Nowe przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców. Umowa o pracę jedyną opcją?

Projekt ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP, przedstawiony przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, koncentruje się aktualnie na formie zatrudnienia opartej na umowie o pracę. Nie obejmuje natomiast legalizacji pracy obywateli Ukrainy - ich zatrudnienie reguluje bowiem odrębnie specustawa ukraińska. Projekt ustawy jest aktualnie procedowany w trybie obiegowym, a propozycje zmian powinny zostać zgłoszone do 27 sierpnia br. Według ekspertów ds. bezpieczeństwa pracy, projekt powinien dać możliwość rozpoczęcia szerokiej dyskusji na temat zasad zatrudnienia, czytelnej polityki migracyjnej opartej na priorytetach Komisji Europejskiej i odpowiedzialności pracodawców w dostosowywaniu przepisów BHP do specyficznych potrzeb pracowników z różnych krajów.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) na koniec grudnia 2023 roku udział cudzoziemców w ogólnej liczbie pracujących w Polsce wyniósł 6,6% co oznacza, że liczba pracujących cudzoziemców przekroczyła milion osób. Największą grupę stanowią Ukraińcy - około 69%. Jednakże wzrost odnotowano również w przypadku innych narodowości. Liczba pracujących Filipińczyków wzrosła o 40% w porównaniu z rokiem poprzednim, a obywateli Indii o 23%. Zatrudnienie cudzoziemców jest szczególnie widoczne w kilku kluczowych branżach. Najwięcej spośród nich pracuje w sekcji „Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca”, gdzie co czwarty zatrudniony jest obcokrajowcem. Inne branże, w których udział cudzoziemców jest znaczący, to „Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi” (15,4%) oraz „Transport i gospodarka magazynowa” (14,3%).

Zgodnie z procedowanym obecnie projektem ustawy zatrudnianie cudzoziemców ma być możliwe wyłącznie na podstawie umowy o pracę. To rozwiązanie, mimo że kontrowersyjne, może przyczynić się do poprawy warunków pracy oraz zapewnienia większego bezpieczeństwa pracownikom z zagranicy. Umowa o pracę gwarantuje bowiem pracownikowi stabilność oraz dostęp do świadczeń, które są kluczowe dla jego ochrony na rynku pracy. – Mowa tu również o obowiązkach pracodawcy dot. bezpieczeństwa zatrudnianych cudzoziemców – w zakresie BHP są bowiem takie same, jak w przypadku rodzimych pracowników. Przed podpisaniem umowy o pracę pracodawca musi upewnić się, że pracownik został odpowiednio przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, a jego znajomość zasad BHP jest wystarczająca, by wykonywać swoje obowiązki bez narażania siebie i innych na ryzyko. Kodeks pracy jednoznacznie stwierdza, że pracodawca nie może dopuścić do pracy osoby, która nie zna przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Oznacza to, że pracodawca jest zobowiązany nie tylko do organizacji szkoleń BHP, ale także do zapewnienia, że są one zrozumiałe dla pracowników z zagranicy. Mimo, że przepisy nie narzucają bezpośrednio obowiązku tłumaczenia szkoleń, odpowiedzialność za bezpieczeństwo pracowników leży po stronie pracodawcy – tłumaczy Monika Grządziela, Ekspert ds. bezpieczeństwa pracy, W&W Consulting.

Zachodzą obawy, czy napływ pracowników z innych rejonów świata, których religia, kultura, nawyki, standard życia i podejścia do pracy czy przekonania mogą być zdecydowanie inne, nie wpłynie na stan bezpieczeństwa. Ustanawiając więc zasady równego traktowania pod kątem bezpieczeństwa pracy wszystkich osób na polskim rynku pracy, ustawodawcy powinni wziąć pod uwagę szereg czynników które mogą wpłynąć na respektowanie przepisów BHP i szerokie budowanie kultury bezpieczeństwa w już powstałych i powstających organizacjach multikulturowych. Czy nasi ustawodawcy zauważą ten watek i będą gotowi na bezpieczne rozwiązanie? Czas pokaże.

Natomiast to rolą pracodawcy pozostaje dbałość o to, aby wszelkie procedury bezpieczeństwa, instrukcje oraz dokumentacja były dostępne w języku zrozumiałym dla zatrudnionych cudzoziemców. To nie tylko kwestia formalna, ale przede wszystkim odpowiedzialność moralna, która ma na celu zapobieganie wypadkom oraz poprawę ogólnego poziomu bezpieczeństwa w zakładzie pracy. Ponadto ocena ryzyka zawodowego powinna uwzględniać specyfikę pracy wykonywanej przez cudzoziemców, a wynikające z niej wytyczne muszą być jasne i dostępne dla wszystkich pracowników, niezależnie od ich pochodzenia. Tylko w ten sposób można zapewnić, że każda osoba zatrudniona w Polsce będzie w pełni świadoma zagrożeń i będzie potrafiła skutecznie im przeciwdziałać.

- Obecny wzrost liczby cudzoziemców na polskim rynku pracy również od pracodawców wymaga większej odpowiedzialności i zaangażowania w kwestie BHP. Projektowana ustawa powinna być impulsem do kompleksowego podejścia do bezpieczeństwa pracy, które uwzględnia wielokulturowość oraz różnorodne potrzeby komunikacyjne i edukacyjne pracowników z zagranicy. Tylko poprzez wspólne działania ekspertów, ustawodawców i pracodawców możemy stworzyć bezpieczne i sprawiedliwe środowisko pracy dla wszystkich zatrudnionych w Polsce i w rezultacie rozmawiać o kulturze bezpieczeństwa – podsumowuje Monika Grządziela, ekspert ds. bezpieczeństwa pracy W&W Consulting.