Woda nie jest produktem handlowym. „Dziesiątka dla wód”

Ubiegłoroczna katastrofa na Odrze pokazała nam dobitnie, że obecny system zarządzania wodami w Polsce nie działa i nie odpowiada na współczesne wyzwania związane z kryzysem klimatycznym. 99% rzek w Polsce jest w złym stanie ekologicznym i nie spełnia wymogów Ramowej Dyrektywy Wodnej, co do których jako kraj członkowski Unii Europejskiej jesteśmy zobowiązani.

 Zły stan wód to ich mniejsza odporność na różnego rodzaju zanieczyszczenia i katastrofy. Z drugiej strony, do tej pory nasze myślenie o gospodarowaniu wodami opierało się na próbach pozbycia się nadmiaru wody, z jakim stykaliśmy się jeszcze w niedalekiej przeszłości. Dziś katastrofa klimatyczna zmieniła wszystko – pojawiły się powodzie błyskawiczne, przy jednoczesnym znacznym zwiększeniu występowania susz. Wszystkie modele klimatyczne pokazują, że zjawiska te z czasem będą się tylko nasilać. Oznacza to, że musimy jak najszybciej zmienić nasze podejście do gospodarowania wodami, tak, by móc zachować w dobrym stanie zasoby wodne naszego kraju dla siebie i przyszłych pokoleń.

Wraz z ekspertami z różnych dziedzin (w tym hydrotechniki, zarządzania suszą i powodzią, renaturyzacji wód, zarządzania kryzysowego, gospodarki wodno-ściekowej, ochrony wód oraz ichtiologii i hydrobiologii) stworzyliśmy „Dziesiątkę dla wód” – propozycje najważniejszych zmian, jakie należy wprowadzić w systemie zarządzania wodami w Polsce. Chcemy, żeby był to punkt wyjściowy do dyskusji o wodzie, o potrzebie chronienia i zapewnienia równego dostępu wszystkim do jej zasobów oraz o kierunkach zmian w gospodarowaniu wodami w naszym kraju.

Wśród dziesięciu postulatów wodnego manifestu, skierowanego do przyszłych parlamentarzystów znalazły się:

1. Rozdzielenie zarządzania zasobami wodnymi, jako domeny ministerstwa właściwego dla ochrony zasobów naturalnych od gospodarczego wykorzystania wód, jako domeny ministerstwa właściwego dla zarządzania infrastrukturą czy transportem.
2. Ustalenie priorytetów zarządzania wodami.
3. Poprawa jakości wód „u źródła”, w zlewni oraz współpraca sektora wodnego z sektorem rolniczym.
4. Ograniczenie zanieczyszczania i nadmiernego poboru wód poprzez wdrożenie i egzekwowanie zasad związanych m.in. z zasadą „zanieczyszczający płaci”, a także zasadą, według której pozwolenia wodnoprawne na zrzuty ścieków i pobory wody będą uzależnione od aktualnego stanu wód oraz ładunku zrzucanych zanieczyszczeń.
5. Otwarty dostęp do baz danych gospodarki wodnej poprzez m.in. ich upublicznienie oraz zaangażowanie do tworzenia baz danych i zbierania danych przez obywateli (citizen science).
6. Wprowadzenie sprawnego i spójnego systemu monitoringu rzek, umożliwiającego szybkie ostrzeganie, wypracowanego wspólnie przez środowisko naukowe, władze centralne i samorządowe oraz służby ratownicze i kontrolne.
7. Wykorzystanie przede wszystkim naturalnych procesów w gospodarowaniu wodami.
8. Wdrożenie transparentnych zasad użytkowania wody dla wszystkich poprzez m.in. rejestrację poborów wody (przez usługi komunalne, przemysł, górnictwo, rolnictwo), a także wprowadzenie dopłat za retencjonowanie wód na polach i uprawach (tzw. dopłata retencyjna).
9. Dążenie do odzyskania przestrzeni dla wód, tj. miejsc przyrzecznych, niezabudowanych gruntów, które mogą zostać pozyskane na rzecz Skarbu Państwa, i połączenie ich z istniejącymi gruntami Skarbu Państwa, celem ograniczenia zakresu prac utrzymaniowych i stworzenia szansy na renaturyzację wód powierzchniowych oraz mokradeł.
10. Rezygnacja z zarządzania w gospodarce wodnej przy pomocy specustaw. Specustawy są przejawem bezradności systemu zarządzania. Są usprawiedliwione jako krótkotrwałe rozwiązania po gwałtownych katastrofach, ale powinny mieć ustalony rygorystycznie okres ważności.

Szczegółowe opracowanie “Dziesiątki dla wód” do pobrania w załączniku PDF.

Postulaty WWF Polska dotyczące traktowania i korzystania z zasobów wodnych poparły do tej pory:

Polska Rada Biznesu

Fundacja Biznes dla Klimatu

Marszałek Województwa Lubuskiego p. Elżbieta Anna Polak

ECOL-UNICON

Konfederacja Lewiatan

Unia Metropolii Polskich

Związek Gmin Wiejskich RP

Federacja Przedsiębiorców Polskich

Instytut Odpowiedzialnych Finansów

Polski Związek Wędkarski

Nauka dla Przyrody

Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków

Fundacja na Rzecz Ekorozwoju

Klub Gaja

Przyjaciele Raby