Leczenie żywieniowe w programie zajęć już czterech uczelni medycznych

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie oraz Uniwersytet Medyczny w Lublinie dołączają w tym roku akademickim do grona uczelni w Polsce, których studenci mają obowiązkowe zajęcia z leczenia żywieniowego. Od dwóch lat są one prowadzone na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, a od roku na Śląskim Uniwersytecie Medycznym. Edukacja w tym obszarze wychodzi naprzeciw potrzebom środowiska medycznego i pacjentów. Większości medyków brakuje wiedzy, jak prowadzić opiekę żywieniową^[1], a 80% pacjentów nie otrzymuje zalecanego im leczenia żywieniowego[2].

Nowatorski, akademicki program żywieniowy został właśnie wprowadzony na dwie kolejne uczelnie, co oznacza, że już cztery uniwersytety medyczne w Polsce mają zajęcia z leczenia żywieniowego w swoim sylabusie. Ich absolwenci będą potrafili wykonać ocenę stanu odżywienia pacjenta, zainicjować interwencję żywieniową, np. zakwalifikować chorego do żywienia dojelitowego czy obsłużyć PEGa (gastrostomię umożliwiającą podanie pokarmu do żołądka). To ważne i potrzebne umiejętności biorąc pod uwagę, że ponad 30% pacjentów w Polsce jest niedożywionych już podczas przyjęcia do szpitala, a ten stan pogłębia się u dalszych 20-30% w trakcie hospitalizacji[3]. Dodatkowo, aż 80% pacjentów nie otrzymuje zalecanego im leczenia żywieniowego2, co ma negatywny wpływ na wyniki zastosowanej u nich terapii. Właściwego leczenia żywieniowego potrzebują m.in. chorzy onkologiczni, neurologiczni (np. po udarze mózgu), z chorobami układu pokarmowego czy niewydolnością nerek.

Inicjatorem programu jest Fundacja Nutricia, od ćwierć wieku zajmująca się edukacją w zakresie żywienia. Chcąc przyczynić się do zwiększania świadomości przyszłej kadry medycznej na temat roli odpowiedniego żywienia w procesie leczenia, w 2020 roku Fundacja uruchomiła specjalny grant. W jego ramach uczelnie otrzymują wsparcie w procesie dydaktycznym, obejmującym leczenie żywieniowe zarówno pacjentów dorosłych, jak i dzieci, w szczególności na oddziałach internistycznym i chirurgicznym.  

Dobre oceny i kompleksowe podejście

–  Nie mieliśmy cienia wątpliwości co do zasadności poszerzenia sylabusa. Prawidłowy stan odżywienia jest bowiem podstawą dobrego funkcjonowania pacjenta, jego szybkiego powrotu do zdrowia, zmniejszenia ryzyka wystąpienia chorób wewnątrzszpitalnych, krótszej rekonwalescencji oraz hospitalizacji – komentuje dr hab. Andrea Horvath, pełnomocnik rektora ds. programów kształcenia Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Stołeczna uczelnia jako pierwsza w Polsce wdrożyła 2 lata temu akademicki program żywieniowy. Zbiera on wiele pozytywnych opinii, czego dowodzą wyniki anonimowej ankiety przeprowadzonej w tym roku wśród 124 studentów WUM, uczestników zajęć. Aż 97% ankietowanych zadeklarowało, że poszerzyły one ich wiedzę, 87% oceniło organizację jako bardzo dobrą, a według 67% na studiach powinno być więcej tego rodzaju zajęć.

Aktualnie są one prowadzone w kilku klinikach WUM. Podobnie będzie to wyglądało na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie i Pomorskim Uniwersytecie Medycznym w Szczecinie, gdzie zajęcia mają obywać się odpowiednio – w 3 klinikach i 3 wydziałach uczelni.

