Compliance w Polsce. Raport z badania stanu compliance i systemów zarządzania zgodnością w działających w Polsce przedsiębiorstwach

Firma doradcza EY, wraz z Instytutem Compliance, wydawnictwem Wolters Kluwer oraz Viadrina Compliance Center, w przededniu istotnych wyzwań – w tym Ustawy o jawności życia publicznego – przeprowadziła pionierskie badanie stanu compliance i systemów zarządzania zgodnością w Polsce. Opracowany raport to pierwsza całościowa publikacja, pokazująca jak wyglądają systemy zarządzania zgodnością i kim są oficerowie compliance w Polsce.

Idei oraz koncepcji badania compliance, czyli działaniom na rzecz zachowania uczciwości i zgodności w przedsiębiorstwach, przyświecało kilka zasadniczych celów. Pierwszym z nich było określenie stopnia świadomości konieczności zarządzania ryzykami compliance w działających w Polsce przedsiębiorstwach. Chodziło o zbadanie, jaki procent ankietowanych wprowadził już system zarządzania zgodnością (Compliance Management System, CMS) oraz o poznanie uzasadnienia tej grupy respondentów, która do tej pory nie zdecydowała się na wdrożenie tego typu systemów. Kolejnym założeniem była próba ustalenia, kim są polscy oficerowie compliance, czyli w jaki sposób kształtuje się nowy zawód oficera compliance. Zarządzanie ryzykami compliance wymaga bowiem posiadania interdyscyplinarnych umiejętności oraz wiedzy. Dalszym celem badania było sprawdzenie, czy pomimo postulatu elastyczności CMS, a przez to reakcji na konkretny zestaw ryzyk compliance danego przedsiębiorstwa, można zaobserwować, że działające w Polsce podmioty decydują się w większości na określone modele i metody, które można by uznać za najbardziej rozpowszechnione i tym samym przyjąć istnienie swoistego polskiego standardu CMS. Dalsza część badania miała na celu próbę ustalenia, w jaki sposób kształtuje się i wdraża poszczególne elementy oraz strukturę CMS, i finalnie – czy w Polsce praktykuje się procedurę mającą na celu certyfikację systemów zarządzania zgodnością.

- Pionierskie badanie stanu compliance w Polsce, którego EY jest partnerem, trafia w punkt, zarówno pod względem zawartości merytorycznej, jak i aktualności tematyki. Wpisuje się nie tylko w dłuższy okres wzrostu zainteresowania skutecznymi metodami zarządzania zgodnością, ale i w bieżący moment, w którym pojęcia transparentności, etyki w biznesie, społecznej odpowiedzialności, czy przeciwdziałania korupcji łączą się pod jednym szyldem – compliance. Obserwujemy to, wspierając naszych klientów w ich codziennych wyzwaniach – komentuje raport Mariusz Witalis, Partner zarządzający Działem Zarządzania Ryzykiem Nadużyć EY w Europie Środkowej i Południowo-Wschodniej. - Raport z Badania Compliance jest nie tylko podsumowaniem polskiego status quo w tym obszarze, ale także swoistym kompendium wiedzy o systemach zarządzania zgodnością. Może być zatem brany pod uwagę we wdrażaniu lub doskonaleniu istniejących systemów, także w kontekście zmieniających się wymogów regulacyjnych – dodaje.

Dzięki analizie wyników, raport EY ukazuje obraz compliance „made in Poland”, jako systemu bardzo rzadko odbiegającego od globalnych standardów. Badanie pokazało także, że systemy zarządzania zgodnością są dość mocno rozpowszechnione wśród działających w Polsce przedsiębiorstw, i to nie tylko tych, w których dominuje kapitał zagraniczny. Te firmy natomiast, które CMS wdrożyły, obrały ogólnie przyjęte elementy, takie jak analiza ryzyka, podnoszenie świadomości pracowników przez szkolenia i inne działania promujące świadomość i kulturę compliance, czy w końcu stosowanie odpowiednich środków reakcji na wykryte nieprawidłowości, jako punkt wyjścia działań compliance w organizacji.

