Firmy rodzinne rosną szybciej niż światowa gospodarka

Największe firmy rodzinne na świecie wygenerowały 8,02 bln USD przychodów w 2022 r., 10 proc. więcej niż w 2021 r. z tempem wzrostu szybszym niż światowa gospodarka. Debiutanci w rankingu to głównie firmy z Europy (35 proc.). Niemal połowa z nich (47 proc.) działa w sektorze produkcyjnym, co wskazuje na jego odrodzenie – to wnioski z Indeksu Firm Rodzinnych 2023 przygotowanego przez EY we współpracy z Uniwersytetem St. Gallen. Średni wiek członka zarządu w zestawieniu to 62 lata, więc ustawa o fundacji rodzinnej może długoterminowo wspierać rozwój polskich firm rodzinnych.

Gdyby 500 największych firm rodzinnych było gospodarką narodową, stanowiłyby trzecią co do wielkości gospodarkę świata, ustępując jedynie Stanom Zjednoczonym i Chinom. W najnowszej odsłonie Indeksu Firm Rodzinnych 2023 przygotowanego przez EY we współpracy z Uniwersytetem St. Gallen czytamy, że łącznie wygenerowały one 8,02 bln USD przychodu. Jest to wynik o 10 proc. lepszy w porównaniu z badaniem z 2021 roku (realizowane jest ono co dwa lata). Wzrost ten jest istotny o tyle, że przez ostatnie dwa lata światowa gospodarka w dalszym ciągu zmagała się ze skutkami pandemii, a dodatkowymi czynnikami kryzysogennymi były podwyżki cen surowców oraz wybuch wojny w Ukrainie.

Firmy rodzinne rosną więc prawie dwa razy szybciej niż gospodarki rozwinięte i 1,5-raza szybciej niż gospodarki rozwijające się. Światowa gospodarka wzrosła o 6% w 2021 r., wzrost ten ma spowolnić 3,2% w 2022 r. i 2,7% w 2023 r., wynika z danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

– Ostatnie dwa lata wymagały od przedsiębiorców żelaznych nerwów i chłodnego osądu sytuacji. Kiedy już wszystkim wydawało się, że pokonaliśmy Covid-19 i możemy zacząć odbudowywać łańcuchy dostaw, Rosja zaatakowała Ukrainę, co pociągnęło za sobą zawirowania w różnych obszarach, przede wszystkim w branży spożywczej i energetycznej. W krótkim czasie światowe i polskie firmy rodzinne musiały dostosować się do nowych warunków rynkowych. Zgromadzony kapitał, cenna wiedza biznesowa oraz wyraźne przywództwo pomogły im obronną ręką wyjść z kryzysu, a nawet zanotować lepsze wyniki finansowe – zauważa Magdalena Kasiarz, Partner w kancelarii EY Law. 

Europa, Bliski Wschód, Indie i Afryka powyżej 3 bln USD przychodów

Firmy rodzinne przeanalizowane przez EY i szwajcarski uniwersytet St. Gallen zatrudniają 24,5 mln osób i działają w 47 jurysdykcjach. Połowa z nich ulokowana jest w regionie EMEIA (Europa, Bliski Wschód, Indie i Afryka).  Firmy rodzinne z samej tylko Europy wypracowały 3,05 bln USD przychodów i po raz pierwszy przekroczyły próg 3 bln USD przychodów. Bez względu na lokalizację, przez ostatnie dwa lata były narażone na wiele zawirowań rynkowych, a mimo to osiągnęły zauważalny wzrost przychodów. Powodem tak dobrych wyników są cechy, które od dziesięcioleci charakteryzują globalne firmy rodzinne: przedsiębiorczość, elastyczność i długoterminowa wizja rozwoju. W obliczu niepewności i stale zmieniających się warunków biznesowych wykazują się odpornością i umiejętnością szybkiej reakcji na pojawiające się wyzwania.

Najsilniejsze gałęzie gospodarki

Podobnie jak w Indeksie z 2021 roku, tak i w aktualnym zestawieniu nadal dominują przedsiębiorstwa operujące w tradycyjnych sektorach – konsumenckim i produkcyjnym. Sektor konsumencki stanowi o 37 proc. przychodów i liczby firm rodzinnych analizowanych przez EY. Kolejną branżą, w której organizacje rodzinne są silnie reprezentowane, jest zaawansowana produkcja i mobilność (AM&M). Generuje ona 27 proc. przychodów firm z zestawienia i taki sam odsetek liczby podmiotów uwzględnionych w rankingu. Warto podkreślić, że w tegorocznej edycji liczba firm z tego sektora jest największa w historii. Jak co roku, dominują reprezentanci sektora konsumenckiego, co wynika z jego dużego udziału w obu Amerykach (47 proc. firm).

Natomiast w regionie EMEIA branże konsumencka i zaawansowana produkcja oraz mobilność są niemal równorzędne pod względem liczby podmiotów i wartości przychodów. Przeciętnie przedsiębiorstwo z sektora konsumenckiego osiąga przychody w wysokości 14,6 mld USD, podczas gdy ich średnia wartość dla spółek z sektora produkcji wynosi 13 mld USD.

