Żołnierze WOT cisi bohaterowie trudnego czasu i wielkiej próby społecznej solidarności – podsumowanie operacji „Odporna wiosna” i „Trwała odporność”

Epidemia Covid-19 wywołana wirusem SARS-CoV-2 dotarła do Polski w marcu 2020 r. Ze stanu zagrożenia epidemicznego szybko zmieniła się w epidemię na poziomie lokalnym/krajowym, i pandemię w skali globalnym. Ogłoszenie przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) światowej pandemii, było najwyższym stopniem alertem, który zobowiązał każdy kraj do podjęcia pilnych i zdecydowanych działań do walki z koronawirusem.

Wychodząc naprzeciw dynamicznemu rozwojowi sytuacji, minister obrony narodowej w dniu 16 marca 2020 r. wydał decyzję w sprawie wsparcia przez Siły Zbrojne Rzeczypospolitej działań związanych z zapobieganiem rozprzestrzenianiu się wirusa SARS-CoV-2. Decyzją minister polecił Siłom Zbrojnym RP (w tym WOT) udzielić wsparcia służbom sanitarnym oraz organom samorządu terytorialnego w zakresie zaopatrywania w żywność i leki dla osób potrzebujących, w tym w szczególności: rodzinie personelu medycznego zaangażowanego w zapobieganiu rozprzestrzeniania się wirusa, kombatantom, weteranom działań poza granicami państwa, osobom starszym powyżej 60. roku życia, osób niepełnosprawnym, samotnie wychowującym dzieci, jak również osobom poddanym kwarantannie w związku z podejrzeniem wystąpienia zarażenia wirusem SARS-CoV-2.

Mając na uwadze doświadczenia innych państw dotkniętych pandemią kilka tygodni wcześniej, już w pierwszych dniach epidemii minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak zdecydował, żeby zaangażowanie Wojska Polskiego podzielić na 2 operacje: „Tarcza”, za którą odpowiadało Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych, oraz „Odporna wiosna” –  realizowane przez  Wojska Obrony Terytorialnej. Żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej zajęli się m.in. pomaganiem instytucjom państwowym, samorządowym czy szpitalom, a skala ich zadań zwiększała się każdego dnia. Dzięki temu żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej niemalże od momentu wykrycia pierwszego przypadku zachorowania (już od 6 marca 2020 r. – w 2 dni po wykryciu pierwszego przypadku zakażenia w Polsce) zaangażowani zostali w działania ograniczające jego transmisję. Żołnierze WOT pojawili się wszędzie tam, gdzie byli niezbędni, gdzie niezbędne było wsparcie. Od początku operacji „Odporna wiosna” w działania zaangażowanych było 16,5 tys. żołnierzy WOT, co stanowiło blisko 70% formacji. 80% z ich stanowili żołnierze – ochotnicy.

Operacja pk. „Odporna wiosna”

Oficjalnie operację przeciwkryzysową pk. „Odporna wiosna” Wojska Obrony Terytorialnej rozpoczęły 18 marca 2020 r. Celem operacji „Odporna wiosna” było łagodzenie skutków kryzysu oraz wzmocnienie odporności na kryzys społeczności lokalnych. Cel operacji „Odporna wiosna” skupiony został się na pięciu rodzajach działań: zapobieganie, identyfikowanie, izolowanie, wspieranie oraz przywracanie. Działania w ramach „Odpornej wiosny” prowadzono w formie wspierania wojewodów, samorządów, instytucji pomocowych oraz bezpośredniej pomocy potrzebującym w 7 głównych obszarach: szpitali i służb sanitarnych, Policji, Agencji Rezerw Materiałowych, Straży Granicznej, samorządów i organizacji non-profit, Urzędu Lotnictwa Cywilnego, budowy odporności indywidualnej oraz społecznej.

