio lub bezpośrednio związane z naszą strategią wokół samochodów dostawczych do 3,5 tony. Zaczynając od asortymentu i stocku magazynowego, po rekrutację i szkolenie personelu. Skupienie się na konkretnym obszarze, poszerzanie wiedzy na jego temat, zdobywanie unikalnego doświadczenia to jest coś, co wyróżnia i daje przewagę nad firmami, które wybrały strategię dywersyfikacji, multibrandu – podkreśla Andrzej Celban, wiceprezes zarządu VanKing Celkar Group.

Koncentracja na klientach

W cyklu życia organizacji zmienia się również koncentracja strategiczna biznesu. Na etapie powstawania firmy zarządzający skupiają się przede wszystkim na liczbie klientów i wzroście sprzedaży – tak odpowiedziało 57% zapytanych. W mniejszym stopniu liczą się rentowność (8%) czy udziały rynkowe (11%). Nastolatkowi wciąż najbardziej zależy na poszerzaniu grupy odbiorców produktów i usług (36%), jednak częściej niż niemowlak zwraca uwagę na stabilizację (28%), udziały rynkowe i rentowność (po 18%). Student najczęściej ma potrzebę stabilizacji (34%), podobnie jak dorosły (28%). Jednak ten drugi chce jednocześnie zwiększać swoje udziały rynkowe (28%), które są najważniejsze na etapie dojrzałości firmy (36%).

Mocne strony badanych firm MŚP uzależnione są znacznie bardziej od cyklu życia niż od branży, w jakiej działają. Na każdym etapie badani wskazali w pierwszej kolejności na ofertę produktową, ale to najmłodsze firmy najmocniej wśród wszystkich organizacji są przekonane o unikalności swoich produktów lub usług. Dwa razy więcej niemowlaków niż dojrzałych wskazało na ten element (36% vs. 18%). Dla nastolatków ważnym wyróżnikiem są kanały i kompetencje sprzedażowe (14%), zaś dalej, oprócz oferty rośnie rola pozycji rynkowej (11%) i doświadczonego zespołu (8%). Wśród dojrzałych firm trudno odnaleźć dominujące cechy. Na tym etapie modele zarządzania są znacznie bardziej zróżnicowane niż wśród młodszych uczestników rynku.

Od kosztów po spadek wydajności

TOP3 wyzwania w prowadzaniu działalności stanowią wysokie koszty (33%), presja konkurencji (28%) i niska rentowność (25%). Jednak biorąc pod uwagę etapy rozwoju, odpowiedzi różnicują się. Nowopowstałe przedsiębiorstwa zdecydowanie częściej niż ich starsi koledzy wskazują na wysokie koszty (57% odpowiedzi). Dla niemowlaka większym wyzwaniem niż dla pozostałych jest również zbudowanie pozycji rynkowej (23%). Nastolatkowie najczęściej obawiają się presji ze strony konkurencji (33%) oraz częściej – w porównaniu do innych – spadającego popytu (29%) i trudności w rekrutacji pracowników (18%). Dla studenta głównym wyzwaniem pozostają wysokie koszty, ale częściej wskazuje na trudniejszy dostęp do finansowania inwestycji (14%) oraz problemy wizerunkowe (17%). Dorośli najbardziej borykają się z wysokimi kosztami i niską rentownością. A najbardziej dojrzałe firmy MŚP, znacząco częściej niż ich młodsi koledzy, obawiają się stagnacji rozwoju (24%) i spadku wydajności (15%).

Wnioski dotyczące przeżywalności firm, ich sukcesów oraz przechodzenia przez kolejne fazy rozwoju znajdą Państwo w raporcie .

***

Trzynasty raz pod lupą

Raport „Od startupu do MŚP. Etapy rozwoju firm w Polsce. Pod lupą” jest trzynastym opracowaniem z serii „Pod lupą” wydanym przez Europejski Fundusz Leasingowy S.A. w ramach autorskiego projektu „Europejski Fundusz Modernizacji Polskich Firm”. Pierwszy opisywał kondycję sektora MŚP w Polsce („MŚP pod lupą”, 2011), drugi poświęcony był gospodarstwom rolnym („Agro pod lupą”, 2012). Trzecie opracowanie analizowało finansowe aspekty działalności transportowej („Transport pod lupą”, 2013), czwarte – młodych na rynku pracy („Młodzi na rynku pracy. Pod lupą”, 2014), piąte – innowacje („Innowacje w MŚP. Pod lupą”, 2015). Szósty raport przedstawiał inwestycje prowadzone przez MŚP („Inwestycje w MŚP. Pod lupą”, 2016). Siódme wydanie dotyczyło pokolenia milenialsów („Millenialsi w MŚP. Pod lupą”, 2017). Ósmy raport przedstawiał wielostronny obraz budownictwa („Budownictwo przyszłości. Pod lupą”, 2018). Dziewiąte wydanie pokazywało, ile MŚP wiedzą o społecznej odpowiedzialności biznesu („CSR w MŚP. Pod lupą”, 2019). Dziesiąta publikacja koncentrowała się na obszarze ekologii, energii odnawialnej, elektromobilności i aktywności MŚP na tych polach („Zielona energia w MŚP. Pod lupą”, 2020). Jedenaste wydanie przedstawiało 30 najważniejszych trendów, jakie w najbliższych latach mogą zdominować branżę leasingową w Polsce („Cyfrowa (r)ewolucja na rynku leasingu. Pod lupą”, 2021). Tematem dwunastej edycji były trendy w wynajmie samochodów osobowych i ciężarowych, maszyn rolniczych i budowlanych, wózków widłowych i robotów oraz sprzętu IT („MŚP wynajmują czy kupują? Pod lupą”, 2022).

W trzynastej edycji pod lupę wzięto etapy rozwoju polskich firm, tempo rozwoju biznesu i oraz czynniki, które determinują przechodzenie z fazy mikro do małej i średniej firmy. W badaniu pod lupę wzięto takie zagadnienia jak pierwszy rok działalności organizacji, kryzysy zewnętrzne i wewnętrzne, czynniki sukcesu biznesowego.

Metodologia badania:

Badanie ilościowe „Pod lupą” zostało zrealizowane przez ICAN Institute na zlecenie EFL S.A. z właścicielami, współwłaścicielami i osobami odpowiedzialnymi za finanse w segmencie firm MŚP z całego kraju. W sumie zrealizowano 500 wywiadów: 250 rozmów z przedstawicielami mikro firm, 125 rozmów z przedstawicielami małych firm oraz 125 rozmów z przedstawicielami średnich firm. Przebadane firmy reprezentowały cztery branże: budownictwo, handel, produkcję oraz transport. Przygotowane w ten sposób dane pozwalają analizować i opisywać na poziomie całej populacji firm w Polsce. Badanie wykonano metodą telefonicznych ankiet (CATI) w lipcu i sierpniu 2023 roku.

Badanie jakościowe zostało zrealizowane w oparciu o scenariusz wywiadu. W badaniu brały udział osoby, które można nazwać liderami opinii – posiadające bogatą wiedzę dotyczące segmentu MŚP. W sumie przeprowadzono 12 wywiadów pogłębionych oraz analizę desk research.

***