Lawinowy wzrost odmów szczepień obowiązkowych. Gdzie jest najwięcej sceptyków?

Autorytet lekarzy nie przekonuje, że szczepienia to najbezpieczniejsza forma profilaktyki przed chorobami zakaźnymi. Jak widać z aktualnych statystyk GIS, w Polsce nadal zwiększa się liczba rodziców odmawiających szczepienia dzieci. Największy przyrost - ponad 20 proc. - uchylających się od szczepień odnotowano w województwach: małopolskim i łódzkim.

• W Polsce przybywa dzieci, które nie są poddawane obowiązkowym szczepieniom. W 2021 r. było ponad 60 tys. odmów szczepienia, podczas gdy 10 lat wcześniej mniej niż 5 tys.
• W ostatnim czasie największy wzrost takich przypadków odnotowano w województwach: małopolskim (wzrost o 24,8 proc.) oraz województwa łódzkiego (wzrost o 20,5 proc.).

Każdego roku w Polsce zwiększa się liczba rodziców odmawiających szczepienia dzieci. Jak przekazuje nam rzecznik GIS Szymon Cienki, w 2021 r. nie zostało poddanych szczepieniom ochronnym 60 620 dzieci, w porównaniu do 53 530 dzieci w 2020 r. (wzrost o 13,8 proc.).
ad

Dane GIS wskazują, że pod tym względem jesteśmy na fali wznoszącej. W 2019 r. w kraju niezaszczepionych dzieci było 47 790, a w 2018 r. 38 416. Dla porównania w 2010 liczba przypadków uchylania się od obowiązkowych szczepień wynosiła 3437, w 2011 roku – 4689, a w roku 2020 – 50 575.

Analiza geograficzna rozpowszechnienia zjawiska uchylania się od obowiązku szczepień w 2021 r. wskazuje, że ulegało ono nasileniu we wszystkich województwach. W przypadku niektórych regionów sytuacja jest szczególnie niepokojąca.

– Największy przyrost odsetka dzieci nieszczepionych w następstwie uchylania się rodziców od obowiązku poddawania dzieci szczepieniom dotyczył województwa małopolskiego (wzrost o 24,8 proc.) oraz województwa łódzkiego (wzrost o 20,5 proc.) - informuje rzecznik GIS.

W ciągu dekady lawinowy wzrost odmów szczepień

Rosnący sceptycyzm wobec szczepień widać też w udostępnianych przez NIZP PZH danych dotyczących uchyleń od obowiązkowych szczepień (WAŻNE: odmowa kilku szczepień w przypadku jednego dziecka jest liczona jako 1 odmowa, NIZP uwzględnia też w tych danych odmowy cofnięte i szczepienia odroczone np. z powodów zdrowotnych - szczegóły w ramce poniżej):

W 2010 roku odnotowano 3437 uchylających się od szczepień obowiązkowych,
w 2011 roku – 4689 uchylających,
w 2012 roku – 5340 uchylających,
w 2013 roku – 7248 uchylających,
w 2014 roku – 12 681 uchylających,
w 2015 roku – 16 689 uchylających,
w 2016 roku – 23 147 uchylających,
w 2017 roku – 30 090 uchylających,
w 2018 roku – 40 342 uchylających,
w 2019 roku – 48 609 uchylających,
w 2020 roku – 50 575 uchylających,
w 2021 roku – 61 368 uchylających.

Warto wiedzieć

Przypadki uchylania się od obowiązkowych szczepień przewidzianych w PSO monitorowane są od 2003 roku. Dane na ten temat gromadzi Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB.

Liczba uchylających się od szczepień obowiązkowych jest opracowywana na podstawie raportów pracowników ochrony zdrowia przekazywanych do Inspekcji Sanitarnej. Stan zaszczepienia uaktualniany jest co kwartał, a raz w roku publikowany pełny raport.

Liczba uchylających dotyczy dzieci i młodzieży w wieku od 0 do 19 lat, objętych sprawozdaniami w danym roku. W liczbie uchylających się od szczepień zawarte są również odmowy, które później zostały cofnięte. Wśród uchylających się raportowane są również osoby, które miały odroczone szczepienia np. z powodów zdrowotnych, ale po jakimś czasie zostały zaszczepione lub rodzice przekonali się do szczepień i zgodzili się na szczepienie dziecka.

Odmowa kilku szczepień w przypadku jednego dziecka jest liczona jako 1 odmowa.

Dane za 2022 r. mogą być porażające

Liczba przypadków uchylania się od obowiązkowych szczepień w przeliczeniu na 1 000 osób w wieku 0-19 lat wynosiła: 0,7 w 2012 roku; 0,97 w 2013 roku; 1,71 w 2014 roku; 2,3 w 2015 roku; 3,2 w 2016 roku; 4,1 w 2017 roku, 5,5 w 2018 roku, 6,6 w 2019 roku, 6,9 w 2020 roku oraz 8,3 w 2021 roku.

Z cząstkowych danych za 2023 r. Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – PIB wynika, że w ubiegłym roku ten wskaźnik jeszcze wzrósł - w ciągu trzech pierwszych kwartałów 2022 roku odnotowano 68 789 uchyleń od szczepień (9,5/1000 osób w wieku 0-19 lat).

Ważne!

Warunkiem osiągnięcia odporności w skali populacji jest wysoki odsetek zaszczepionych osób. Ten efekt przynosi zwykle zaszczepienie ok. 90 proc. populacji. Eksperci alarmują, że jeśli spadek liczby zaszczepionych w populacji pogłębi się do 80-85 proc., to dojdzie do powrotu chorób, które dotychczas były skutecznie zwalczane, np. odry i krztuśca.

Czemu przybywa niezaszczepionych dzieci?

GIS analizując przyczyny nasilania się zjawiska uchylania się od obowiązku szczepień, zauważa, że najszybszy wzrost liczby osób uchylających się w 2021 r. dotyczył osób, u których (lub u ich bliskich) wcześniej wystąpiły odczyny poszczepienne (wzrost o 10,8 proc.) oraz osób nieuzasadniających powodów niezaszczepienia dziecka– najczęściej w wyniku zaniedbań (wzrost o 13,5 proc.).

W znikomym stopniu wzrost ten dotyczył osób motywowanych względami odrębności kulturowej, etnicznej lub religijnej, lub osób pozostających pod wpływami środowisk propagujących tzw. medycynę alternatywną.
Działania podejmowane w celu egzekwowania wykonania obowiązku szczepień ochronnych

W 2021 r. służby sanitarne wystosowały do osób uchylających się od wykonania obowiązku poddania dzieci szczepieniom ochronnym:

2 186 upomnień z wezwaniem do wykonania obowiązku szczepień ochronnych z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę egzekucji administracyjnej (w 2020 r. – 1 471, w 2019 r. – 6 183, w 2018 r. – 4 478, w 2017 r. – 4 405, w 2016 r. – 4 081, w 2015 r. – 4 411, w 2014 r. – 4 081),
1 134 tytuły wykonawcze (w 2020 r. – 696, w 2019 r. – 3 397, w 2018 r. – 2 677, w 2017 r. – 2 519, w 2016 r. – 2 002, w 2015 r. – 1 661, w 2014 r. – 1 090)

i skierowali

1 066 wniosków do wojewodów o egzekucję administracyjną obowiązku szczepień (w 2020 r. – 704, w 2019 r. – 3 301, w 2018 r. – 2 557, w 2017 r. – 2 287, w 2016 r. – 1 851, w 2015 r. – 1 604, w 2014 r. – 901).

Katarzyna Lisowska