Długie tradycje i debiuty

Japońska korporacja Takenaka jest najstarszym przedsiębiorstwem rodzinnym ujętym w Indeksie – działa już od 412 lat. Ponad stuletnia historia dotyczy 31 proc. opisywanych firm. Większość z nich (57 proc.) znajduje się w Europie, z czego aż 25 proc. operuje w Niemczech. Nasi zachodni sąsiedzi są siedzibą najstarszej europejskiej spółki notowanej w rankingu – firmy naukowo-technologicznej Merck KGaA. Niemcy, jako liderzy w sektorze przedsiębiorstw rodzinnych w Europie, zajmują drugie miejsce w rankingu pod względem liczby podmiotów (78), wysokości przychodów (1,13 bln USD) i liczby pracowników (3,35 mln). Dodatkowo niemiecki detalista Schwarz Group oraz BMW znajdują się w pierwszej szóstce największych firm rodzinnych na świecie.

Choć wiele organizacji ma wielopokoleniowe tradycje, nie oznacza to, że w Indeksie nie pojawiają się debiutanci. W najnowszym badaniu stanowią oni 7 proc. wszystkich podmiotów. Szczególnie rosną w siłę europejskie przedsiębiorstwa rodzinne, które stanowią 35 proc. nowych firm rodzinnych w Indeksie, choć równolegle widać rosnące znaczenie firm rodzinnych z Azji.  Debiutanci działają głównie w sektorze produkcyjnym, co wskazuje na jego odrodzenie po latach kryzysu gospodarczego.

Co ważne, są one najczęściej spółkami publicznymi – 62 proc. z nich jest notowanych na giełdzie. Z biegiem lat proporcje firm z zestawienia zmieniają się na korzyść spółek giełdowych – obecnie rozproszony akcjonariat ma już 260 z 500 firm w zestawieniu, podczas gdy pierwszy ranking, z 2017 r., miał dokładnie odwrotne proporcje – większość firm była poza obrotem giełdowym.

Kadra zarządzająca

Odnoszące sukcesy przedsiębiorstwa rodzinne są postrzegane jako zwinne i innowacyjne, w obszarze biznesowym i kultury organizacyjnej. Zwiększenie różnorodności na stanowiskach kierowniczych może być jednym z wyzwań, ponieważ jedynie w 29 firmach (niecałe 6 proc. wszystkich przebadanych podmiotów) kobieta pełni funkcję CEO. Jest to niewielki wzrost w porównaniu do roku 2021, kiedy to 27 przedsiębiorstw rodzinnych było kierowanych damską ręką. Dla porównania, jedynie 4,8% firm z listy Fortune Global 500 było zarządzanych przez kobiety.

W rankingu ujawnia się również inna tendencja – to głównie członkowie rodziny odgrywają aktywną rolę w prowadzeniu biznesu. W przypadku niemal połowy spółek (45 proc.) pełnią oni funkcję prezesa zarządu. Prawie jedna czwarta wszystkich miejsc w zarządzie (23 proc.) jest zajmowana przez członków rodziny. Ponadto w co piątym podmiocie we władzach firmy zasiada przedstawiciel młodszego pokolenia rodziny (osoba w wieku 40 lat lub mniej). Jak wskazuje Indeks EY, średni wiek członka zarządu wynosi 62 lata.

– W firmach rodzinnych coraz ważniejszą kwestią staje się sukcesja, zwłaszcza mając na uwadze coraz większą ilość wielopokoleniowych firm rodzinnych. Chociaż na tle organizacji ujętych w Indeksie EY rodzime przedsiębiorstwa wciąż są relatywnie młode,  w wielu przypadkach są wciąż zarządzane przez założycieli lub przy współudziale założycieli. Na przestrzeni najbliższych lat będziemy więc obserwować, w jaki sposób organizacje te ewoluują i czy zostaną przekazane z sukcesem kolejnym pokoleniom. Przełomowym momentem dla funkcjonowania przedsiębiorstw rodzinnych może okazać się długo wyczekiwana ustawa o fundacji rodzinnej. Ma ona pomóc średnim i dużym firmom w Polsce w przeprowadzeniu skutecznej sukcesji i zarządzaniu majątkiem, a także w sposób efektywny podatkowo umożliwić reinwestycje tak aby zachować tworzoną przez założycieli wartość dla przyszłych pokoleń – komentuje Magdalena Kasiarz.

W rankingu nie ma firm z Polski –  klasyfikowane są w nim firmy zarządzane przez co najmniej drugie pokolenie.

– Większość firm w zestawieniu powstała w latach 1945-1988, czyli przed liberalizacją polskiej gospodarki otwierającą drogę do własności prywatnej.  Ponad trzy czwarte firm z zestawienia ma ponad 50 lat. Nasze rodzime przedsiębiorstwa nie miały jeszcze czasu, by dojrzeć. Spodziewam się, że w ciągu najbliższych kilku lat przynajmniej jeden podmiot w Polski będzie klasyfikowany w tym prestiżowym badaniu – mówi Magdalena Kasiarz.

O badaniu

EY przygotowuje Indeks Firm Rodzinnych co dwa lata od 2015 roku. Tegoroczna edycja została opracowana we współpracy ze szwajcarskim Uniwersytetem St. Gallen. Ranking obejmuje 500 największych globalnych firm pod względem przychodów, zarządzanych przez przynajmniej drugie pokolenie, w których rodzina ma połowę udziałów (lub 32 proc. w przypadku spółek publicznych).