Na Śląskim Uniwersytecie Medycznym, największej uczelni medycznej w kraju, która rok temu przystąpiła do programu, edukację w tym obszarze od początku wprowadzono na wszystkich pięciu wydziałach.
– Jesteśmy dumni z tego, że jako pierwsi postawiliśmy na kompleksowe i holistyczne podejście do edukacji studentów w zakresie żywienia. Jeśli wiedzę na ten temat będzie posiadać zarówno lekarz, pielęgniarka, jak i farmaceuta, to mamy pewność, że pacjent otrzyma właściwe wsparcie żywieniowe na każdym etapie leczenia, co przyniesie najlepsze efekty – mówi prof. Jerzy Stojko, prorektor do spraw studiów i studentów Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. W pierwszym roku akademickim (2021/2022) na ŚUM zrealizowano w sumie 1266 godzin dydaktycznych zajęć, które zostały poprowadzone przez 45 wykładowców,  a udział wzięło w nich 3644 studentów.

Nauka praktycznych umiejętności

Pracownie, w których prowadzone są zajęcia, w ramach udziału w programie zostają wyposażone w niezbędny sprzęt medyczny. Fundacja Nutricia użycza każdej uczelni m.in. fantomy do nauki żywienia dojelitowego imitujące osobę dorosłą i dziecko (studenci uczą się na nich zakładania sondy nosowo-żołądkowej i obsługi gastrostomii), profesjonalny analizator składu ciała czy symulator odczuć starczych.

–  Zajęcia praktyczne z wykorzystaniem fantomów pozwolą studentom ćwiczyć wdrażanie różnych metod podaży żywienia dojelitowego. Jestem przekonany, że warsztatowa forma nie tylko uatrakcyjni ich przebieg, ale przede wszystkim podniesie poziom merytoryczny. A to zwiększa szanse, że opieka żywieniowa rzeczywiście stanie się integralnym elementem opieki zdrowotnej, na czym najbardziej nam zależy – mówi prof. Przemysław Matras, prezes Polskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego, z Klinicznego Oddziału Chirurgii Ogólnej i Leczenia Żywieniowego SPSK4 Lublin, Kierownik Zakładu Żywienia Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, na której to uczelni program rusza w tym roku akademickim.

Warsztaty z leczenia żywieniowego dla studentów wszystkich kierunków były już wcześniej prowadzone na Pomorskim Uniwersytecie Medycznym. Miały one jednak charakter pojedynczych zajęć. Dość szybko okazało się, że zainteresowanie nauką praktycznych umiejętności w tym obszarze jest znacznie większe.  

– Bez żywienia nie ma leczenia, dlatego wiedzieliśmy, że chcemy rozwijać na naszej uczelni edukację w zakresie leczenia żywieniowego. Grant przyznawany przez Fundację Nutricia zainspirował nas do tego, aby zajęcia na stałe weszły do sylabusa, a indywidualny charakter zaoferowanego wsparcia umożliwił realizację programu skrojonego do naszych potrzeb – mówi prof. Ewa Stachowska, kierownik Katedry i Zakładu Żywienia Człowieka i Metabolomiki PUM w Szczecinie.

Uczelnie biorące udział w programie deklarują, że mają w planach rozszerzanie zajęć na wszystkie swoje wydziały merytoryczne. Jest to spójne z intencją inicjatorów grantu, którzy nie ustają w rekrutowaniu pozostałych uniwersytetów medycznych, by przyłączyły się do programu.

[1] 85% studentów oraz lekarzy pracujących w szpitalach w Polsce na podstawie wiedzy zdobytej podczas studiów lekarskich nie byłoby w stanie samodzielnie zainicjować i poprowadzić interwencji żywieniowej - badanie ankietowe przeprowadzone w lutym i marcu 2021 roku wśród studentów kierunku lekarskiego (rok 4,5,6) i lekarzy pracujących w szpitalu, za pomocą internetowego kwestionariusza, udostępnione wśród lekarzy i studentów kierunku lekarskiego zrzeszonych w ramach Porozumienia Zawodów Medycznych oraz na ogólnych grupach uniwersytetów medycznych. N=297 osób, w tym 170 studentów i 127 lekarzy.

[2] dane Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu (POLSPEN)

[3] Dane podane podczas ekspertów na sesji Leczenie żywieniowe - kiedy w pełni zaczniemy wykorzystywać jego potencjał podczas III Kongresu Wyzwań Zdrowotnych (Katowice 2018 r.)