Praca w rolnictwie – kto odpowiada za bezpieczeństwo pracowników tymczasowych i jakie są obowiązki osoby zatrudniającej?

Wyniki Powszechnego Spisu Rolnego z 2020 r. wskazują na  dynamiczne zmiany w polskim rolnictwie. Dominującym trendem jest zmniejszanie się liczby gospodarstw rolnych przy jednoczesnym utrzymywaniu się na podobnym poziomie powierzchni użytków. To z kolei oznacza, że coraz częściej zaangażowanie rodziny i sąsiadów do pracy nie wystarcza i z roku na rok wzrasta liczba zatrudnionych pracowników tymczasowych. Jak więc zadbać o bezpieczeństwo takiego pracownika oraz o czym należy pamiętać będąc osobą zatrudniającą?

W porównaniu do sytuacji z 2010 roku, a więc poprzedniego Powszechnego Spisu Rolnego, realizowanego raz na 10 lat, można zaobserwować zwiększenie o 27,9% udziału gospodarstw indywidualnych korzystających z nierodzinnej siły roboczej, w tym korzystających z usług zewnętrznych. Zatrudnienie pracownika w gospodarstwie rolnym wymaga dopełnienia szeregu obowiązków wynikających m.in. z kodeksu pracy.

Powszechnie obowiązujące przepisy prawa pracy dają możliwość zatrudniania pracowników w rolnictwie na krótkie okresy. W tym celu można posłużyć się umową o pomocy przy zbiorach, która zawierana jest pomiędzy pomocnikiem a rolnikiem, który prowadzi określoną uprawę, wchodzącą w zakres określony w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE). Mowa tu o uprawie chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół oraz roślin zielarskich. Do obowiązków rolnika wynikających z tego rodzaju umowy należy oczywiście rozliczanie wynagrodzenia i zapewnienie narzędzi do świadczenia pomocy. Natomiast rolnik ma też obowiązek zgłoszenia pomocnika w KRUS-ie w terminie 7 dni od daty zawarcia umowy, co wiąże się również z opłacaniem składki.

Prywatne zatrudnienie pracownika to nie jedyna możliwość pozyskania dodatkowych rąk do pracy. Coraz popularniejsze w tym obszarze stają się usługi Agencji Pracy Tymczasowej, która zawiera umowę z pracownikiem i kieruje go do wykonywania pracy na rzecz rolnika. Ten zaś podpisuje umowę z Agencją, co powoduje, że staje się "pracodawcą użytkownikiem", który korzysta z usług pracownika tymczasowego. Zasady te regulują przepisy Ustawy z dnia 9 lipca 2003 roku o zatrudnianiu pracowników tymczasowych, która jasno określa podział obowiązków, natomiast w zakresie nieuregulowanym tą ustawą stosuje są przepisy Kodeksu Pracy. Zatrudnienie pracownika tymczasowego pozwala rolnikowi uniknąć wielu obowiązków, z którymi musiałby się zmagać, gdyby samodzielnie prowadził proces rekrutacji i zatrudnienia.

Umowę tego typu wyróżnia przede wszystkim to, że to Agencja ponosi odpowiedzialność za warunki umowy, za pilnowanie terminów wypłat, za wypowiedzenie umowy czy przygotowanie świadectwa pracy. Odpowiedzialna jest również za prowadzenie całej dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy, w tym akt osobowych. Agencja Pracy Tymczasowej jest także odpowiedzialna za zgłaszanie pracowników do ubezpieczeń, odprowadzanie odpowiednich składek i zaliczek na podatek dochodowy, a także za przygotowanie rocznych informacji podatkowych dotyczących zatrudnionych pracowników. Ponadto ma obowiązek wywiązywania się z umowy z rolnikiem, w tym rekompensowania wszelkich szkód w związku z działaniami pracowników tymczasowych podczas wykonywania prac w gospodarstwie rolnym. To wszystko wiąże się oczywiście z opłatą dla Agencji Pracy Tymczasowej, która uregulowana jest w umowie pomiędzy stronami.

Rolnik jako pracodawca użytkownik jest odpowiedzialny za: ewidencję czasu pracy, prowadzenie rejestru osób wykonujących pracę tymczasową (informacje o datach rozpoczęcia i zakończenia jej wykonywania), zapewnienie pracownikowi tymczasowemu urlopu wypoczynkowego w ustalonym terminie, zgodnie z porozumieniem z agencją pracy tymczasowej. - Obowiązkiem rolnika jako pracodawcy użytkownika jest również reagowanie na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa oraz higieny pracy oraz dostosowywanie podejmowanych środków do istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia. Oznacza to, że rolnik, musi dokładnie przedstawić pracownikowi tymczasowemu zakres jego obowiązków, opracować i informować o ryzyku zawodowym, dostarczać odpowiednią odzież roboczą, obuwie ochronne, środki ochrony indywidualnej czy zapewnić napoje i posiłki profilaktyczne – mówi Joanna Misiun, Ekspert ds. bezpieczeństwa pracy W&W Consulting.

- W związku z tym, że coraz popularniejsze staje się korzystanie w gospodarstwie rolnym z pracowników zewnętrznych, rolnicy muszą zadbać o odpowiednie zorganizowanie pracy, które zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki, które pomogą zapobiegać różnego rodzaju wypadkom przy pracy. Wybór sposobu zatrudnienia pracownika jest zatem niezwykle ważny, a przygotowanie i podpisanie odpowiedniego rodzaju umowy, jej terminowe zgłoszenie oraz wywiązanie się z jej postanowień jest bardzo istotne dla rolników podejmujących decyzję o zatrudnieniu pracowników spoza gospodarstwa rodzinnego – dodaje Ekspert ds. bezpieczeństwa pracy W&W Consulting.

Bezpieczeństwo pracy w rolnictwie powinno być sprawą priorytetową, mającą na celu ochronę zdrowia i życia pracowników. Zarówno rolnicy, jak i pracownicy tymczasowi mają obowiązek przestrzegania zasad bezpiecznej pracy i podejmowania odpowiednich środków ostrożności. Współpraca między pracodawcami a pracownikami tymczasowymi oraz świadomość przepisów bezpieczeństwa pracy są kluczowe dla osiągnięcia wysokich standardów bezpieczeństwa w rolnictwie.