Na mocy decyzji ministra obrony narodowej do wsparcia działań WOT przydzieleni zostali podchorążowie Akademii Wojskowych, zaś do działań wymagających specjalistycznego wyposażenia delegowani są wojskowi chemicy oraz personel szpitali polowych podległych Dowództwu Generalnemu RSZ wsparcia udzielają ponadto żandarmi oraz żołnierze Inspektoratu Wsparcia SZ. Zgodnie z misją operacji Wojska Obrony Terytorialnej wraz z przydzielonymi siłami i środkami, podległymi Dowódcy Generalnemu RSZ, Szefowi Inspektoratu Wsparcia SZ RP, Dowódcy Garnizonu Warszawa oraz Akademii Wojskowych, na wniosek właściwego organu służb sanitarnych, organu samorządu terytorialnego udzielały wsparcia w zakresie zaopatrywania w żywność, medykamenty, sprzęt medyczny i inne produkty dla osób potrzebujących, w tym dla osób objętych kwarantanną, w związku z podejrzeniem wystąpienia zakażenia wirusem SARS-CoV-2.

Operacja pk. „Trwała odporność”

Operacja pk. „Odporna wiosna” w dniu 23 czerwca 2020 r. przekształcona została w operację pk. „Trwała Odporność”, jednocześnie zmieniając charakter udzielanego wsparcia na bardziej reaktywny, nastawiony na punktowe udzielanie pomocy w miejscach, które utraciły zdolność do efektywnego radzenia sobie z walką z koronawirusem. W odróżnieniu od prowadzonej na dużą skalę operacji „Odporna wiosna”’ – cel operacji „Trwała odporność” skupiony został głównie na gaszeniu ognisk koronawirusa, a działania ukierunkowane na wsparcie opieki medycznej, służb sanitarnych, samorządów, wojewodów w taki sposób by panować nad transmisją wirusa.

Zgodnie z misją operacji Wojska Obrony Terytorialnej wraz z przydzielonymi siłami i środkami podległymi Dowódcy Generalnemu RSZ, Szefowi Inspektoratu Wsparcia SZ RP, Dowódcy Garnizonu Warszawa poprzez wsparcie Służby Zdrowia i innych instytucji przyczyniały się do spowolnienia transmisji SARS-CoV-2 i budowy trwałej odporności populacji. Ponadto utrzymywały gotowość do wsparcia PSP i samorządów w obszarze działań kryzysowych o charakterze niemilitarnym.

Działania przeciwepidemiczne zawieszone zostały z dniem 13 marca 2022 r.

Zaangażowanie

Wsparcie Wojsk Obrony Terytorialnej i jego intensywna obecność, w okresie od marca 2020 r. do marca 2022 r., w przestrzeni społecznej – stała się oczywistym i naturalnym zjawiskiem. Wojska Obrony Terytorialnej dzięki swojemu zaangażowaniu spowalniały transmisję Sars-CoV-2 oraz zwiększały obszar opieki zdrowotnej poprzez wsparcie bezpośrednie jednostek organizacyjnych publicznej Służby Zdrowia, służb sanitarnych, Policji oraz jednostek samorządu terytorialnego. Ponadto WOT stale utrzymywały gotowość do wsparcia PSP i samorządów w obszarze działań kryzysowych o charakterze niemilitarnym.

Film: Jak nie dać się wirusowi? - pierwszy film dotyczący COVID-19 na kanale YouTube WOT został opublikowany 13 marca 2020r.

Łącznie, w czasie działań związanych z walką i przeciwdziałaniem koronawirusa – tj. od 6 marca 2020 r. do 13 marca 2022 r. – zaangażowanego było 39 893 personelu, w tym: żołnierze zawodowi, żołnierze OT, pracownicy RON i podchorążowie Akademii Wojskowych. W same działania w ramach operacji „Odporna wiosna” zaangażowano 20 347 osób, zaś w operację „Trwała odporność” – 19 546 osób.

