Sosnowska / Uklański – ikony współczesności

Muzeum Narodowe w Krakowie konsekwentnie buduje kolekcję sztuki współczesnej zwracając uwagę na jej najciekawsze zjawiska i wybierając prace artystów będących wyrazistymi reprezentantami swoich czasów. Dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zakupiliśmy dzieła artystów, których prace są istotnym głosem w dyskursie pokoleniowych przemian: instalację rzeźbiarską „Schody” Moniki Sosnowskiej i dyptyk fotograficzny „Solidarność” Piotra Uklańskiego. Oboje należą do kanonu współczesnej sztuki polskiej i są uznani poza granicami naszego kraju. W swojej twórczości czerpią z historii Polski – Monika Sosnowska twórczo interpretuje historię architektury XX wieku, Uklański zaś przygląda się historii politycznej, nawiązując także do sztuki minionych epok, przechwytuje i dekonstruuje zbanalizowane kody kulturowe.

Zwiedzający mogą oglądać prace Sosonowskiej i Uklańskiego od 19 listopada 2025 r. do 1 listopada 2026 r. Praca „Schody” prezentowana jest w rozległym modernistycznym holu I piętra Gmachu Głównego - takie miejsce ekspozycji nawiązuje do architektonicznych źródeł inspiracji Moniki Sosnowskiej, a dyptyk „Solidarność” stał się częścią Sali „Transformacja” w Galerii Sztuki Polskiej XX i XXI wieku.

Schody to wielkoskalowa instalacja ze stali. Bieg tytułowych schodów jest nierówny, pełen załamań i deformacji. Przestają być one wyposażeniem komunikacyjnym budynku, stając się gigantyczną przeszkodą, tajemniczym labiryntem raczej wzbudzającym niepokój niż zachęcającym do wejścia. Wrażenie to wzmaga też jednolita, głęboka czerń instalacji. Ogromny fragment metalu wydaje się być wyrzucony z wielką siłą ze zniszczonego budynku, co podpowiada postapokaliptyczne interpretacje. „Schody” kierują nasze myśli do zaniedbanych budynków z okresu PRL, których dzisiejszy stan zachowania sprzeczny jest z wyobrażeniami ich architektów o trwałości wykonania i ponadczasowości stylu. Czy PRL-owskie wizje modernizacji były utopią? Czy powinniśmy chronić budynki sprzed kilku dekad, przywracać je do pierwotnego stanu? Co się stanie, jeśli zapomnimy o naszym dziedzictwie? Instalacja Moniki Sosnowskiej inspiruje do takich m.in. rozważań. W pracy „Schody”, poza intelektualną koncepcją dialogu z soc-modernistyczną przeszłością, ważne jest również nieoczywiste piękno całej konstrukcji – jej zmienne rytmy i minimalistyczna repetycja.

Dyptyk Solidarność to fotografie wykonane przez Piotra Uklańskiego na terenie Stoczni Gdańskiej - tam, gdzie w 1980 roku wskutek strajków pracowniczych powstała „Solidarność”. Ten związek zawodowy stał się masowym, ogólnopolskim ruchem społecznym opozycyjnym wobec PRL-owskich władz. Uklański w spektakularny sposób przetworzył słynne logo „Solidarności”, zaprojektowane przez Jerzego Janiszewskiego. Z grupy około 3000 statystów - żołnierzy w czerwonych i białych strojach ułożył napis „Solidarność” wraz z biało-czerwoną flagą i sfotografował go ze znacznej wysokości ujmując w kadrze zabudowania stoczni. Pierwsza fotografia wiernie oddaje logotyp „Solidarności”, na drugiej zaś żołnierze rozchodzą się, czyniąc napis nieczytelnym. Jak pisze o tej pracy Andrzej Szczerski, wskazuje ona, że ”[…] wspólnotowe działania mogą być wymuszone i służyć propagandowym celom, ale także być wynikiem indywidualnej decyzji poszczególnych ludzi, jak w wypadku „Solidarności”. Fotografie reprezentowały tych, którzy potrafią̨ się̨ zjednoczyć, aby w ten sposób osiągnąć ważny dla nich cel. Jednocześnie, odnosząc się̨ do realiów czasów transformacji, dowodziły, że taka dobrowolna wspólnota nie jest dana raz na zawsze i w każdej chwili może przestać istnieć, a działanie kolektywne zastąpi indywidualizm” (katalog wystawy Transformacja. Nowoczesność w III RP, 2024). Dyptyk „Solidarność” to przygotowany specjalnie dla Muzeum Narodowego w Krakowie autorski, sygnowany wydruk fotografii Piotra Uklańskiego z 2007 roku.

Agata Małodobry

Nazwa zadania: Rozbudowa kolekcji sztuki współczesnej MNK - zakup rzeźby „Schody" Moniki Sosnowskiej i dyptyku „Solidarności" Piotra Uklańskiego.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z „Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego”