Koniec z wiecznym debetem, czyli pięć rad dla zadłużonych

Nikt nie lubi być na cenzurowanym, szczególnie w tak delikatnej sprawie jak pieniądze. Zgodnie z badaniami BIG InfoMonitor, czterech na pięciu Polaków chce od razu spłacać swoje długi, by uniknąć ich negatywnych konsekwencji[1]. Mimo tych szczerych chęci dłużników jednak wciąż nie brakuje. Prawie 3 mln Polaków posiada niespłacone zobowiązania, które łącznie przekraczają 73 mld zł. Specjalnie na zbliżający się Ogólnopolski Dzień Bez Długów przygotowaliśmy kilka krótkich wskazówek, co zrobić, by się od nich uwolnić.

1. Rachunek sumienia i portfela – wypracuj system wczesnego ostrzegania 

Najważniejsze jest zdanie sobie sprawy, że nawet najmniejszego zadłużenia nie wolno lekceważyć i należy mu przeciwdziałać możliwie jak najwcześniej. - Często jestem pytany o to, co powinno sygnalizować problem – odsyłam wówczas do prostego testu 15 pytań[2]. Jest to rodzaj termometru pozwalającego stwierdzić czy nie cierpimy na stan podgorączkowy w finansach osobistych - mówi Roman Pomianowski psycholog ze Stowarzyszenia Program Wsparcia Zadłużonych.

Jeśli okaże się, że przekroczyliśmy bezpieczną granicę nie należy chować głowy w piasek i panikować lecz rzeczowo, z optymizmem pozbawionym życzeniowego myślenia, przygotować dobry plan wyjścia. Najpierw policzyć swoje stałe zobowiązania oraz zaległości. Pod lupę trzeba wziąć wszystkie kredyty i pożyczki, które zaciągnęliśmy, sprawdzić też rozliczenia bieżących kosztów życia, mieszkaniowych, mediów, rachunków za telefon, telewizję czy internet. Nie można lekceważyć nawet pozornie drobnych kosztów, np. upomnień, mandatów, czy opłat sądowych.

Bywa, że trudno przypomnieć sobie wszystkie zaległości – wtedy najlepiej przejrzeć dokładnie pochowane w szufladach dokumenty, monity, wezwania od wierzycieli, a jeśli to nie wystarczy zwrócić się do BIG InfoMonitor i Biura Informacji Kredytowej po raporty o sobie, które raz na pół roku wydawane są bezpłatnie. Z dokumentu uzyskanego z Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor można będzie odczytać, kto i jakie informacje wpisał na nasz temat, będzie więc m.in. wiadomo komu nie zapłaciliśmy w terminie i jaka to jest suma. Z kolei z BIK – dowiemy się, m.in. jakie kredyty i pożyczki mamy do spłacenia, ile ich jest na jakie kwoty. Nie wolno się załamywać, nawet gdy kwota zaległości wydaje się zbyt trudna do spłaty. W chwilach zwątpienia warto poprosić o wsparcie rodzinę i przyjaciół. Głęboki oddech, czas na kolejny krok!

Sprawdź czy problem zadłużenia, niewypłacalności dotyczy Cię osobiście

1. Czy długi, które masz, negatywnie wpływają na Twoje życie rodzinne i czynią je nieszczęśliwym?
2. Czy problem długów rozprasza Cię w Twojej codziennej pracy?
3. Czy Twoje długi wpływają na Twoją reputację?
4. Czy Twoje długi powodują, że gorzej o sobie myślisz, wstydzisz się, doświadczasz poczucia winy ?
5. Czy kiedykolwiek udzielałeś fałszywych informacji, / kłamałeś/ by otrzymać kredyt?
6. Czy kiedykolwiek składałeś nierealne obietnice swoim wierzycielom?
7. Czy z powodu Swoich długów zaniedbywałeś obowiązki wobec Swojej rodziny?
8. Czy kiedykolwiek bałeś się, że Twój pracodawca lub bliscy dowiedzą się o wielkości Twoich długów?
9. Czy w trudnej sytuacji finansowej, perspektywa pożyczania pieniędzy dawała Ci wyraźne uczucie ulgi?
10. Czy z powodu Swoich długów miewasz problemy ze snem?
11. Czy z powodów długów kiedykolwiek rozważałeś upicie się lub tak postąpiłeś?
12. Czy kiedykolwiek pożyczałeś pieniądze nie patrzą na to, jakie koszty będziesz musiał zapłacić?
13. Czy zazwyczaj spodziewasz się negatywnej odpowiedzi, gdy sprawdzana jest Twoja zdolność kredytową w banku lub wypłacalność kiedy płacisz kartą?
14. Czy kiedykolwiek postanowiłeś wprowadzić ostry reżim spłaty swoich długów, a potem złamałeś się pod wpływem okoliczności i powróciłeś do dawnych zasad?
15. Czy szukasz usprawiedliwień dla Swojej sytuacji zadłużenia, np. winnych Twoich problemów lub wierzysz, że to przejściowe trudności i kiedy tylko się weźmiesz w garść, to wyjdziesz z długów?

