Polska nadal najbardziej interesującym obszarem inwestycyjnym w Europie Środkowo-Wschodniej

Wartość transakcji na rynku nieruchomości komercyjnych w Polsce w 2016 roku wyniosła blisko 4,6 mld euro. To najwyższy wynik od rekordowego 2006 roku. Największą część transakcji stanowiły nieruchomości handlowe – 43% i biurowe – 39%. Polska jest największym rynkiem w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Atrakcyjne stopy kapitalizacji i stabilna sytuacja gospodarcza – to czynniki, które przyciągają zagranicznych inwestorów do Polski – wynika z corocznego raportu firmy doradczej EY „Poland. The real state of real estate".

Polska po raz kolejny była liderem w regionie Europy Środkowo-Wschodniej pod względem wolumenu transakcji na rynku nieruchomości komercyjnych.

- W Polsce zawarto co trzecią transakcję w regionie. Na drugim miejscu znalazły się Czechy (ok. 30% udziału w rynku). Dużą dynamikę wzrostu można zaobserwować na Węgrzech, gdzie w ujęciu rocznym wartość zawartych tam transakcji wzrosła ponad dwukrotnie. Natomiast cały region zanotował wzrost na poziomie 40% - mówi Anna Kicińska, Lider Grupy Doradztwa Nieruchomości EY w regionie CSE.

Mieszkania na fali wznoszącej

Miniony rok był ponownie rekordowy również dla deweloperów mieszkaniowych pod względem liczby sprzedanych i wprowadzonych do sprzedaży lokali. W ujęciu rocznym liczba sprzedanych mieszkań wzrosła o ponad 20%. W sumie nabywcy kupili ponad 62 tys. nowych lokali. Deweloperzy oddali niemal 78,5 tys. nowych mieszkań. O 10% wzrosła także liczba uzyskanych przez nich pozwoleń na budowę. W 2017 można nadal spodziewać się wysokich wyników. W minionym roku podrożały mieszkania w najlepszych lokalizacjach i o wyższym standardzie – przede wszystkim w Warszawie i w Trójmieście. W pozostałych lokalizacjach ceny utrzymywały się na dość stabilnym poziomie.

– Popyt na rynku mieszkaniowym to z jednej strony efekt utrzymujących się niskich stóp procentowych, ogromnego zainteresowania ze strony inwestorów prywatnych a także popularności programu MDM – mówi Katarzyna Lubaś, ekspert w Grupie Rynku Nieruchomości EY. W minionym roku rozpoczęły się prace nad przygotowaniem rządowego programu „Mieszkanie plus”, którego celem jest budowa 6 tys. mieszkań na wynajem po niższych stawkach. – Swój udział w ubiegłorocznych wynikach sprzedaży mieszkań zaznaczyli także inwestorzy instytucjonalni. Coraz większą popularnością cieszą się zakupy pakietowe mieszkań przeznaczonych na wynajem dokonywane przez międzynarodowe fundusze nieruchomościowe. Interesujące wydają się również nowe, rozwijające się segmenty rynku a przede wszystkim mieszkania dla studentów – dodaje Katarzyna Lubaś.

Rekordowy rok dla biur

W 2016 roku oddano do użytku rekordową powierzchnię biurową, która wyniosła aż 900 tys. m.kw. Oznacza to, że łączna powierzchnia biurowa przekroczyła już 9 mln m.kw.

Należy zauważyć, iż bardzo istotnym sektorem generującym popyt na powierzchnię biurową w Polsce jest sektor usług profesjonalnych dla biznesu. Takich centrów jest już w Polsce około tysiąca.

- Rozwinięta infrastruktura, duża liczba wykwalifikowanych absolwentów uczelni wyższych i niższe koszty pracy niż w Europie Zachodniej przyciągają nowych inwestorów w tym sektorze. To przekłada się na coroczny wzrost popytu na rynku nieruchomości biurowych – mówi Anna Kicińska. Nadal najwięcej biur powstaje w Warszawie, na dalszych miejscach jest Kraków, Trójmiasto, Łódź i Wrocław. – Brexit może dodatkowo zwiększyć zainteresowanie zagranicznych inwestorów Polską, a tym samym przełożyć się na wzrost popytu na nowe powierzchnie – dodaje.

