Polskie i szwedzkie MŚP szukają rozwiązań związanych z niedoborem pracowników

Głównym czynnikiem hamującym rozwój małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w Polsce i Szwecji pozostaje trudność w pozyskiwaniu nowych pracowników. Najnowsze dane dotyczące dynamiki MŚP w obu krajach potwierdziły prognozy z 2018r. mówiące o tym, że sektor pozostanie pod silnym wpływem sytuacji na rynku pracy.

Małe i średnie przedsiębiorstwa pozostają głównym motorem wzrostu gospodarczego na świecie. Blisko 90 proc. wszystkich przedsiębiorstw to obecnie MŚP, co oznacza, że w sektorze zatrudnienie znajduje dwie trzecie całego rynku pracy. W Polsce małe i średnie przedsiębiorstwa generują trzy czwarte produktu krajowego brutto, zapewniając przy tym 50 proc. dostępnych na lokalnym rynku miejsc pracy. Oznacza to, że sektor pozostaje siłą napędowa rozwijającej się polskiej gospodarki. 

W III kwartale 2019r. polscy przedsiębiorcy ankietowani przez Barometr EFL wskazali na niekorzystne obecnie w Polsce warunki dla rozwoju działalności. Tylko 21 proc. badanych zadeklarowało, że ma w planach nowe inwestycje. Ostatni raz tak negatywy sentyment dla III kwartału odnotowano w 2015r. Eksperci sugerują, że trwające od początku tego roku spowolnienie w sektorze MŚP wynika z obaw dotyczących spodziewanego spowolnienia gospodarczego. Międzynarodowy Fundusz Walutowy przewiduje, że światowa gospodarka w 2019r. będzie się rozwijać wolniej, a spodziewany wzrost gospodarczy nie przekroczy 3,2 proc. W tym samym czasie PKB Polski ma wynieść 3,8 proc. – znaczący spadek z 5,1 proc. w roku ubiegłym. Spodziewany jest również dalszy spadek stopy bezrobocia. W tym roku ma ona wynieść 3,6 proc. i 3,5 proc. rok później.

Według danych GUS już w 2018r. w Polsce odnotowano najniższą od lat 90. stopę bezrobocia na poziomie 5,8 proc. Oznacza to, że liczba osób bezrobotnych nie sięga obecnie miliona. Niepokoi przy tym fakt, że, według Barometru EFL, każdego roku na polski rynek pracy wchodzi blisko 400 tys. absolwentów, a ubywa ok. 700 tys. zatrudnionych.

Wszystko wskazuje na to, że w Polsce regularnie spada liczba osób w wieku produkcyjnym i luki tej nie są w stanie wypełnić pracownicy z Ukrainy. Według najnowszego badania aktywności ekonomicznej ludności (GUS) osoby aktywne zawodowo stanowiły w I kwartale 2019r. 55 proc. ludności w wieku 15 lat i więcej. Oznacza to spadek 0,1 p.p. w porównaniu z I kwartałem 2018r.

– Rozwiązaniem tego problemu może być automatyzacja niektórych procesów. Świadome narastającego problemu, jakim jest brak rąk do pracy, szwedzkie firmy implementują dziś szereg rozwiązań mających wypełnić tę lukę. Szczególnie, że roli sektora małych i średnich przedsiębiorstw nie sposób przecenić w odniesieniu do wpływu, jaki mają na generowanie PKB – zauważa Agnieszka Zielińska, Dyrektor Zarządzająca Skandynawsko-Polskiej Izby Gospodarczej. –  Obserwujemy te zjawiska w Skandynawii już od dłuższego czasu - dowodem na postępującą automatyzację jako rozwiązanie w niedoborze kadry są także trendy opisane przez Izbę w raporcie „Nordic Insights - trendy kształtujące przyszłość biznesu” jak choćby SmarterLiving and working czy AI for Humanity - dodaje.

W odpowiedzi na ten sam problem, szwedzcy mali i średni przedsiębiorcy stawiają na rozwój. Jak zauważa Daniel Larsson, Radca Ambasady Szwecji, wśród czynników, które będą wpływać na sektor MŚP wymienić należy zrównoważony rozwój, digitalizację i automatyzację. Potrzebne jest też wsparcie w tworzeniu środowiska przyjaznego innowacjom. – Do narzędzi umożliwiających rozwój sektora MŚP można zaliczyć: instrumenty finansowe, promocję eksportu, jak również wsparcie internacjonalizacji, dostępność ośrodków testowych, współpracę ze środowiskiem naukowym i badania oraz kampanie informacyjne i edukację – wymienia Larsson. – Wreszcie, za ważny czynnik sprzyjający podniesieniu konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw uznaje się innowacje cyfrowe. Innymi słowy, sektor MŚP potrzebuje przemiany w inteligentny przemysł, by utrzymać tempo rozwoju. Pojedyncze działania nie rozwiążą problemu. Jest kwestią kluczową, by działać na wszystkich wymienionych polach – podkreśla.

Stawka jest wysoka, bo jak mówi Larsson najwięcej miejsc pracy będzie w przyszłości generowanych właśnie przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Do tego produktywność szwedzkiego sektora małych i średnich przedsiębiorstw wykracza daleko poza średnią europejską. I to pomimo że, w porównaniu z pozostałymi krajami regionu, liczba osób zatrudnionych w sektorze MŚP jest mniejsza. Według danych Komisji Europejskiej przewidywany wzrost wartości dodanej MŚP w Szwecji to 3,2 proc. w okresie od 2017 do 2019r. W dalszej perspektywie szwedzkie małe i średnie firmy mogą urosnąć nawet o 4,7 proc. Dodatkowo, w czasie gdy gospodarka światowa wyraźnie spowalnia, Szwecja odnotowała nieznaczny i mniejszy od spodziewanego spadek PKB w drugim kwartale tego roku. W tym czasie PKB kraju skurczyło się o 0,1 proc., wyraźnie przewyższając prognozy rynkowe na poziomie 0,3 proc.

Pomimo to wśród szwedzkich przedsiębiorców sektora MŚP pojawiła się niepewność. Szwedzka organizacja Företagarna, zrzeszająca małe przedsiębiorstwa i podmioty związkowe, zapytała przedsiębiorców o nastroje w sektorze i 68 proc. z nich potwierdziło, że widzi dobre możliwości dalszego rozwoju – o 2 p.p. mniej, niż rok wcześniej.

Jest to ściśle związane z, jak wyrazili przedstawiciele firm, sytuacją na lokalnym rynku pracy. Czynnikiem, który hamuje obecnie rozwój małych i średnich przedsiębiorstw w Szwecji jest obszar związany z pozyskiwaniem odpowiednio wykwalifikowanych pracowników – wskazało 29 proc. badanych przez Företagarna przedsiębiorców. Według nich niedostatek siły roboczej w największym stopniu odczuwa obecnie branża budowlana i wytwórcza. 

Środki na inwestycje popłyną, między innymi, z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). Po raz pierwszy w maju tego roku EBI podpisał umowę ze szwedzkim bankiem komercyjnym. Do tej pory środki unijne dedykowane MŚP dystrybuowane były jedynie za pośrednictwem szwedzkich banków państwowych. Ze wsparcia, oferowanego na korzystnych warunkach, skorzystało już 100 tys. małych i średnich przedsiębiorstw.