_{Odpowiedź TAK na więcej niż 8 pytań, sugeruje istnienie problemu psychologicznych/życiowych konsekwencji zadłużenia wymagających podjęcia pilnych działań zaradczych.}

_{/zapożyczony ze wspólnoty DA w nieautoryzowanym przekładzie1/ Aktualnie trwa procedura uzyskania formalnej zgody na używanie materiałów Wspólnoty DA w Debtors Anonymous General Service Office Needham, MA 02492-0009 USA.}

2. Zbawienna zmiana przyzwyczajeń 

Znając już stan swego zadłużenia, należy dokładnie przeanalizować wydatki. Na pewno znajdą się tam takie, z których można zrezygnować lub je ograniczyć. Warto zrobić szczegółowy plan i wskazać punkty, w których oszczędzanie będzie kosztowało najmniej wyrzeczeń. Trzeba nauczyć się odróżniać wydatki konieczne, tzw. potrzeby od zachcianek, z których najłatwiej będzie nam zrezygnować. - Proponuję bardzo prosty sposób. Zbierajmy paragony, a raz w tygodniu korzystając z kolorowych zakreślaczy oceńmy, które wydatki były absolutnie konieczne i zakreślamy je na czerwono, a te które nie były szczególnie koniecznie – na zielono. Jak rozłożymy wszystkie paragony na stole, czy podłodze zobaczymy efekt „łączki”. Sami zauważycie i zdecydujecie jak można stopniowo zmienić proporcje – mówi Roman Pomianowski.

Tzw. efekt latte, czyli rezygnacja z małych przyjemności, znalezienie tańszych usług w okolicy czy korzystanie z promocji w supermarkecie mogą nieoczekiwanie przynieść ulgę dla portfela. Zjawisko to zostało pierwszy raz opisane przez amerykańskiego autora książek Davida Bacha. Obserwując ludzi, którzy każdego dnia w drodze do pracy kupowali kawę, dopatrzył się w tym zachowaniu szansy na spore oszczędności. Według niego, jeśli ograniczylibyśmy wydatki na drobne przyjemności, to w perspektywie kilkudziesięciu lat, moglibyśmy zaoszczędzić setki tysięcy złotych. Dodatkowo, gdybyśmy potrafili zmierzyć się ze swoimi zgubnymi nawykami, nałogami np. paleniem, to oprócz poprawy zdrowia, pojawia się szansa na lawinowy wzrost oszczędności – przeciętny palacz rocznie puszcza z dymem około 5,5 tys. zł.

By zwiększyć motywację, a przez to konsekwencję w zarządzaniu swoimi finansami warto skorzystać z przyjaznych i powszechnie dostępnych narzędzi, np. arkuszy excela pokazujących efektywność i skalę poczynionych oszczędności. To punkt wyjścia do poszukiwania własnej metody lepszego radzenia sobie z pieniędzmi.

3. Świeży dopływ gotówki

Sama oszczędność to jednak często zbyt mało, aby szybko spłacić zaległe długi. Prostym, lecz jednocześnie trudnym sposobem jest podniesienie swoich dochodów. Spokojnie – nie trzeba od razu szukać nowej pracy. Można spróbować poprosić szefa o podwyżkę lub znaleźć dodatkowe źródło dochodów. Świat oferuje dziś wiele możliwości dla chcących zarobić parę złotych, tym bardziej że mamy do czynienia z rynkiem pracownika, który naprawdę może dziś przebierać w ofertach. Wystarczy pomyśleć, w czym jest się dobrym i kto wynagrodzi nasz trud w gotówce.

- Paradoksalnie najczęściej do dorabiania z jednej strony zniechęca przekonanie, że w grę wchodzą zbyt małe, niewarte zachodu pieniądze, a z drugiej względy „honorowe”. Niekiedy trzeba kwestie ambicjonalne odłożyć na bok, bowiem żadna praca nie hańbi. Dla wielu jest to trudna do pokonania, ale na szczęście tylko mentalna bariera – mówi psycholog Roman Pomianowski.

Warto także zrobić przegląd swoich rzeczy osobistych. Być może są wśród nich takie, których nie będzie żal sprzedać, a dadzą środki na spłatę części zadłużenia. Sposobów znalezienie klientów jest sporo, można to zrobić na serwisach ogłoszeniowych, dołączyć do grup wyprzedażowych na portalach społecznościowych albo skorzystać z coraz bardziej popularnych w Polsce wyprzedaży garażowych.