Duże zmiany w handlu

Jak wynika z raportu EY „Poland. The real state of real estate", w minionym roku oddano do użytku 460 tys. m.kw. powierzchni handlowych. Ten rok może być jeszcze lepszy. – Na tym rynku nadal obserwujemy kilka trendów. Po pierwsze deweloperzy są nadal aktywni w małych i średnich miastach, gdzie powstają mniejsze galerie handlowe typu strip mall. Po drugie prawie połowa centrów handlowych w Polsce powstała przed 2004 rokiem, dlatego wiele z nich jest obecnie unowocześnianych i modernizowanych, w części też rozbudowywanych. Zwiększa się w nich powierzchnię przeznaczaną na rozrywkę kosztem części spożywczej. Klienci szukają teraz sposobów na szybsze i łatwiejsze zakupy – centra handlowe muszą dopasować się do tych oczekiwań – mówi Anna Kicińska. W 2016 roku po raz pierwszy zamknięto centrum handlowe w Polsce, w Sosnowcu (CH Sosnowiec), zniknęła najstarsza w Polsce sieć supermarketów Marcpol, a Alma Market zamknęła swoje sklepy z powodu trudnej sytuacji finansowej.

Stabilny wzrost na rynku hotelowym

Rynek hotelowy w Polsce dynamicznie się rozwija. Przede wszystkim za sprawą stabilnego wzrostu gospodarczego, rosnącej popularności Polski jako kierunku wakacyjnego i rozwoju turystyki medycznej. Innym istotnym czynnikiem jest rozwój sektora centrów usług wspólnych i profesjonalnych usług dla biznesu. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego liczba skategoryzowanych hoteli w Polsce przekroczyła 2450 a liczba pokoi 126 tys. Jednak zaledwie 14% obiektów to hotele sieciowe, podczas gdy w innych krajach jest to średnio 30%. Nowe inwestycje koncentrują się przede wszystkim w największych miastach i kurortach.

Duży popyt na magazyny

Inwestorzy także chętnie lokują kapitał w branży magazynowej. Polska, ze względu na swoje centralne położenie oraz coraz lepszą i bardziej rozbudowaną sieć dróg i autostrad, jest bardzo atrakcyjnym miejscem dla firm logistycznych. Obecnie powierzchnia magazynowa przekracza tu 11 mln m.kw. W budowie jest dalsze 1,5 mln – z czego 75% jest już wynajęte. – Ubiegły rok był także rekordowy dla rynku magazynów. Do użytku oddano o prawie 30% więcej powierzchni niż rok wcześniej – mówi Anna Kicińska. Do rozwoju tego rynku przyczynia się także rozwój e-handlu, w którym rolę tradycyjnych powierzchni handlowych pełnią magazyny. Stosunkowo nowym formatem są magazyny samoobsługowe dla mniejszych firm.

Inwestor ciągle zagraniczny

Ciągle ponad 90% inwestorów stanowią inwestorzy zagraniczni. W minionym roku były to przede wszystkim podmioty z kapitałem z RPA, a także Stanów Zjednoczonych, Niemiec oraz Wielkiej Brytanii. – Obserwujemy rosnące zainteresowanie inwestorów także z Azji oraz Bliskiego Wschodu. Inwestor z Polski to ciągle rzadkość. Na naszym rynku to zaledwie kilka procent, podczas gdy np. w Czechach czy na Węgrzech udział rodzimego kapitału stanowi nawet 30%. Nowe narzędzia inwestycyjne - REITy, które już wkrótce mają być dostępne, mogą zmienić te proporcje, jak miało to miejsce w ww. krajach – zauważa Anna Kicińska.

W oczekiwaniu na REITy

Koniec 2016 roku obfitował w zmiany dotykające branżę nieruchomości. Wprowadzone w tym okresie regulacje zmieniły zasady opodatkowania funduszy inwestycyjnych, co znacznie ograniczyło efektywność podatkową wielu struktur wykorzystywanych dotychczas do inwestowania na rynku nieruchomości. Pojawił się także długo oczekiwany projekt ustawy dotyczący polskiego odpowiednika Real Estate Investment Trusts (REITs), czyli spółek rynku wynajmu nieruchomości. Próba wprowadzenia nowego rodzaju podmiotu, który dałby szerszy dostęp do rynku nieruchomości także mniejszym, lokalnym inwestorom, została odebrana bardzo pozytywnie, chociaż sam projekt ustawy wymaga jeszcze dopracowania. W konsekwencji, na przełomie roku niemożliwe było przekształcenie dotychczasowych struktur funduszowych w struktury oparte o REIT, co dla wielu inwestorów było i nadal pozostaje pożądaną opcją. Zgodnie z aktualnymi zapowiedziami Ministerstwa Finansów, ustawa w ostatecznym kształcie powinna wejść w życie na przełomie 2017/ 2018 r.