W szczytowym okresie działań, każdego dnia w operację zaangażowanych było nawet 5,6 tys. żołnierzy WOT, Wojsk Operacyjnych (tylko w ramach „Odpornej Wiosny”) oraz podchorążych Akademii Wojskowych.

Wsparcie szpitali i innych placówek medycznych

Jednym z głównych obszarów operacji „Odporna Wiosna” i „Trwała odporność” było wsparcie udzielane tym, którzy znajdowali się na pierwszej linii walki z kornawirusem – czyli opiece medycznej. W ramach operacji żołnierze WOT wsparli 1 152 jednostki, w tym szpitale i pozostałe placówki medyczne. Średnio każdego dnia do działań zaangażowanych było 3,8 tys. żołnierzy. Do głównych zadań wsparcia opieki medycznej należało: pobieranie wymazów, prowadzenie triażu, mierzenie temperatury pacjentów i personelu placówek medycznych, rozstawianie namiotów i kontenerów służących za polowe izby przyjęć (w sumie wystawiono ich 66), wsparcie logistyczne, dowożenie posiłków, wsparcie administracyjne, pomoc w zmianie charakteru placówek na tzw. jednoimienne, czy też delegowanie wykwalifikowanego personelu, jak również wsparcie działania systemu rezerwacyjnego łóżek szpitalnych ELC, odbiór butli tlenowych w ramach tworzenia „obwodów tlenowych”, dystrybucja butli tlenowych nie będących na wyposażeniu SZ RP, wsparcie Regionalnych Centrów Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (HDK).

Film: Wspieramy tych, co na pierwszej linii! - żołnierze WOT wspierają służby działające na pierwszej linii walki z COVID-19.

Jednym z głównych obszarów wsparcia realizowanym na korzyść służb sanitarnych było pobieranie wymazów. W ramach operacji zespoły wymazowe pobrały łącznie 3 611 152 wymazy.

Film: Test&GO - pobieranie wymazów w strefach Test&GO przez żołnierzy WOT

Wsparcie Straży Granicznej

Przywrócenie kontroli w ruchu granicznym, w tym zamknięcie wielu dróg spowodowało konieczność skierowania wojska do wsparcia działań Straży Granicznej. Wsparcie Straży Granicznej przez terytorialsów polegało na pomocy w organizacji przejść granicznych, zamykaniu dróg, dozorowaniu granicy oraz wsparciu logistycznym dla osób przekraczających granice. W działaniach tych uczestniczyło w sumie 1 365 żołnierzy WOT, w kluczowym momencie prowadzili oni działania na 122 punktach kontrolnych oraz odcinkach patrolowania. Żołnierze 7 Pomorskiej Brygad OT wspierali dodatkowo morskie przejście graniczne, na którym dokonywali pomiarów temperatury podróżnych 17 promów.

Działania trwały od 15 marca 2020 r. do 2 kwietnia 2020 r., tj. do momentu gdy Wojska Operacyjne przejęły od WOT wsparcie SG w ramach operacji pk. „Tarcza”.

Wsparcie Policji

Wzrost liczby osób przebywających w kwarantannie oraz wprowadzane kolejne ograniczenia spowodowały potrzebę wzmocnienia wojskiem działań realizowanych przez Policję. W kluczowym momencie, działania te pochłaniały blisko 50% sił WOT skierowanych do operacji „Odporna wiosna” i „Trwała odporność”. W trakcie realizacji zadań wspierających Policję, w ramach  kontroli osób objętych kwarantanną domową, sprawdzono 6 615 826 adresów.

Drugie zadanie, jakie realizowali żołnierze OT, to patrole prewencyjne. Miały one na celu kontrolę osób przebywających poza domem, pod kątem przestrzegania nowych zasad bezpieczeństwa, związanych z walką z rozprzestrzenianiem się koronawirusa. W ramach działań przeciwepidemicznych żołnierze WOT wzięli udział w 35 389 patrolach prewencyjnych.

