Chełmoński

Wystawa dzieł Józefa Chełmońskiego, zorganizowana przez trzy muzea o statusie narodowych instytucji kultury, to przedsięwzięcie bezprecedensowe, należące do najważniejszych wydarzeń w historii polskiego muzealnictwa. Obok siebie znajdą się prace artysty rozproszone dotąd w kolekcjach publicznych i prywatnych, w kraju i za granicą. Choć należą one do kanonu polskiej historii sztuki, nie doczekały się dotąd tak wszechstronnej prezentacji. Twórczość Chełmońskiego zostanie pokazana z perspektywy najnowszych badań, zarówno w dziedzinie historii sztuki, jak i konserwacji, potwierdzając tym samym, jak ważna jest aktualizacja historycznego kanonu i przedstawianie go z wykorzystaniem metod, jakimi dziś dysponuje muzealnictwo – prof. dr hab. Andrzej Szczerski, Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie.

Krakowska ekspozycja wieńczy monumentalną serię trzech wystaw monograficznych Józefa Chełmońskiego (1849–1914). Dwie wcześniejsze odsłony, cieszące się znakomitą frekwencją, miały miejsce w Muzeum Narodowym w Warszawie oraz w Muzeum Narodowym w Poznaniu. Wystawę w Gmachu Głównym MNK można oglądać od 8 sierpnia do 30 listopada 2025 roku. Obejmuje ona szeroki wybór obrazów olejnych, akwarel i prac rysunkowych. Łącznie to aż 195 dzieł. Krakowska odsłona została ponadto wzbogacona dwoma pastelowymi wizerunkami Chełmońskiego autorstwa Leona Wyczółkowskiego oraz portretem córki malarza – Wandy Chełmońskiej, wykonanym przez Olgę Boznańską.

Twórcy wystawy starali się pozostawić strukturę ekspozycji możliwie otwartą, wydzielając w jej przestrzeni trzy równorzędne sekcje. Centralna część ekspozycji, widoczna zaraz po wejściu, koncentruje się na ekspresyjnych aspektach malarstwa Chełmońskiego. Można tu zobaczyć m.in. pełne dynamiki sceny z rozpędzonymi zaprzęgami. Wśród nich znajduje się „Powrót z balu” – obraz z prywatnej kolekcji, dotychczas niepokazywany i nieznany szerokiej publiczności. Sekcja zlokalizowana po lewej stronie od wejścia poświęcona jest zagadnieniu reprezentacji wsi w sztuce Chełmońskiego. Wyeksponowano tutaj dzieła ilustrujące życie wsi i chłopską codzienność, w tym ikoniczne, powszechnie rozpoznawalne obrazy „Babie lato”, „Burza” oraz „Bociany”. Trzecia część wystawy przybliża zwiedzającym relację twórcy z naturą, pokazując dzieła, które odzwierciedlają jego wrażliwość i podejście do świata przyrody, wśród nich zachwycają „Odlot żurawi” czy „Noc gwiaździsta”. Dodatkowo każda sekcja została wzbogacona o prace wykonane na podłożu papierowym, obejmujące szkice, studia oraz rysunki przygotowawcze do obrazów olejnych. Pozwolą one prześledzić proces powstawania obrazów.

W odbiorze dzieł Chełmońskiego kryje się niewiarygodny potencjał, dlatego też proponujemy zwiedzającym wybór jednej z czterech dostępnych ścieżek tematycznych – hipologicznej, etnograficznej, ornitologicznej oraz konserwatorskiej. Komentarze do wybranych dzieł przygotowane przez specjalistów z tych dziedzin stanowią doskonałe uzupełnienie zwyczajowych not kuratorskich. Staraliśmy się, by zwiedzanie umożliwiało kontakt z twórczością artysty, bez jej szufladkowania i kategoryzowania. Wielość i równorzędność możliwych interpretacji najlepiej pozwoli każdemu i każdej z nas odpowiedzieć sobie na pytanie: jaki jest mój Chełmoński? – Aleksandra Krypczyk-De Barra, kuratorka wystawy.

Zwiedzający mogą skorzystać także z audioprzewodnika po wystawie, stworzonego przez Anetę Chmielińską - autorkę rodzinnego podcastu o przyrodzie Dzikoprzygody. To 22 opowieści o ulotnych i niezwykłych zjawiskach natury uchwyconych pędzlem artysty. Zachęcamy również do skorzystania z kodów QR znajdujących się w  przestrzeni wystawy. Linki odsyłają do artykułów w Wikipedii na temat twórczości Chełmońskiego. Opracowania powstały w ramach projektu WikiChełmoński, realizowanego wspólnie z Muzeum Narodowym w Poznaniu i Stowarzyszeniem Wikimedia Polska. 

Przygotowanie wystawy Józefa Chełmońskiego w naszym Muzeum wiązało się także z realizacją złożonego programu konserwatorskiego dotyczącego obrazu „Czwórka”, który prezentowany jest w Sukiennicach. Równolegle z monograficzną wystawą prac artysty zwiedzających zapraszamy na ekspozycję poświęconą jednemu, ale jakże wyjątkowemu dziełu Józefa Chełmońskiego, na której przedstawiamy wyniki badań nad słynnym obrazem oraz odkrywamy tajniki procesu jego konserwacji. Wystawa „Czwórka. O konserwacji i badaniach obrazu Józefa Chełmońskiego” prezentowana jest w Malarni w MNK Sukiennice. Dzieło nie opuszcza Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku ze względu na ryzyko związane z transportem wielkoformatowego płótna. Ekspozycję można zwiedzać bezpłatne w ramach biletu na wystawę „Chełmoński”.

Zwieńczeniem projektu realizowanego przez kuratorów i konserwatorów z muzeów narodowych w Warszawie, Poznaniu i Krakowie jest także dwutomowe wydawnictwo. Pierwszy tom to zbór esejów zespołu kuratorskiego, drugi to katalog prac artysty. Dodatkowo dla zwiedzających wystawę w Muzeum Narodowym w Krakowie przygotowaliśmy przewodnik po ekspozycji. Wystawie towarzyszy także różnorodny program wydarzeń, warsztatów i oprowadzań. 

INFORMACJE DLA ZWIEDZAJĄCYCH

WYSTAWA Chełmoński

Miejsce: MNK Gmach Główny

Czas trwania: 08.08–30.11.2025

Godziny trwania:

Wystawa „Chełmoński” będzie dostępna codziennie – 7 dni w tygodniu, w godzinach 10:00–18:00. W wybranych terminach (tj. od 8.08 do 18.08 od 30.08 do 31.08, od 10.11 do 30.11.2025 r.) godziny otwarcia zostaną wydłużone do 20:00.

Kuratorka wystawy: dr Aleksandra Krypczyk-De Barra

Koordynacja: Ewa Kalita-Garstka

Projekt aranżacji wystawy: Magdalena Bujak

Wystawę dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Projekt CHEŁMOŃSKI realizowany w latach 2022–2025 przez Muzeum Narodowe w Poznaniu, Muzeum Narodowe w Warszawie i Muzeum Narodowe w Krakowie

Mecenas MNK: PGE Polska Grupa Energetyczna

Partner Strategiczny MNK: Totalizator Sportowy

Partnerzy wystawy: BOŚ Bank, Wikimedia Polska, Glam Wiki, Wikipedia, Instytut Ochrony Przyrody PAN

Partnerzy promocyjni: AMS, Kraków Airport

Partnerzy medialni: Onet, Polskie Radio, National Geographic Polska, Wyborcza.pl, Zwierciadło, Sens, Radio Kraków, Radio Kraków Kultura, TVP 3 Kraków