Z pozostałych zmian warte odnotowania są dalsze działania nakierowane na uszczelnienie systemu podatkowego, obejmujące wprowadzenie ogólnej klauzuli dotyczącej unikania opodatkowania, wymóg dostarczania danych w formie jednolitego pliku kontrolnego, czy też zmiany w podatku VAT dotyczące rozliczania podatku przez podwykonawców oraz przywracające dodatkowe sankcje w tym podatku. Intensyfikacja kontroli dotyczących zwrotów podatku VAT przy nabyciu nieruchomości oraz próby reklasyfikacji tych transakcji na obejmujące sprzedaż przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części, choć nie wytrzymały dotąd krytyki sądów administracyjnych, to przyczyniły się do wzrostu niepewności na rynku nieruchomości oraz wpłynęły na częstsze obecnie przeprowadzanie transakcji w formie zakupu udziałów w spółce posiadającej nieruchomość, niż zakupu bezpośrednio samej nieruchomości. - Wiele z przedstawionych powyżej zmian wydarzyło się niezmiernie szybko, bądź stanowiło zwrot w ugruntowanej praktyce postępowania władz skarbowych. Dla inwestorów i innych przedstawicieli branży nieruchomości najważniejsza jest stabilność i przewidywalność rynku oraz zasad, którymi on się kieruje. W obecnych czasach dynamika zmian powoduje, że bliska współpraca z doradcą - który jest przewodnikiem po błyskawicznie zmieniającym się świecie - staje się wręcz nieodzownym elementem realiów biznesowych - podsumowuje Tomasz Ożdziński, doradca podatkowy, dyrektor w Grupie Doradztwa Nieruchomości EY w Polsce.

Zmiany w prawie

- Najistotniejszą zmianą w przepisach regulujących obrót nieruchomościami uchwaloną w 2016 roku była z pewnością zmiana w zakresie gospodarowania gruntami rolnymi. Uszczelnienie systemu spowodowało nie tylko zamierzone ograniczenie nabywania nieruchomości rolnych przez cudzoziemców, ale również znacząco utrudniło wszelkie inne transakcje lub restrukturyzacje z udziałem nie tylko nieruchomości rolnych, ale również udziałów albo akcji spółek mających w swoich zasobach grunty rolne – mówi Piotr Woźniak, radca prawny w kancelarii EY Law. Istotną zmianą, choć pozostającą trochę w cieniu innych, było wprowadzenie elektronicznego systemu zgłaszania transakcji w księgach wieczystych przez notariuszy. Od 1 lipca 2016 roku notariusze są zobligowani zamieszczać informację o przeniesieniu własności bezpośrednio po podpisaniu aktu notarialnego. Informacja taka jest od razu widoczna w księdze wieczystej, co znacząco wpływa na bezpieczeństwo samej transakcji i zapobiega nadużyciom.

Aktualnie Rada Ministrów pracuje nad istotnymi dla rynku projektami ustaw. Do najważniejszych należą w szczególności:

• projekt ustawy dotyczący polskiego odpowiednika Real Estate Investment Trusts (REITs), czyli spółek rynku wynajmu nieruchomości,
• projekt ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego we własność, która zgodnie z zamiarem ustawodawcy polegać będzie na uwłaszczeniu właścicieli mieszkań w budynkach wybudowanych na gruntach oddanych w użytkowanie wieczyste oraz
• projekt Kodeksu architektoniczno-budowlanego, którego uchwalenie z jednej strony będzie miało pozytywne skutki w zakresie ujednolicenia i zgromadzenia w jednym akcie prawnym przepisów różnych ustaw regulujących prawne aspekty procesu budowlanego, niemniej jego wprowadzenie może skutkować również ograniczeniem możliwości zabudowy terenów niezurbanizowanych.