Wsparcie Urzędu Lotnictwa Cywilnego,

Żołnierze WOT zostali również skierowani na 29 lotnisk, gdzie w ramach działań przeciwepidemicznych dokonywali pomiaru temperatury pasażerów oraz gromadzili i segregowali karty lokalizacyjne wszystkich pasażerów przylatujących do Polski. Łącznie, na wniosek Urzędu Lotnictwa Cywilnego, wsparto 29 lotnisk, sprawdzono 2 319 samolotów i 165 857 pasażerów.

Wsparcie Agencji Rezerw Materiałowych (Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych)

Od początku operacji żołnierze WOT i podchorążowie wspierali również działania Agencji Rezerw Materiałowych. Każdego dnia żołnierze pracowali w składnicach, skąd  w ramach operacji „Odporna wiosna” i „Trwała odporność” - począwszy od rozładunku przylatujących do Polski transportów z materiałami medycznymi i higienicznymi, poprzez rozmieszczenie ich w magazynach, aż po transport do szpitali, zakładów opieki zdrowotnej i urzędów wojewódzkich – nieśli niezbędną pomoc.

Łącznie żołnierze WOT wykonali 1 745 transportów, do 6 408 miejsc przeznaczenia, w tym do: 3 562 szpitali, 935 zakładów opieki zdrowotnej, 932 transportów na rzecz urzędów wojewódzkich, 797 do innych podmiotów opieki zdrowotnej. W ramach wsparcia dostarczono do miejsc przeznaczenia 1 936 640 opakowań środków ochrony twarzy i dróg oddechowych, 795 515 opakowań środków ochrony pozostałych części ciała oraz 180 755 opakowań środków dezynfekcyjnych.

Wsparcie samorządów

W celu łagodzenia skutków kryzysu oraz wzmocnienie odporności na kryzys społeczności lokalnych, żołnierze WOT nieśli pomoc instytucjom samorządowym. Wspólne działania z organami samorządu terytorialnego w ramach tego wsparcia, to wsparcie ośrodków i domów pomocy społecznej, zakładów opiekuńczo-leczniczych, domów starców (wsparciem bezpośrednim objęto 993 placówki), stacji sanitarno-epidemiologicznych (wsparto 256 stacji),  placówek  oświatowych (wsparto 5 276 placówek), w tym przedszkola, żłobki i in.) oraz  wsparcie izolatorów (wsparto 101 jednostek). W ramach wsparcia samorządów żołnierze WOT organizowali ponadto pomoc w transporcie. Na korzyść ośrodków pomocy społecznej z banków żywności do tych placówek trafiło 48 000 ton żywności w 7 000 transportach. Bezpośrednio do potrzebujących żołnierze i podchorążowie dostarczyli 160 974  paczek z żywnością, środkami higienicznymi i do dezynfekcji. Kolejnym rodzajem wsparcia było wsparcie za pośrednictwem aplikacji „Trwała Odporność”, dzięki której zarejestrowano 23 353 wniosków złożonych przez 3 010 instytucji.

Wsparcie organizacji pozarządowych i organizacji non-profit

Kluczowym dokumentem, będącym podstawą do udzielenia wsparcia merytorycznego i logistycznego dla inicjatyw partnerów społecznych jest „Plan współpracy Dowództwa Wojsk Obrony Terytorialnej i podległych jednostek wojskowych z organizacjami pozarządowymi i innymi partnerami społecznymi”. Zakres wsparcia przedsięwzięć zawartych w planie współpracy obejmuje między innymi pomoc organizacyjną oraz aktywne uczestnictwo przedstawicieli WOT w przedsięwzięciach partnera społecznego.