4. Strategia kluczem do sukcesu

Po rozpoznaniu skali problemu oraz finansowej mobilizacji w formie oszczędności i zwiększenia przychodów, można stanąć do regularnej bitwy z długami. Sukces zależy w dużym stopniu od wytrwałości i konsekwencji działania według obranej strategii. Eksperci polecają trzy różne podejścia do problematyki: (1) spłatę długu o jak najniższym pozostałym zobowiązaniu; (2) spłatę długu z najwyższym oprocentowaniem lub (3) spłatę długu z najkrótszym pozostałym okresem do spłaty. Ekonomiści mówią nawet, o efekcie kuli śnieżnej w spłacaniu długów. Według tej teorii przy odpowiedniej motywacji każdy kolejny dług spłaca się szybciej. Najważniejsze, by dopasować swoją strategię do sytuacji osobistej, nie tylko materialnej, ale także rodzinnej oraz stylu życia.

- Warto przy tej okazji podkreślić to, co podpowiada nam współczesna psychologia ekonomiczna – niestety z natury nie jesteśmy nadmiernie racjonalni, skłonni do liczenia, kalkulowania ryzyka itd. Ulegamy chwilowym nastrojom, działamy pod wpływem emocji, tworzymy iluzje, w które wierzymy. Nie ma w tym nic złego, dopóki świadomi tych okoliczności potrafimy nad nimi panować. Zacząć można od rozróżnienia pomiędzy tym, co sprawia nam przyjemność (chwilowy stan wywołany pozytywnymi okolicznościami), od satysfakcji jaką uzyskujemy odnosząc sukces w zmierzaniu się z osobistymi wyzwaniami. Spłacanie długów nigdy nie będzie samo w sobie przyjemne, co najwyżej daje chwilę ulgi, może być jednak dla nas źródłem ogromnej satysfakcji budującej poczucie własnej wartości – mówi Roman Pomianowski.

5. Trzymanie długów w ryzach – wyjście na prostą

Strategia odzyskiwania szacunku do siebie i kontroli nad osobistymi finansami - własnym życiem wymaga odpowiedzialnego zaangażowania. Powracająca moda np. na zarządzanie poprzez „system kopertowy” oprócz licznych udogodnień i korzyści jakie daje, uświadamia, że podstawowym warunkiem sukcesu jest konsekwencja. Sztuka, bowiem nie tylko w odpowiednim rozdzieleniu pieniędzy na właściwie ustalone priorytety, ale również unikanie tzw. księgowości kreatywnej. Nasze babcie dlatego odnosiły sukces, bo wykazywały się żelazną dyscypliną i nie przekładały pieniędzy między kopertami.

Zmaganie się z zadłużeniem może przerastać nasze siły, często brakuje nam wiedzy, umiejętności, wystarczającej determinacji, dlatego warto poprosić o pomoc fachowców, którzy pomogą przygotować specjalny plan. Ludzie zawodowo zajmujący się doradztwem w zakresie finansów osobistych będą w stanie pomóc nam w wyborze optymalnej drogi, wśród coraz liczniejszych możliwości. Tym bardziej, że pojawia się coraz więcej ofert pomocy osobom zadłużonym, począwszy od powszechnego systemu darmowej pomocy prawnej (działa w każdej gminie), po oferty powstającej Wspólnoty Dłużników Anonimowych[3].

- Osobom zadłużonym, z którymi na co dzień pracuję zawsze mogę na początku rozmowy przekazać jedną dobrą wiadomość. Wierzyciele są nastawieni ugodowo wobec dłużników i są skłonni z nimi rozmawiać i wsłuchać się w ich racje. Dobrze przygotowane argumenty i szczegółowy plan pokazujący, w jaki sposób zamierza się realnie spłacić zadłużenie to klucz do udanych negocjacji. Coraz lepiej zaczynają też działać mediacje, jako proces wypracowania ugody, tak w postępowaniu cywilnym, jak i administracyjnym – zwraca uwagę psycholog ze Stowarzyszenia Program Wsparcia Zadłużonych.

Instytucje bankowe oferują sporo narzędzi, np. konsolidację kredytów. Jest to zebranie długów w jeden i rozłożenie go w czasie oraz zmniejszenie rat tak, by były łatwe do spłacenia. Zawsze warto rozważyć też renegocjacje warunków spłaty zadłużenia. Osoby w szczególnie trudnej sytuacji mogą też wziąć pod uwagę ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Dzień Bez Długów jest tylko jednym w roku – może być jednak doskonałym impulsem do odważnej refleksji: jak to jest z tymi moimi finansami? Może stanie się początkiem nowego, lepszego etapu życia?

Życzymy powodzenia!

_{[1] https://media.bik.pl/informacje-prasowe/398060/nie-chce-byc-w-rejestrze-dluznikow-ale-i-tak-nie-place}

_{[2] http://programwsparcia.com/wp-content/uploads/2014/06/Kwestionariusz-15-pyta%C5%84.pdf}

_{[3] http://programwsparcia.com/wspolnota-dluznikow-anonimowych}