Badanie ukazało wreszcie, że w Polsce powoli kształtuje się zawód oficera compliance, któremu powierza się wiele odpowiedzialnych zadań i od którego wymaga się, aby posiadał nie tylko interdyscyplinarną wiedzę i umiejętności, ale także szereg kompetencji miękkich. Można również stwierdzić, że compliance i CMS zakorzeniły się już w ujęciu ponadsektorowym, jako nieodzowny element dobrych praktyk działających w Polsce przedsiębiorstw, a tym samym dołączyły do kanonu stałych elementów polskiego good governance.

Najważniejsze wnioski z raportu:

• systemy compliance, oprócz najbardziej popularnego kodeksu etyki (posiada go 94% badanych firm), obejmują m.in. ze: szkolenia dla pracowników (87%), analizy ryzyka braku zgodności (86%), kanały zgłaszania naruszeń tj. whistleblowing (83%) oraz prowadzenie spraw wyjaśniających (79%);
• spośród przeanalizowanych firm, 65% wdrożyło system zarządzania zgodnością, a 56% wdrożyło system antykorupcyjny; dla porównania – 84% firm posiada działającą komórkę audytu wewnętrznego; jedna piąta (21%) przebadanych przedsiębiorstw, w których nie ma jeszcze systemu compliance, planuje wdrożenie w najbliższym czasie; główną przyczyną podjęcia decyzji o wdrożeniu systemu compliance była wola zarządu firmy w kontekście własnego bezpieczeństwa (62%);
• zdecydowana większość firm przeprowadza weryfikację istotnych partnerów biznesowych (82%), podczas gdy około 2/3 (62%) zastrzega sobie prawo do przeprowadzenia audytu;
• „tone from the top”, rozumiany jako identyfikowanie się kierownictwa z zasadami i podkreślanie znaczenia compliance deklaruje 4 na 5 ankietowanych (79%); to dużo, choć luka w tym obszarze (21%) także jest zauważalna; najtrudniejsze we współpracy dla oficerów compliance są za to działy sprzedaży (35%) oraz zakupów (10%); wyniki te nie zaskakują, ponieważ to właśnie pracownicy tych dwóch działów, w szczególności ze względu na ich stały kontakt z osobami spoza firmy, związany z podwyższonym ryzykiem korupcji i innych nadużyć, są szczególnie podatni na ryzyko braku zgodności;
• jedna trzecia (33%) przebadanych firm przyznaje, że w ciągu ostatnich 3 lat była narażona na poważne ryzyko braku zgodności; dotyczyło to głównie sprzeniewierzenia majątku (33%), konfliktu interesów (29%) oraz korupcji (19%).

W przypadku pytań dotyczących raportu lub ogólnie tematyki compliance i przeciwdziałania korupcji, w tym przykładowo weryfikacji kontrahentów lub dostosowania do wymogów Ustawy o jawności życia publicznego, serdecznie zapraszamy do kontaktu z zespołem zarządzania ryzykiem nadużyć EY. Więcej informacji o samym raporcie i tematach pokrewnych zamieszczamy również na blogu EY: www.blog.ey.pl/audytsledczy.

O badaniu:

Raport z badania stanu compliance i systemów zarządzania zgodnością w działających w Polsce przedsiębiorstwach, przeprowadzonego przez Instytut Compliance we współpracy z EY, Wolters Kluwer oraz Viadrina Compliance Center działającym na Uniwersytecie Europejskim Viadrina we Frankfurcie nad Odrą.

W badaniu udział wzięło 110 przedsiębiorstw. W zdecydowanej większości (89%) były to spółki duże, zatrudniające co najmniej 50 pracowników, w tym bardzo duże zatrudniające ponad 1000 pracowników (46%). Blisko połowa (48%) przeanalizowanych firm to spółki z dominującą częścią kapitału polskiego.