Gdzie szukać początków Gdańska? Wkrótce konferencja naukowa

Góra Gradowa, Kępa Dominikańska, Biskupia Górka, a może Główne Miasto? W grudniu 2022 archeolodzy prowadzili w piwnicach Ratusza Głównego Miasta badania archeologiczne, w trakcie których odsłaniali fragmenty pozostałości wału ziemno-drewnianego. Informacja o badaniach obiegła krajowe media, angażując w dyskusję środowisko naukowe i miłośników historii. W czwartek, 10 października, Muzeum Gdańska zaprasza wszystkich zainteresowanych na konferencję naukową o historii osadnictwa w okresie X-XII wieku.

– Ostatnia szeroka próba usystematyzowania wiedzy o początkach Gdańska sięga obchodów tysiąclecia naszego miasta, czyli 1997 roku. Od tego czasu rozwinęły się nie tylko narzędzia metody badawcze, a wraz z badaniami pojawiły się nowe koncepcje. Jedną z najciekawszych i najbardziej krytykowanych była hipoteza postawiona jeszcze w latach 70. XX wieku przez prof. Zbierskiego, który na podstawie badań archeologicznych doszukiwał się pod Ratuszem Głównego Miasta pozostałości osady słowiańskiej z IX– pocz. X wieku. Dlatego latem 2022 roku otworzyliśmy stary wykop prof. Zbierskiego i nowy, w innej części piwnicy. W nowym wykopie odkryliśmy dalszy fragment drewnianej struktury opisanej przez archeologa. Pobraliśmy próbki do datowania bezwzględnego, który dały wynik ścięcia drewna na 931 rok – mówi prof. Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska. – Sposób prezentacji wyników, podanie ich do publicznej informacji, zaangażowało w dyskusję nie tylko naukowców, ale i dziennikarzy. Już bez udziału mediów w grudniu 2023 roku otworzyliśmy dalsze wykopy w innych pomieszczeniach, odkrywając kolejne pozostałości konstrukcji. Ich wyniki podamy do publicznej wiadomości podczas konferencji naukowej z udziałem historyków i archeologów. Podczas niej omówimy, jak wyglądało osadnictwo na ziemiach polskich w okresie pełnego średniowiecza, w których miejscach możemy szukać początków Gdańska, jak wyglądało życie codzienne mieszkańców i w końcu – czym jest ta „drewniana struktura” i jak może zmienić wiedzę o naszym mieście?    

Konferencja „Początki Gdańska. Rozwój osadnictwa w X-XII w.” odbędzie się 10 października 2024 roku w godz. 9.00-18.00 w Dworze Artusa. Wstęp na całość, jak i na poszczególne wykłady jest wolny. W grudniu na kanałach Muzeum Gdańska ukażą się nagrania poszczególnych referatów, a w przyszłości publikacja naukowa, zawierająca teksty 18 prelegentów z całej Polski, reprezentujących środowiska naukowe i muzealne.

18 odsłon Gdańska, jakiego nie znałeś/aś

Na konferencji naukowcy z całej Polski wygłoszą wykłady o różnorodnych zagadnieniach dotyczących osadnictwa w średniowieczu, z uwzględnieniem okolic Gdańska. Wykład inauguracyjny wygłosi Prof. Andrzej Buko, który opisze rozwój najstarszych polskich grodów, podkreślając ich rolę w formowaniu państwa Piastów. Dr hab. Joanna Święta-Musznicka wraz z zespołem przedstawi zagadnienie sieci hydrograficznej i uwarunkowań środowiska naturalnego. Dr hab. Henryk Paner opisze historię badań archeologicznych Gdańska, wskazując na zmiany w ochronie zabytków i rosnącą rolę prywatnych firm po 2000 roku. Dr Sławomir Wadyl omówi trudności w dokumentacji wczesnej historii Gdańska i zada pytanie o ty, czy Piastowie kontrolowali miasto już w X wieku?

Część wykładów będzie poświęcona badaniom nad specyfiką życia mieszkańców dawnego Gdańska. Jeden z nich zostanie poświęcony analizie szkieletów z cmentarzyska przy kościele św. Mikołaja w Gdańsku i odpowie na pytanie kim byli pierwsi gdańszczanie? Kolejne z wystąpień przedstawi wyniki badań przy ul. Sukienniczej, pod którą  odkryto ponad 50 narzędzi rybackich oraz liczne szczątki ryb. W 2023 r. archeolodzy odsłonili także pozostałości drewnianych budynków mieszkalnych i gospodarczych. Szczegółowe datowanie odkrytych warstw pozwoli na lepsze zrozumienie wczesnych faz rozwoju grodu. Prace wykopaliskowe przy ul. Grodzkiej i Rycerskiej odkryły relikty zwartej zabudowy grodu, które potwierdziły ciągłość osadnictwa. Odkryte obiekty nie wykazywały śladów pożarów ani masowej rozbiórki, co wskazuje na stabilność osadnictwa w tym miejscu. Przyjrzymy się również portowi w Pucku, zbudowanemu w IX wieku. Miał on dobrze zorganizowane nabrzeże i pomosty chroniące przed wiatrami.

