Otwarcie ośrodka rehabilitacyjnego w Spychowie i spotkanie ekspertów ds. ochrony rysi

4 grudnia 2025 roku na terenie Nadleśnictwa Spychowo odbyło się uroczyste otwarcie ośrodka rehabilitacji rysi – m.in. z udziałem przedstawicieli organów państwowych (MKiŚ, GDOŚ), leśników, naukowców, samorządowców, NGO i dziennikarzy. Dla tych ostatnich przygotowano też studyjny wyjazd terenowy. Tego samego dnia w Nadleśnictwie Fundacja WWF Polska przeprowadziła warsztaty dt. strategii ochrony rysia, a 5 grudnia miała miejsce konferencja, podczas której eksperci omówili sposoby monitorowania i liczenia tych drapieżników. Przedstawiono też efekty działań w unijnym projekcie Life – "Rozszerzenie zasięgu populacji rysia w północnej Polsce", w ramach którego odbyło się to dwudniowe wydarzenie.

Projekt ma na celu stworzenie warunków do obudowy historycznego zasięgu występowania rysi w północnej Polsce – obecnie drapieżniki te występują w izolowanych populacjach w Zachodniopomorskiem, na Mazurach i Podlasiu. Wymagają ochrony czynnej, gdyż współczesny świat jest dla nich pełen zagrożeń i ograniczeń. Padają ofiarami kolizji na drogach, dziesiątkują je groźne choroby i kłusownictwo. Mają trudności, by swobodnie się przemieszczać i przekazywać geny w związku z postępującą kolonizacją i rozbudową dróg. Na kondycji rysi z Podlasia piętno odcisnęła też zapora na granicy z Białorusią.

Ośrodek w Spychowie

By wzmacniać obecnie istniejące populacje rysi na północy kraju, wypuszcza się na wolność kolejne osobniki – pozyskane z hodowli i innych krajów. Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze (ZTP) z powodzeniem realizuje takie działania na Pomorzu Zachodnim, gdzie wspólnie z partnerami wypuściło ponad 100 osobników w ciągu ostatnich 6 lat. Organizacja opiekuje się też rysiami chorymi, m.in. na groźny świerzb i przygotowuje je do powrotu na wolność w ośrodku rehabilitacji w Jabłonowie.

By równie skutecznie realizować działania reintrodukcyjne na Mazurach i Podlasiu, zaistniała potrzeba zbudowania podobnego ośrodka rehabilitacyjnego na wschodzie kraju. W ramach obecnie realizowanego projektu Life takiego zadania podjęło się Nadleśnictwo Spychowo na terenie Szkółki Leśnej Piasutno. Ośrodek właśnie został otwarty i choć żadnemu rysiowi przyrodnicy nie życzą konieczności pobytu w takim miejscu, od teraz zwierzęta mogą liczyć na opiekę rehabilitacyjną na Mazurach.

Warsztaty nt. strategii ochrony rysia

Otwarcie ośrodka było świetną okazją, by obecni na wydarzeniu naukowcy, przyrodnicy, przedstawiciele instytucji państwowych i samorządowych mogli przeprowadzić szereg dyskusji o przyszłości ochrony rysia w Polsce. Fundacja WWF Polska zorganizowała w tym celu warsztaty na temat potrzeby powstania strategii ochrony rysia – dokumentu, który w przyszłości mógłby usystematyzować i uregulować ochronę tego drapieżnika.

Profesor Krzysztof Schmidt z Instytutu Biologii Ssaków PAN zreferował uczestnikom spotkania historyczne podwaliny pod przyszłą strategię. Przypomniał o powstałym w 2011 roku „Programie ochrony rysia w Polsce”, który nigdy nie został wdrożony. Beata Piwowarska z Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska przedstawiła z kolei wyzwania i wymagania prawne, z jakimi trzeba się zmierzyć podczas wdrażania programów ochrony zagrożonych gatunków.