Na wniosek partnera społecznego za zgodą Dowódcy WOT, dowódcy brygad OT skierowali żołnierzy do wsparcia 260 NGO.  Łącznie żołnierze OT przeprowadzili 533 akcje, w ramach których, realizowali takie zadania, jak: prowadzenie triażu, czyli wstępną segregację osób, transport z banków żywności, dostarczanie paczek żywnościowych, dostarczanie posiłków dla kombatantów i dla pracowników służby zdrowia, pomoc logistyczną.  Ponadto na korzyść NGO z banków żywności do tych placówek trafiło 3 729 ton żywności w 679 transportach. Bezpośrednio do potrzebujących żołnierze i podchorążowie dostarczyli 203 448 paczek z żywnością, środkami higienicznymi i do dezynfekcji.

Wsparcie kombatantów, osób starszych i osób zgodnie z decyzją MON

Żołnierze, szczególnie żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej, od początku pandemii docierali z pomocą do kombatantów, osób starszych. Od pierwszych dni operacji żołnierze WOT pomagali kombatantom Armii Krajowej z organizacji niepodległościowych. Działania były pierwszymi, jakie podjęli żołnierze WOT, już 6 marca br. Żołnierze WOT nieśli również wsparcie rodzinom personelu medycznego, weteranom działań poza granicami państwa, osobom niepełnosprawnym, samotnie wychowującym dzieci, poddanym kwarantannie w zawiązku z podejrzeniem wystąpienia zarażenia wirusem SARS-CoV-2.

W sumie różne formy wsparcia zostały udzielone 9 208 kombatantom oraz 10 976 osobom starszym (po 60. roku życia) oraz pozostałym osobom objętych wsparciem. Łącznie udzielono niemalże 23 tys. różnych form praktycznego wsparcia – większość stanowiły dostawy żywności, środków higieny, leków czy też innych produktów tzw. pierwszej potrzeby. Wsparcie dla kombatantów i osób starszych obejmowało ponadto umawianie wizyt domowych lekarzy, czy też transport na specjalistyczne badania. Nieoceniona dla osób starszych, zamkniętych w tym trudnym czasie w czterech ścianach swoich domów, była też rozmowa i kontakt osobisty, wyjaśnienie bieżącej sytuacji, edukowanie w zakresie podstawowych zasad higieny i szeroko pojętej profilaktyki przeciw-epidemiologicznej.

Film: Bezcenna moc pomagania - terytorialsi wspierają osoby starsze w trakcie pandemii COVID-19

Automatyzacja działań

Nie bez znaczenia dla powodzenia operacji był wkład intelektualny, innowacyjność oraz wprowadzanie nowatorskich rozwiązań.

Platforma Wsparcia Samorządów, Organów Sanitarnych i Podmiotów Leczniczych (aplikacja „Pomoc WOT”)

W dniu 23 marca 2020 r. WOT uruchomiły Platformę Wsparcia Samorządów, Organów Sanitarnych i Podmiotów Leczniczych. Dzięki tej aplikacji pracownicy organizacji pomocowych, urzędów, organów medycznych i sanitarnych mogli szybko i sprawnie wnioskować o wsparcie WOT. Każdy wniosek o wsparcie WOT rozpatrywany był przez właściwego terytorialnie wojewodę i po akceptacji zasadności kierowany bezpośrednio do właściwej BOT.

Z aplikach skorzystało 3 038 użytkowników. dnia 13 marca 2022 r., czyli do dnia zakończenia operacji „Trwała odporność” spośród 23 899 wniosków pozytywnie zaopiniowano 19 345.

Całodobowa Infolinia Wsparcia Psychologicznego

Bardzo dużym zainteresowaniem w tym trudnym czasie cieszyła się całodobowa Infolinia Wsparcia Psychologicznego WOT, gdzie od 18 marca do 31 maja 2020 r. pod bezpłatnym numerem telefonu 800 100 102 dyżurowali profesjonalni psychologowie.

Infolinia powstała w celu wspierania osób w kryzysie związanym z sytuacją epidemiologiczną COVID-19. Działalność psychologów w ramach infolinii była działalnością charytatywną pełnioną dla dobra społecznego. Z porad przeznaczonych dla osób samotnych, starszych, źle znoszących izolację, czy odczuwających stan wzmożonego zagrożenia związanego z epidemią koronawirusa skorzystało 5 815 osób.

