Obywatelski projekt ustawy ws. przyznania osobowości prawnej rzece Odrze

Ruszyła zbiórka podpisów pod obywatelskim projektem ustawy na rzecz przyznania osobowości prawnej rzece Odrze. To szansa na lepszą ochronę wód w Polsce. Projekt ustawy jest już w parlamencie, jednak aby wszedł pod obrady sejmu, wolontariusze muszą zebrać sto tysięcy podpisów do końca kwietnia - na co zgodę wydał marszałek sejmu. WWF Polska wspiera te inicjatywę.

Akcję prowadzi Komitet Inicjatywy Ustawodawczej „Czysta Odra” powołany przez grupę wolontariuszy. Celem jest skuteczne wzmocnienie ochrony Odry przed zanieczyszczeniem, które zabija życie w rzece.

Jednym z pierwszych takich przypadków była rzeka Whanganui w Nowej Zelandii, uznana za osobę prawną w 2017 roku. Takie prawa uzyskały też rzeki w Kanadzie, Indiach, Ekwadorze i Kolumbii. W Europie prawo do własnej reprezentacji przed sądem uzyskała ponad dwa lata temu hiszpańska laguna Mar Menor. Był to wynik właśnie obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej, pod którą - również w reakcji na katastrofę ekologiczną - podpisało się ponad 640 tysięcy obywatelek i obywateli Hiszpanii. Obecnie jest ponad 500 miejsc na świecie, gdzie toczą się podobne procesy.

Robert Rient, pisarz, aktywista i inicjator kampanii wyjaśnia, że „nadanie rzece osobowości prawnej nie uczyni z niej człowieka i nie przyzna jej ludzkich praw. Nadal będziemy mogli z rzeki korzystać, jednak z szacunkiem do jej potrzeb. A w przypadku szkód wyrządzonych rzece będzie można w jej imieniu wystąpić do sądu. Nasz cel jest jasny, chcemy by była czysta”.

Latem 2022 roku doszło do katastrofy ekologicznej w Odrze. Raporty potwierdziły, że kryzys ten był skutkiem działań człowieka. Nadmierne zasolenie, spowodowane między innymi zrzutem wód kopalnianych przy niskich stanach rzeki, dużym jej uregulowaniu i wysokich temperaturach, do-prowadziło do zakwitu glonów, a to spowodowało śmierć ponad stu milionów ryb. Według badań populacja ryb w Odrze spadła wtedy o 60%, a małży i ślimaków o ponad 80%. Ta zapaść ekologiczna na długości 500 kilometrów rzeki ma fatalny wpływ na cały system przyrodniczy, w tym również ludzi.

Raport Najwyższej Izby Kontroli z ubiegłego roku stwierdził jasno, że obecne przepisy i działania nie zapewniają Odrze należytej ochrony. Podano w nim między innymi, że w przepisach brakuje ograniczeń dla zanieczyszczeń pochodzących ze ścieków przemysłowych i odwadniania kopalń, prawo umożliwia zatruwanie Odry w skali prowadzącej do kolejnej katastrofy ekologicznej, a władze publiczne ignorują informacje na temat negatywnych skutków zasolenia wód.

Formalne przyjęcie zawiadomienia o powołaniu Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej „Czysta Odra” przez marszałka sejmu otwiera drogę do zbierania podpisów pod projektem ustawy. Komitet ma na to czas do końca kwietnia i zachęca wszystkie chętne osoby nie tylko do podpisywania, ale także zbierania podpisów, instrukcje jak to zrobić są na stronie www.ustawa.osobaodra.pl

Poparcie dla akcji zadeklarowało wiele znanych osób, m.in. Olga Tokarczuk, Maciej Stuhr, Natalia Przybysz, Martyna Wojciechowska, Mela Koteluk, Natalia de Barbaro, Krzysztof Zalewski i Natalia Grosiak. Podpisy poparcia dla projektu ustawy będą zbierane m.in. na uczelniach i koncertach, a część twórców przekazuje wartościowe przedmioty na aukcję dla finansowego wsparcia inicjatywy.

Kontakt dla mediów:

Magda Matuszewska - pełnomocniczka Komitetu i członkini zarządu Fundacji Osoba Odra: magda@osobaodra.pl, 501693821

dr Stanisław Kordasiewicz - prawnik (Uniwersytet Warszawski), zastępca pełnomocniczki Komitetu, członek rady Fundacji Osoba Odra, kordasiewicz@al.uw.edu.pl

Tatiana Staroń - członkini komitetu i prezeska Fundacji Osoba Odra, tatianastaron@gmail.com, 605 849 025

Robert Rient - inicjator uznania rzeki Odry za osobę prawną, członek komitetu i przewodniczący rady Fundacji Osoba Odra, robert.rient@gmail.com

Załączniki:

- postanowienie marszałka

Linki:

- Opis i mapa ponad 500 miejsc na świecie rozpoznających części natury jako podmiot: https://ecojurisprudence.org/

- Raport naukowy “Putting the rights of nature on the map. A quantitative analysis of rights of nature initiatives across the world”: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17445647.2022.2079432