Podczas panelu dyskusyjnego zgromadzeni dyskutowali na temat aktualności „Programu ochrony rysia w Polsce” z 2011 roku. Maciej Tracz z ZTP zwrócił uwagę, że przez ostatnie 15 lat infrastruktura drogowa się zmieniła – poprawiła z perspektywy człowieka, ekspresówek przybyło, ale są one poważnymi barierami ekologicznymi. Stefan Jakimiuk z WWF z kolei podkreślił problem powstających osiedli na pograniczu lasu i pól, w tzw. strefach ekotonowych, na których bytują zarówno przez rysie jak i ich ofiary. Wszyscy eksperci zgodzili się jednak, że tworzenie korytarzy ekologicznych, które pozwalają zwierzętom na migrację, jest niezbędne do odbudowy populacji rysia w północnej Polsce.

Konferencja projektu "Rozszerzenie zasięgu populacji rysia w północnej Polsce"

Podczas konferencji w Spychowie, odbywającej się następnego dnia, eksperci podsumowali kolejny rok projektu 101114131 — LIFE22-NAT-PL-LIFE LYNX PL LT DE „Expanding the range of the lynx population in northern Poland. Malwina Kujawa-Strejk z ZTP zrelacjonowała m.in. działania terenowe i wysiłki swojej organizacji na rzecz pozyskania nowych rysi do reintrodukcji. Przedstawiono też efekty działań informacyjno-edukacyjnych, za które odpowiedzialność w projekcie spoczywa na Fundacji WWF Polska i partnerach z Litwy (Stowarzyszenie Centrum Ochrony Ekosystemów) i Niemiec (Rewilding Oder Delta i Niemiec).

Naukowcy i przyrodnicy podjęli też próbę oceny stanu zachowania populacji rysia w Polsce, korzystając z różnego rodzaju metod badawczych. Maciej Tracz z ZTP przedstawił znaczenie i skuteczność obroży telemetrycznych w monitorowaniu takich zwierząt jak rysie. Profesor dr hab. Mirosław Ratkiewicz z Wydziału Biologii Uniwersytetu w Białymstoku opowiedział o badaniach genetycznych jako niezbędnym elemencie procesu reintrodukcyjnego i monitoringowego. Dr hab. Tomasz Borowik z Instytutu Biologii Ssaków przedstawił rezultaty monitoringu fotopułapkowego rysi w podlaskich puszczach, a Stefan Jakimiuk z WWF opowiedział o podobnych wynikach monitoringu na Mazurach.

Na koniec konferencji prof. Krzysztof Schmidt z IBS PAN przedstawił metodologię oceny stanu zachowania populacji rysia w Polsce, przygotowywane dla Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, a dr Wojciech Śmietana z Fundacji Przyroda i Nauka przywołał inne historyczne badania dotyczące liczebności rysia w Polsce i porównał je z przeprowadzonymi w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska.

***

Projekt 101114131 — LIFE22-NAT-PL-LIFE LYNX PL LT DE „Expanding the range of the lynx population in northern Poland”, w ramach którego odbyło się wydarzenie w Spychowie, ma na celu odtworzenie historycznego zasięgu metapopulacji rysi bałtyckich w Europie Środkowej, stworzenie warunków do efektywnej dyspersji i przepływu genów w metapopulacji rysi bałtyckich w Polsce oraz na Litwie, a ponadto umożliwienie naturalnego powrotu rysi także na niziny północno-wschodnich Niemiec.

Organizacje realizujące projekt stawiają sobie również za cel utrzymanie społecznej akceptacji dla statusu ochronnego rysia w Polsce, na Litwie i w Niemczech oraz uzyskanie wsparcia dla strategii ochrony i zarządzania bałtycką populacją tego gatunku w Polsce, opracowanej we współpracy z kluczowymi interesariuszami i partnerami z zagranicy.

Projekt, który został dofinansowany przez Unię Europejską oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, realizowany jest przez: Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze (beneficjent koordynujący, realizujący ponowne wprowadzenie rysi w północnej Polsce), Nadleśnictwo Spychowo, Stowarzyszenie Centrum Ochrony Ekosystemów (Litwa), Rewilding Oder Delta (Niemcy) oraz Fundację WWF Polska.