Rzeka betonu nikogo przed powodzią nie uratuje. Apel Koalicji Ratujmy Rzeki do rządzących

Apel Koalicji Ratujmy Rzeki do Premiera RP, Minister Klimatu i Środowiska, Ministra Infrastruktury i Pełnomocnika rządu ds. odbudowy po powodzi:

Koalicja Ratujmy Rzeki domaga się od władz radykalnej zmiany w strategii ograniczania skutków powodzi oraz przekierowania strumienia pieniędzy z działań hydrotechnicznych na ochronę ludzi i pomoc powodzianom.

Mieszkańcy Ziemi Kłodzkiej, których domy zostały po raz kolejny zalane, deklarują chęć przeprowadzki. Niestety Państwo nie ma im dzisiaj niczego do zaoferowania poza zasiłkiem na odbudowę w tym samym miejscu. Administracja centralna planuje również bez żadnej refleksji odtwarzanie zniszczonej infrastruktury hydrotechnicznej, choć powódź rozebrała ją po raz n-ty. Koparki już “odbudowują” zniszczone koryta Nysy Kłodzkiej i jej dopływów, choć wszyscy widzą, że duża woda się w nich nie mieści. Nikt nie ma odwagi powiedzieć, że odbudowa budynków i konstrukcji, które niemal stoją w rzece jest proszeniem się o kolejne nieszczęście.

To wymaga pilnej zmiany. Najwyższy czas, by Państwo zaczęło uczyć się na własnych błędach.

Wiceminister infrastruktury poinformował, że Polska będzie się starać o wsparcie Banku Światowego na odbudowę zniszczonej infrastruktury powodziowej. Niektórzy politycy rzucają nawet hasła „70 miliardów na hydrotechnikę!”. To według nas przejaw nieuzasadnionej wiary, że urządzenia strukturalne, takie jak zbiorniki retencyjne, suche zbiorniki powodziowe, obwałowania, czy kanały ulgi są panaceum na powodzie. Wiele krajów przekonało się, że takie myślenie jest błędem. Argument, że jakiś zbiornik nie pomógł, dlatego, że było ich za mało jest bezsensowny. To nie różni się od założenia, że przy pomocy lewoskrętnej witaminy C można zapobiegać wszystkim chorobom.

Hydrotechnika ma oczywiście swoje miejsce w systemie ograniczania ryzyka, byle była realizowana zgodnie z zasadami sztuki i skutecznego redukowania ryzyka powodziowego. Czyli tam, gdzie jest niezbędna i w sposób, który gwarantuje jej efektywność. Ale najczęściej tak nie jest. Wiele budowli i urządzeń przeciwpowodziowych jest droższych od wartości mienia, które chronią. Niezrealizowana, a niemal już legendarna ochrona Kotliny Kłodzkiej przed powodzią przez 9 nowych zbiorników, miała kosztować podatników 5 razy więcej niż zredukowane przez nią w ciągu 100 lat straty. W większości demokratycznych krajów projekty, w których koszty są większe od korzyści nie są dopuszczane do projektowania i realizacji.

Naszym zdaniem problem nie tkwi w błędach inżynierskich, ale raczej w mentalności polityków i urzędników, którzy w swoich decyzjach powielają pewien stary, nieskuteczny schemat próby wpływania na powodzie, a nie na skutki jakie powodują. Mieliśmy w ostatnich 30 latach 3 duże powodzie, które przyniosły miliardowe straty: w 1997, 2001 i 2010. Ale po żadnej z nich nie została przeprowadzona analiza, co tak naprawdę w systemie ograniczania ryzyka powodziowego działa słabo, co nie działa, a co się sprawdza. Mówimy o analizie prowadzonej nie po to by znaleźć winnych, ale by poprawić działanie systemu i bezpieczeństwo ludzi. W efekcie, nigdy w Polsce nie powstała oparta na analizie rzeczywistych zagrożeń strategia ograniczania ryzyka powodziowego, która wytyczałaby kierunki obowiązujące dla wszystkich środowisk, które mogą coś w zakresie powodzi zrobić.
Strategia, która byłaby krokiem w kierunku poprawy działania systemu. Zrywająca choćby z paternalistyczną rolą Państwa, która powoduje, że zarówno samorządy, jak i właściciele obiektów czują się zwolnieni z troski o swoje i wspólne dobro. Strategia zmieniająca założenie, że ograniczanie ryzyka powodziowego dotyczy tylko powodzi spowodowanych wezbraniami rzek, oraz tylko dużych powodzi, skoro statystyki mówią, że najwięcej strat powodują powodzie średnie, często lokalne, a nie “ogólnopolskie”.

Krajowa strategia powinna obejmować wiele elementów, które do tej pory były pomijane, a, które wg nas mają ogromne znaczenie w ograniczaniu skutków powodzi. Kilka z nich dokładniej opisujemy w załączonym piśmie do Premiera, Minister Klimatu i Środowiska i Ministra Infrastruktury oraz Pełnomocnika rządu ds. odbudowy po powodzi.

Zamiast podsumowania
Koalicja Ratujmy Rzeki uważa, że nie jest roztropne dewastowanie budżetu państwa kolejnymi międzynarodowymi pożyczkami przeznaczonymi wyłącznie na odbudowę urządzeń i budowli hydrotechnicznych, których brak skuteczności obnażały kolejne powodzie, ostatnio we wrześniu 2024 r. Uważamy, że należy skoncentrować się na ochronie majątku zwykłych ludzi i służącej im infrastruktury, zamiast odtwarzania budowli wodnych,
które kolejne wezbranie po raz kolejny “rozbierze”. Zamiast budować źle zaplanowane, nieefektywne ekonomicznie i nieskuteczne hydrotechniczne monstra (bo takich np. w planach zarządzania ryzykiem powodziowym jest mnóstwo) powinniśmy zainwestować w kompleksowe przygotowanie się do powodzi. Trzymając się zasady, że skomplikowanych problemów nie da się rozwiązać prostymi metodami.

Z wyrazami szacunku,
W imieniu Koalicji Ratujmy Rzeki:

Fundacja EkoRozwoju
– Krzysztof Smolnicki, Prezes;
Fundacja Greenmind
– Jacek Engel, Prezes Zarządu;
Fundacja WWF Polska
– Dorota Serwecińska - Starsza Specjalistka ds Ochrony Ekosystemów Wodnych;
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
– Justyna Choroś, Liderka zespołu zmian systemowych i rzecznictwa;
Sekcja Przyjaciół Raby Koła Raba Polskiego Związku Wędkarskiego
– Paweł Augustynek Halny, Przewodniczący;
Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA
– Radosław Gawlik, Prezes;
Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne Klub Gaja
– Jacek Bożek, Prezes;
Towarzystwo na rzecz Ziemi
– Robert Wawręty, Wiceprezes;
Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć
– Rafał Rykowski, Specjalista ds. komunikacji;