Duża liczba wykładów zaprezentuje wyniki badań wykopaliskowych. Podczas niektórych z nich odnaleziono „najstarsze” fragmenty grodu gdańskiego. Podczas prac przy ul. 3 Maja odkryto pozostałości osady, której funkcjonowanie datowane jest na okres od końca X do połowy XII w. Wydobyto liczne fragmenty ceramiki oraz przedmioty metalowe. Archeologiczne badania Kępy Dominikańskiej wykazały z kolei, że osadnictwo na tym terenie rozpoczęło się w dopiero XI wieku. Odkryto ślady domostw, palenisk, a także wędzarni. Na przełomie XI i XII w. powstał tam cmentarz, a pod koniec XII w. – kościół, który w 1227 r. przekazano dominikanom.

Wstęp na poszczególne wykłady, oraz konferencję jest wolny. Na słuchaczy czeka ponad 100 miejsc siedzących. Konferencja odbędzie się w czwartek, 10 października 2024 roku, w godz. 9.00-18.00. 

Program „Początki Gdańska. Rozwój osadnictwa w X-XII w.”

• Termin: 10 października 2024 r. godz. 9:00-18.00
• Miejsce: Dwór Artusa ul. Długi Targ 43/44

9.00-9.10 Otwarcie konferencji / Wykład inauguracyjny

9.10-9.40 prof. Andrzej Buko Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Urbs Gydannyzc na tle procesów urbanizacyjnych państwa pierwszych Piastów

Panel I Prowadzący Waldemar Ossowski

9.40-10.00 prof. UG Joanna Święta-Musznicka, prof. UG Monika Badura, dr Joanna Jarosińska, prof. Małgorzata Latałowa, Pracownia Paleoekologii i Archeobotaniki, Katedra Ekologii Roślin UG, Przesłanki paleoekologiczne do rekonstrukcji przyrodniczych uwarunkowań rozwoju osadnictwa we wczesnośredniowiecznym Gdańsku

10.00-10.20 dr hab. Henryk Paner, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, Z dziejów badań archeologicznych Gdańska

10.20-10.40 dr Sławomir Wadyl, Wydział Archeologii UW, Gdańsk na tle Pomorza Wschodniego w X–XI wieku

10.40-11.10 Przerwa kawowa

Panel II Prowadząca Ewa Trawicka

11.10-11.30 prof. Borys Paszkiewicz Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Monety z ośrodków państwa pierwszych Piastów

11:30-11:50 prof. Klemens Bruski, prof. Wiesław Długokęcki Instytut Historii UG, W poszukiwaniu gdańskiego grodu sprzed połowy XI wieku

11:50-12:10 dr Joanna Dąbal, dr hab. Waldemar Ossowski Instytut Archeologii UG/Muzeum Gdańska, Pozostałości osady z X wieku w piwnicach Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku

12.10-12.30 Bogdan Kościński Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, mgr Krzysztof Błaszczyk, Firma Archeologiczna Artefakt, W poszukiwaniu X - to wiecznego Gdańska. Wczesnośredniowieczna osada otwarta odkryta przy ulicy 3 Maja 4 w Gdańsku

12.30-12.50 dr Piotr Samól Wydział Architektury PG, O początkach architektury sakralnej w Gdańsku. Stare i nowe koncepcje

12.50-13.50 Przerwa obiadowa

Panel III Prowadzący prof. Andrzej Buko

13.50-14.10 Maciej Szyszka Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Kępa Dominikańska w Gdańsku we wczesnym średniowieczu, w świetle badań archeologicznych Muzeum Archeologicznego w Gdańsku

14.10-14.30 dr Aleksandra Pudło Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Robert Dąbrowski, Muzeum Miejskie w Nowej Soli, Pierwsi mieszkańcy Gdańska w świetle badań antropologicznych

14.30-14.50 dr Monika Kasprzak, Igor Urban, Sylwia Kurzyńska, Jakub Nosarzewski, Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska ArcheoScan, Gród gdański w XI-XII wieku w świetle najnowszych badań archeologicznych przy ul. Sukienniczej 18

14.50-15.10 Zbigniew Misiuk Narodowy Instytut Dziedzictwa, Zbigniew Polak Muzeum Warszawy, Gród gdański w świetle badań prowadzonych w latach 2006-2007 i 2009 pomiędzy ulicami Grodzka i Czopową

15.10-15.30 Renata Wiloch-Kozłowska Pracownia Archeologiczna Renata Wiloch-Kozłowska, Konstrukcje drewniane stosowane przez budowniczych grodu gdańskiego na przykładzie wału grodowego przy ul. Grodzkiej 9 i 20 oraz zabudowy mieszkalnej przy ul. Czopowej z rozwarstwieniem chronologicznym

15.30-16.00 Przerwa kawowa

Panel IV Prowadząca Beata Ceynowa

16.00-16.20 Zbigniew Polak, dr Michał Starski Wydział Archeologii UW, Początki zasiedlenia rejonu ul. Powroźniczej w świetle badań archeologicznych

16.20-16.40 dr Anna Rembisz-Lubiejewska Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku, Fundacja Scientia et Arte, prof. dr hab. inż. Daniel Makowiecki, Instytut Archeologii, UMK w Toruniu, Rybołówstwo we wczesnośredniowiecznym Gdańsku w świetle materiałów pozyskanych w trakcie badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 2018-2019 r. przy ul. Sukienniczej 19a

16.40-17.00 dr Mateusz Popek Centrum Archeologii Podwodnej UMK w Toruniu, Średniowieczny port w Pucku w IX i X wieku

17.00-17.20 Paweł Litwinienko Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku, Wrak P-2 z X wieku: unikatowy przykład wczesnośredniowiecznej łodzi bojowej z Pomorza Gdańskiego

17.20-18.30 Dyskusja i podsumowanie konferencji