Infolinia wsparcia dla ośrodków pomocy społecznej i organizacji pozarządowych

W dniu 5 listopada 2020 r. uruchomiono Infolinię wsparcia dla ośrodków pomocy społecznej i organizacji pozarządowych. Od początku działania infolinii zrealizowano łącznie 502 połączenia, w tym 326 połączenia dotyczące pomocy osobom fizycznym, 100 połączeń w sprawie pomocy OSP, 21 połączeń dotyczące pomocy NGO.  Infolinia działalność zakończyła 14 grudnia 2020 r.

Infolinia wsparcia seniorów w zakresie organizacji szczepień

18 stycznia 2021 r. uruchomiono Infolinię wsparcia seniorów w zakresie organizacji szczepień, której główne zadania skupiono wokół: pomocy przy rejestracji, doradztwie oraz transporcie seniorów do miejsc szczepień.

Łącznie zarejestrowano 10 925 połączeń, z których 1 138 przekazano do realizacji koordynatorom odpowiednim brygadom OT, a dotyczyło: transportu – 946 czy pomocy w rejestracji – 129. Pozostałe zgłaszane przez infolinię problemy zostały rozwiązane telefonicznie (9 787). W ramach Infolinii wsparto 9 208 kombatantów oraz 10 976 osoby starsze oraz rodziny personelu medycznego, weteranów działań poza granicami państwa, osoby niepełnosprawne, samotnie wychowujące dzieci, poddane kwarantannie w zawiązku z podejrzeniem wystąpienia zarażenia wirusem SARS-CoV-2.  

Działania informacyjne

W ramach budowania świadomości oraz edukowania odbiorców zewnętrznych, a także własnego personelu, za pośrednictwem kanałów komunikacji bezpośredniej i przez media kolportowane były edukacyjne filmy wideo, ulotki, infografiki. Specjalna linia produktów edukacyjno-informacyjnych związanych była również z przygotowaniem rodzin, a w szczególności dzieci do pobierania wymazów. W ramach budowania świadomości osób starszych troje przedstawicieli WOT, w tym psycholog, magister pielęgniarstwa oraz rzecznik prasowy, wzięli udział w audycjach na antenie Radia Maryja, odpowiadając na pytania radiosłuchaczy.

Film: Najnowszy kawałek terytorialsów "Odporna Wiosna"

Inne działania

Polskim akcentem na arenie międzynarodowej walki z koronawirusem SARS CoV-2 było wydzielenie żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej do udziału w misji wsparcia brytyjskich służb granicznych i medycznych w m. Dover. Zadaniem polskich żołnierzy oprócz testowania kierowców na obecność koronawirusa było również wsparcie logistyczne kierowców oczekujących na odprawę graniczną.

Pandemia COVID-19 pokazała, jak niezbędne są i skuteczne Wojska Obrony Terytorialnej. Walka z koronawirusem wymusiła podejmowanie wielu działań, których nie obejmuje codzienna służba wojskowa.

Wojsko Polskie, w tym żołnierze WOT, to „cisi bohaterowie tego trudnego czasu i wielkiej próby społecznej solidarności. Żołnierska pomoc jest doceniana przez Polaków. Według (…) badań opinii społecznej Wojsko Polskie jest najlepiej ocenianą instytucją w kraju. Żołnierze raz jeszcze pokazali, że są ludźmi o wielkim sercu i o bezinteresownym charakterze”, że będą pomagać „tak długo, jak długo będzie tego wymagała trudna sytuacja” – powiedział podczas posiedzenia Komisji Obrony Narodowej w grudniu 2020 r., sekretarz stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej Wojciech Skurkiewicz, i dodał: „Jednego możemy być pewni. Mając tak profesjonalnych i zaangażowanych żołnierzy możemy być pewni tego, że wygramy z epidemią koronawirusa”. I tak właśnie się stało.