Rola żołnierzy WOT w budowaniu bardziej pokojowego świata

Zdaniem K. Neumana „Bezpieczeństwo nie jest wszystkim, lecz bez bezpieczeństwa wszystko jest niczym” [1]. Ta prosta zależność pozwala postrzegać tę wartość jako istotny element w procesie tworzenia trwałego bezpieczeństwa narodowego, które trudno sobie wyobrazić bez bezpieczeństwa wewnętrznego – bezpieczeństwa czasu pokoju.

„W każdej epoce pokój jest zarówno darem Bożym, jak i owocem wspólnego zaangażowania. Istnieje bowiem pewna »architektura« pokoju, w której uczestniczą różne instytucje społeczne, i istnieje »rzemiosło« pokoju, które angażuje każdego z nas osobiście [2]. Wszyscy mogą współdziałać w budowaniu bardziej pokojowego świata: począwszy od własnego serca, poprzez relacje w rodzinie, społeczeństwie i środowisku, aż po relacje między narodami i między państwami”. Te słowa przekazane orędziem Papieża Franciszka na 55. Światowy Dzień Pokoju [3] powinny zostać wskazówką na Nowy 2022 Rok.

Papież Franciszek wskazuje trzy drogi na rzecz budowania trwałego pokoju. Pierwsza z nich, to dialog międzypokoleniowy, druga związana jest z edukacją, wreszcie trzecia – to „działania na rzecz pełnej realizacji ludzkiej godności”. Wstępując w Nowy 2022 rok pomyśl o tym, co za Tobą. Jeśli chcesz być zapamiętany w swojej społeczności jako ten, który ma wpływ na rzecz budowania trwałego pokoju – wstąp w szeregi Wojsk Obrony Terytorialnej.

Wojskom Obrony Terytorialnej (WOT) jako piątemu rodzajowi sił zbrojnych wytyczono wiele zadań. Odnoszą się one do czasu pokoju, kryzysu i ewentualnego konfliktu zbrojnego. W odniesieniu do niemilitarnej działalności WOT, są one skupione na zdarzeniach nadzwyczajnych, przez wielu określanych jako sytuacje kryzysowe.

Odwołując się do słów Papieża Franciszka „w świecie, gdzie nadal panuje pandemia, która spowodowała nazbyt wiele problemów, »niektórzy próbują uciec od rzeczywistości, (…), a inni stawiają jej czoło z destrukcyjną przemocą« [4]. Jest jednak – między egoistyczną obojętnością a przemocą – możliwa inna opcja – dialog międzypokoleniowy. „Musimy powrócić do tego wzajemnego zaufania i je odzyskać!” – nawołuje Papież. „Obecny kryzys (…) spotęgował u wszystkich poczucie osamotnienia i wycofania się w głąb siebie”, co wpływa na „samotności  (…) poczucie bezsilności i brak wspólnego pomysłu na przyszłość”. Kryzys ten jest z bez wątpienia bolesny. „Ale może też w nim wyrazić się to, co w ludziach najlepsze. Podczas pandemii widzieliśmy bowiem na całym świecie wielkoduszne świadectwa współczucia, dzielenia się i solidarności”.

„Żaden człowiek nie jest samotną wyspą” – pisał Ernest Hemingway w powieści „Komu bije dzwon”. Potrzebujemy obecności innych ludzi wokół siebie, żeby czuć się szczęśliwi. Tak po prostu jest. Wiedzą to i rozumieją żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej – i w tym duchu działają. Każdego dnia, służąc w obrębie stałego rejonu odpowiedzialności (SRO), Terytorialsi – obok działań ratowniczo-ochronnych, ewakuacyjno-ratunkowych czy porządkowych, które są realizowane w związku z posiadanymi zdolnościami mobilizacyjnymi oraz dyspozycyjnością, mobilnością, wyposażeniem i zapleczem logistycznym – podejmują dialog z lokalną społecznością, nierzadko w kontekście międzypokoleniowym. Koresponduje to z misją i dewizą WOT, odzwierciedlonymi w dokumentach normatywnych, tworząc w miejscowych społecznościach trwałe i silne więzi społeczne. „Terytorialność jest dla nas kluczem. To nie tylko obszar na mapie czy odległość z domu do pracy. To przynależność do regionu i zamieszkującej ją społeczności, z których się wywodzimy, które znamy jak własną kieszeń. Terytorialność dla nas oznacza gotowość do obrony i wspierania naszych rodzin, bliskich i sąsiadów – stąd wprost wywodzi się nasza misja: obrona i wspieranie lokalnych społeczności. Jesteśmy przekonani, że w ten sposób wnosimy wkład w kształtowanie bezpiecznej przyszłości naszego kraju. Dlatego nazywamy się Terytorialsami i dlatego posługujemy się mottem: „zawsze gotowi, zawsze blisko” [5]. Dzięki terytorializacji żołnierzom łatwiej jest wpływać na kształtowanie postaw patriotycznych w społeczeństwie. Przede wszystkim własną postawą stanowią gwarancję bezpieczeństwa, ale jednocześnie stają się wzorem do naśladowania. Dzięki temu zwiększają podstawy obronne państwa.

