Kanał Wawerski – nierozwiązany problem

Pomimo przeprowadzonego szeregu kontroli w oczyszczalni w trakcie ostatnich miesięcy, mieszkańcy Wawra cały czas alarmują o smrodzie i podejrzanej barwie Kanału Wawerskiego poniżej oczyszczalni (m.in. Rady Osiedli Anin i Międzylesie oraz w ramach inicjatywy Struga Wawerska) i zbierają podpisy pod petycją* o przyłączenie do miejskiej sieci kanalizacyjnej. Obawy mieszkańców potwierdzają wyniki WIOŚ – Kanałem Wawerskim płynie tyle biogenów, ile w normie dla ścieków, a nie w małym strumieniu o podłożu piaszczystym.  

Swoje kontrole przeprowadziły w drugiej połowie 2024 r. zarówno Wody Polskie jak i Miasto St. Warszawa. Kontrole wykazały np. przekroczenia substancji biogennych, ale żaden z organów nie stwierdził zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi czy zagrożenie dla środowiska, a także podstawy do wszczęcia postępowania administracyjnego w sprawie cofnięcia lub ograniczenia pozwolenia wodnoprawnego dla oczyszczalni. 

•  20 grudnia 2024 r. WIOŚ w Warszawie wystąpił z wnioskiem do Prezydenta m.st. Warszawy, wskazując, że Prezydent ma prerogatywy do stwierdzenia obowiązku „ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagrożenia normy środowiska”, w kontekście działalności oczyszczalni w Starej Miłośnie i jej wpływie na stan wód i inne cele środowiskowe Ramowej Dyrektywy Wodnej.  

• Dodatkowo w piśmie ze stycznia br. do Prezydenta m. st. Warszawy, Zarząd Zlewni w Warszawie potwierdził, że ma miejsce wyciek osadu z oczyszczalni ścieków, wskazując, że oczyszczalnia może nie działać prawidłowo. W związku z tym Zarząd Zlewni skierował wniosek do WIOŚ w Warszawie o kontrolę urządzeń w oczyszczalni. Kontrola ta jest w toku. 

• W sprawie funkcjonowania oczyszczalni do Prezydenta m.st. Warszawy wysłane zostały także interpelacje miejskich radnych: Sandry Spinkiewicz (wrzesień 2024) i Jana Mencwela (styczeń 2025).  Prezydent poinformował, że m. st. Warszawa próbowało przejąć oczyszczalnie ścieków w Starej Miłośnie wraz z infrastrukturą, ale bez powodzenia (wyrok sądu z 2021 r.), więc ewentualne podłączenie tego obszaru do miejskiej kanalizacji i oczyszczalni Czajka, bez zgody ZBDJiW (Zespół Budowy Domów Jednorodzinnych i Wielorodzinnych Sp. Z o.o) jest obecnie niemożliwe. 

Stanowisko Fundacji WWF Polska jest zbieżne z tym, które wielokrotnie już sygnalizował warszawski WIOŚ: 

1. Głównym problemem w sprawie zanieczyszczenia Kanału Wawerskiego nie jest to, czy oczyszczalnia spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego z 2024 r., bo to zezwala na zrzut ścieków o dużo gorszej jakości (i to nawet w większej ilości maksymalnej), niż wynikało to z poprzedniego pozwolenia wydanego w 2016 r.
2. Problemem jest jakość wód poniżej oczyszczalni, na co wskazują szczególnie parametry substancji biogennych – azotu ogólnego i fosforu ogólnego – normy dla cieku takiego typu jakim jest Kanał Wawerski (jednolita część wód powierzchniowych „Kanał Nowe Ujście”) są w tym zakresie przekroczone, czasem wielokrotnie.
3. Wydzielenie aglomeracji „Cyraneczka” z aglomeracji warszawskiej było błędem i zezwoliło w konsekwencji na pogorszenie jakości ścieków spuszczanych do Kanału Wawerskiego.

