Unikatowy zbiór starodruków, rękopisów i map. Rozrasta się kolekcja Biblioteki PG

Biblioteka Politechniki Gdańskiej, poza udostępnianiem podręczników, książek i czasopism naukowych, posiada kolekcje obiektów muzealnych (w tym dzieła Galileusza, Isaaca Newtona, czy gdańskich uczonych), a także dokumentów dotyczących historii uczelni. Zabytkowe zbiory zostały wzbogacone o kolejny tom XVIII-wiecznego rękopisu „Itinerarium…” Christiana Gabriela Fischera. Wielotomowy diariusz, będący świadectwem rozwoju nauki epoki oświecenia, jest jedynym takim zbiorem we współczesnych bibliotekach polskich.

Kształtowane przez wiele lat kolekcje tematyczne Biblioteki PG, największej i najstarszej w Północnej Polsce naukowej biblioteki technicznej, pokrywają się z profilem naukowym uczelni i zawierają szereg publikacji z zakresu: astronomii, medycyny, biologii, botaniki, zoologii, fizyki, filozofii, geografii, historii powszechnej, historii sztuki, kartografii, meteorologii, nawigacji, nauk politycznych, prawa, wojskowości oraz literatury pięknej.

Najcenniejszy, unikatowy zbiór starodruków, rękopisów, map i czasopism, jest dziedzictwem przedwojennej gdańskiej Technische Hohschule oraz księgozbiorów bibliotek szkół technicznych w Elsfleth i Görlitz. Zaszczytne miejsce w bibliotecznym skarbcu zajmuje depozyt Towarzystwa Przyrodniczego w Gdańsku, które działało od lat 20. XVIII wieku. Losy księgozbioru dotknięte zostały tragicznymi wydarzeniami II wojny światowej, w wyniku czego najcenniejsze kolekcje zostały rozproszone, a ich scalanie wciąż jest dziełem niedokończonym.

Starodruki – dzieła Galileusza nt. teorii Kopernika i 3-tomowa praca Newtona

Najstarszymi ze zbioru 670 starodruków w politechnicznej kolekcji są „Theorice novae planetarum” Georga Peurbacha z ok. 1542 r. oraz „Scripta clarissimi mathematici” Johanna Regiomontana z 1544 r.

Najcenniejszymi obiektami drukowanymi są oryginalne dzieła Galileusza opublikowane w Lejdzie w 1635 r., zawierające wyniki badań z dziedziny mechaniki oraz obszerne uzasadnienie teorii heliocentrycznej Kopernika – „Dialogus de systemate mundi” (współwydane „Systema cosmicum…” i „Nova doctrina de Sacre Scripturae testimonis” z 1635 r.), oraz obszerny traktat geograficzny z 1583 r. „Delle navigationi et viaggi Giovanniego Battisty Ramusio”.

Wyjątkowym dziełem jest również monumentalna praca szwajcarskiego przyrodnika Konrada Gesnera „Historia animalum” z 1620 r. Na blisko 3,5 tys. stronach i 1 tys. ilustracji autor opisał historię zwierząt, która stała się najbardziej znaczącym dziełem z zakresu zoologii przez kolejne dwa wieki.

Spośród licznych prac przyrodniczych warto wymienić również „Mundus subterraneus” (1665 r.) Athanasiusa Kirchera, niemieckiego jezuity, przez współczesnych okrzykniętego „mistrzem stu sztuk”, a także dzieła Jacoba Theodora Kleina, słynnego gdańskiego botanika i kolekcjonera.

W swojej najcenniejszej kolekcji Biblioteka PG posiada również unikatowy zbiór 3-tomowej publikacji Isaaca Newtona „Philosophiae naturalis principia mathematica” z 1739 r. Autor był jednym z najwybitniejszych umysłów epoki, który w swej pracy przedstawił prawo powszechnego ciążenia, a także prawa ruchu leżące u podstaw mechaniki klasycznej. Jako pierwszy wykazał, że te same prawa rządzą ruchem ciał na Ziemi jak i ruchem ciał niebieskich. Jego dociekania doprowadziły do rewolucji naukowej i przyjęcia teorii heliocentryzmu.

Rękopisy – najstarsze na świecie zapiski gdańskich przyrodników i bezcenny diariusz

Zbiór manuskryptów znajdujących się w zbiorach Biblioteki PG liczy 111 woluminów z przełomu XVIII i XIX w. Do najważniejszych pozycji należy zaliczyć: „Meteorologische Beobachtungen”, unikatowe i najstarsze w skali światowej 65 tomów zapisków obserwacji meteorologicznych prowadzonych przez gdańskich przyrodników w latach 1739-1844 oraz „Acta Societatis Physicae Experimentalis” zawierające roczne sprawozdania z działalności Towarzystwa Przyrodniczego w Gdańsku, a także niektóre prace naukowe jego członków.

Ponadto w bibliotecznej kolekcji rękopisów znajduje się 9 tomów „Itinerarium Gerlach Fischeranum”, bogato ilustrowanego XVIII-wiecznego dziennika podróży gdańszczanina Nataniela Jakuba Gerlacha (przybranego syna wspomnianego znakomitego gdańskiego botanika J.T. Kleina), po Europie Zachodniej, spisanego przez jego nauczyciela i mentora Christiana Gabriela Fischera. Wyjątkowe rękopisy z lat 1727-1731 powstały głównie w języku niemieckim w 12 tomach.

W ostatnim czasie do posiadanej już w zbiorach Biblioteki PG ośmiotomowej kolekcji dołączył kolejny – VII tom „Itnierarium…”. Dzienniki te, w których poza opisami odwiedzanych miejscowości zachowały się rysunki i szkice wykonane na zlecenie wybitnych uczonych Gdańska i Prus Królewskich, są bezcennym zabytkiem. Należy też podkreślić, że wielotomowy diariusz, będąc świadectwem rozwoju nauki epoki oświecenia, nie posiada swego odpowiednika we współczesnych bibliotekach polskich.

Zbiory zabytkowe – 30 tysięcy książek i czasopism

Biblioteka PG posiada również bogaty zbiór XIX i XX-wiecznych książek oraz czasopism w liczbie ok. 30 tysięcy. Znajdziemy w nim cenny i niezwykle rzadki w skali kraju zespół czasopism z zakresu budownictwa, architektury, rzemiosł artystycznych i sztuki w tym: „Die Architektur des XX Jahrhunderts”, „Deutsche Kunst und Dekoration”, „Zeitschrift für Bauweisen”, „Der Stahlbau”. W zbiorze tym znajdują się także: autorski egzemplarz książki Juliusza Kossaka z autografem Stanisława Witkiewicza (ojca Witkacego) dla Wojciecha Brzegi, oryginalne wydanie „Słownika języka polskiego” Samuela B. Lindego, a także „Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów” Izabelli Czartoryskiej. Na uwagę zasługują także XIX-wieczne polskojęzyczne podręczniki techniczne.

Najcenniejsze zbiory Biblioteki PG poddawane są systematycznej digitalizacji i udostępnianiu w Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej – dostępnej dla wszystkich zainteresowanych

Pomorska Biblioteka Cyfrowa