Drugą, wskazaną przez Papieża, drogą na rzecz budowania trwałego pokoju jest kształcenie i edukacja. Jak podkreślił w orędziu, jest ono podstawowym źródłem integralnego rozwoju człowieka. Dzięki nim człowiek może czuć się bardziej wolny i odpowiedzialny. To te dwa czynniki „są niezbędne dla obrony i promowania pokoju (…). Konieczne jest zatem wypracowanie nowego paradygmatu kulturowego poprzez »globalny pakt edukacyjny (…), który angażowałby rodziny, wspólnoty, szkoły i uniwersytety, instytucje, religie, rządzących, całą ludzkość, w kształtowanie osób dojrzałych« [6].

Wojska Obrony Terytorialnej na całym świecie skoncentrowane są na kształceniu, które sprowadza się do krótkoterminowego (poniżej roku) wyszkolenia wojskowego i następnie służby w rezerwie. Ale nie tylko. Wojska Obrony Terytorialnej to formacja, w której każdy może służyć Ojczyźnie, nie rezygnując z dotychczasowych obowiązków. Formacja umożliwia najbardziej optymalne połączenie dotychczasowej aktywności w życiu cywilnym ze służbą wojskową. Jest to możliwe dzięki temu, że szkolenia odbywają się głównie w dni wolne od pracy. Dodatkową zaletą Terytorialnej Służby Wojskowej (TSW) jest wspieranie indywidualnych predyspozycji, talentów i zainteresowań ochotników.

Trzecia wreszcie droga na rzecz budowania trwałego pokoju, to „działania na rzecz pełnej realizacji ludzkiej godności”. Wytyczając tę drogę wskazuje Papież Franciszek na pracę, która „jest nieodzownym czynnikiem budowania i zachowania pokoju. Jest ona wyrażaniem siebie i swoich darów, ale także zaangażowania, trudu, współpracy z innymi (…)”. Wskazuje on ponadto, że praca jest „koniecznością, częścią sensu życia na tej ziemi, sposobem dojrzewania, ludzkiego rozwoju i osobistego spełnienia” [7].

Wojska Obrony Terytorialnej, mimo, że to służba ochotnicza – to jednocześnie jest traktowana jako praca w szczególnych warunkach. Oczywiście, praca nie w rozumieniu kodeksowym, ale lingwistycznym – jako miara wysiłku włożonego przez człowieka w wytworzenie danego dobra. Chodzi przede wszystkim o zaangażowanie w działania, szczególnie w sytuacje pozamilitarne, zmierzające do osiągnięcia i utrzymania w przydzielonych SRO na terenie całego kraju, niezbędnych zdolności do realizacji zadań zarządzania kryzysowego, w tym zwalczania klęsk żywiołowych. Wśród głównych zadań WOT w tym obszarze zalicza się współudział w działania ratownicze i ewakuacyjne w rejonach wystąpienia klęsk żywiołowych, katastrof i awarii.

Funkcja wewnętrzna Wojsk Obrony Terytorialnej wynika z roli jaką pełni w zapewnieniu bezpieczeństwa wewnętrznego i integracji społeczeństwa. „Przypisanie” żołnierza Wojsk Obrony Terytorialnej do służby w ściśle określonym obszarze kraju, z którego się wywodzi, powoduje lokalne braterstwo na linii mieszkańcy – wojsko. Wartością dodaną jest powstała w ten sposób obywatelska tożsamość oraz więź mająca niebagatelny wpływ na kształtowanie samej polityki obrony, jak i patriotycznych postaw. Rola ta zdaje się być bardziej istotna, biorąc pod uwagę pomoc jaką WOT udziela lokalnej społeczności, na przykład ta, która jest związana z niesieniem pomocy w sytuacji wystąpienia kryzysu.

Życzeniem noworocznym Papieża Franciszka jest to, aby „zjednoczyć wysiłki” i by iść „(…) razem tymi trzema drogami: dialogu między pokoleniami, edukacji i pracy. Z odwagą i kreatywnością”, zaś apelując – między innymi do kobiet i mężczyzn dobrej woli –zwrócił się z próbą o to, aby było „(…) coraz więcej ludzi, którzy bez hałasu, pokornie i wytrwale, dzień po dniu stają się budowniczymi pokoju. I niech zawsze poprzedza ich i towarzyszy im błogosławieństwo Boga pokoju!”.

Wojska Obrony Terytorialnej, to dobre miejsce, w którym każdy człowiek, czy to na początku swojej drogi życiowej, czy też już dojrzały i doświadczony, może zrealizować papieskie przesłanie i w Nowym 2022 Roku realizować misję orędzia pokojowego, którym jest dialog międzypokoleniowy, edukacja i praca, jako narzędzia budowania trwałego pokoju. Tego Wam życzymy.

[1] K. Neuman, Die Bundeswehr in einer Welt im Umbrach, Berlin 1994, [za:] B. Ferenz, O bezpieczeństwie w Europie, „Myśl Wojskowa” 1996, nr 2, s. 149.
[2] Encyklika „Fratelli tutti”, 3 października 2020, s. 231.
[3] Orędzie Papieża Franciszka na 55. Światowy Dzień Pokoju – 01.01.2022, https://radiowarszawa.com.pl/oredzie-papieza-franciszka-na-55-swiatowy-dzien-pokoju-01-01-2022/ [dostęp: 31.12.2021]
[4] Tamże, s. 199.
[6] Wojska Obrony Terytorialnej [online], https://terytorialsi.wp.mil.pl/misja-i-motto [dostęp: 31.12.2021].
[6] Videomessaggio per il Global Compact on Education. Together to Look Beyond, 15 października 2020.
[7] Encyklika „Laudato si’”, 24 maja 2015, 12