Uchwała Rady Miasta tworząca nową aglomerację była oparta na dwóch fałszywych przesłankach, że: 

• „Na lata 2023-2025 zaplanowano modernizację oczyszczalni wraz z modernizacją gospodarki osadowej. Zaplanowano modernizację reaktora biologicznego, która obejmować będzie: nowy system napowietrzania, recyrkulacji osadu, wymianę koryt w osadniku wtórnym i wstawianie złóż tekstylnych do reaktora. 

• W związku z wyznaczeniem aglomeracji Cyraneczka, utrzymanie gospodarki ściekowej na tym obszarze nie ulegnie zmianie, a jakość ścieków oczyszczonych nie ulegnie pogorszeniu.” 

Zgodnie z pismem WIOŚ z grudnia 2024 r. żadne tego typu modernizacje, o których mowa w Uchwale, nie miały i nie będą mieć miejsca w najbliższym czasie.  

Wydzielenie ze „ściekowej” aglomeracji warszawskiej mniejszej aglomeracji „Cyraneczka” otworzyło właśnie drogę dla oczyszczalni o uzyskanie mniej restrykcyjnego pozwolenia wodnoprawnego. Mniejsze aglomeracje (zwłaszcza poniżej 100 tys. i 15 tys.  RLM tj. równoważna liczba mieszkańców) mają mniej restrykcyjne normy dla ścieków.  Teraz oczyszczalnia może zrzucać ścieki gorszej jakości niż poprzednio bez konsekwencji prawnych i finansowych. Co gorsze, Wody Polskie zgodziły się nawet na większy maksymalny zrzut ścieków niż poprzednio (z 56 l/s do 64 l/s), choć powinno być na odwrót.  

4. Pozwolenie wodnoprawne z 2024 r. zostało wydane bez stosownej oceny na cele środowiskowe (w rozumieniu Ramowej Dyrektywy Wodnej). W uzasadnieniu tej decyzji nie zamieszczono opisu takiej analizy wpływu. Znalazł się tam jedynie zapis, że „Przedmiotowa JCWP jest monitorowana, posiada status SZCW - silnie zmieniona część wód, ogólny stan wód - zły, oraz ocenę ryzyka nieosiągnięcia celu środowiskowego jako zagrożoną” to jednak „jak wynika z operatu wodnoprawnego, planowane korzystanie z wód nie wpłynie na możliwość nieosiągnięcia celu środowiskowego.” Nota bene w operacie wodnoprawnym (którego udostępnienia mieszkańcom odmówiły Wody Polskie) taka analiza zgodności z konkretnymi celami środowiskowymi (w tym np. normami dot. substancji biogennych) też nie została zawarta. Zagadnienie zostało sprowadzone do stwierdzenia, że „realizacja inwestycji nie będzie związana z możliwością osiągnięcia celów środowiskowych” (s. 21 rozdz. 14 operatu).
5. Rozwiązaniem sytuacji powinien być przegląd pozwolenia wodnoprawnego przez Ministra Infrastruktury na podstawie art. 416 ust. 2 ustawy Prawo wodne. Wystarczającą przesłanką do tego są liczne wyniki badań jakości fizykochemicznej wód przeprowadzonych na zlecenie WIOŚ w Warszawie i stanowisko tej instytucji odnośnie działalności oczyszczalni i jakości wód w Kanale Wawerskim. Minister nie może się zasłaniać brakiem zapisu w planie gospodarowania wodami o dodatkowym przeglądzie pozwoleń wodnoprawnych ze względu na presję komunalną. Paradoksalnie w trakcie najnowszej aktualizacji planu (IIaPGW) wykreślono te źródło presji, mimo że wcześniej zostało one prawidłowo zidentyfikowane w jcwp „Kanał Nowe Ujście”. Wykreślenie presji komunalnej nastąpiło w 2023 , czyli już po największych awariach w oczyszczalni Cyraneczka i licznych stwierdzonych przekroczeń norm, skutkujących nałożeniem w latach 2020-2022 przez WIOŚ kar na oczyszczalnię w wysokości łącznie ok 200 tys. zł. 

*PETYCJA W SPRAWIE BUDOWY BRAKUJĄCEGO ODCINKA KOLEKTORA ściekowego i podłączenia OS. Stara Miłosna do kanalizacji miejskiej   - Petycjeonline.com