Przestępczość przeciwko przyrodzie – raport WWF o sytuacji w kraju

Przestępczość przeciwko przyrodzie to jedna z wiodących przyczyn wymierania gatunków na świecie. Z raportu WWF wynika, że polskie służby napotykają poważne problemy w walce z przestępcami. Tylko w latach 2015-2020 polscy celnicy przejęli ponad 420 000 okazów objętych ochroną gatunków roślin i zwierząt, a policjanci ujawnili 33 870 naruszeń ustawy o ochronie przyrody (link do pełnej treści raportu po polsku i angielsku: https://stopwildlifecrime.eu/polish-national-report/).  

Surowe kary, bez wsparcia dla służb nie wystarczą 

Kłusownictwo, nielegalny handel chronionymi gatunkami i przemyt oraz zanieczyszczanie środowiska to poważne przestępstwa. Warto mieć tego świadomość, gdyż grożą za nie coraz surowsze kary. Od 01.09.2022 w Polsce, obowiązują nowe przepisy. Zgodnie z nimi za niszczenie środowiska przewidziane są poważniejsze niż wcześniej kary (więcej tutaj). Czy to wystarczy? Przed wejściem w życie nowych przepisów w latach 2015 – 2002 stosunkowo niewiele szkodliwych działań względem przyrody klasyfikowano jako przestępstwa. Większość spośród 33 870 naruszeń ustawy o ochronie przyrody uznawana była za wykroczenia i w blisko połowie przypadków kończyła się upomnieniem. Kary, w tym surowe, należały do rzadkości. Jeszcze mniej spraw znajdowało swój finał w sądzie. W latach 2015 – 2020 jedynie 938 postępowań zakończyło się sprawą w sądzie na podstawie kodeksu karnego, 484 sprawy dotyczyły niszczenia przyrody, 345 nielegalnego handlu chronionymi gatunkami, a 109 przestępstw w rybactwie śródlądowym. 

Czy współpraca służb i organizacji pozarządowych będzie rozwiązaniem?  

W dniach 17-21 października 2022 r. w Goniądzu odbyły się organizowane przez WWF Polska warsztaty pt. „Przeciwdziałanie przestępczości przeciwko przyrodzie”, w których udział wzięło kilkudziesięciu przedstawicieli m.in. Służby Celno – Skarbowej, Policji i Prokuratury. Uczestnicy warsztatów wymieniali się wiedzą m.in. na temat metod współpracy międzynarodowej, współpracy z ekspertami, prowadzenia postępowań przygotowawczych czy też aktualnych przepisów prawa oraz obowiązujących list gatunków zagrożonych. Konkretna wiedza, którą zdobyli uczestnicy może przyczynić się do zwiększenia skuteczności ich działań i wykrywalność przestępstw.  

Przestępstwa przeciwko przyrodzie, uderzają także w ludzi  

Przestępczość przeciwko dzikiej przyrodzie często łączy się z innymi nielegalnymi i bardzo szkodliwymi dla społeczeństwa działaniami, takimi jak: przestępczość podatkowa, pranie pieniędzy i wiele innych. 

 Czy ściganie przestępstw przeciw przyrodzie w Polsce może być skuteczniejsze? 

Polskie służby toczą nierówną walkę - wnioski z raportu 

Nasze służby: Policja, Prokuratura, Sądy, Służba Celno-Skrabowa, zmagają się z poważnymi wyzwaniami, ścigając przestępstwa przeciwko przyrodzie i często bywają osamotnione. Dlatego WWF Polska przygotował raport “Przestępczość przeciwko przyrodzie w Polsce”. To właśnie m.in. w oparciu o jego wyniki, odbyły się wspomniane wyżej ogólnopolskie warsztaty w Goniądzu. Raport obejmuje studium przypadków przestępstw w latach 2015-2020. Jakie są najciekawsze wnioski i jak należy wspierać służby w skutecznym działaniu? (Link do całego raportu tutaj: https://stopwildlifecrime.eu/polish-national-report/) 

Według raportu podstawowymi problemami systemowymi, jakie muszą zostać rozwiązane, aby walka z przestępstwami przeciwko przyrodzie w Polsce była skuteczna są:  

• Wyposażenie funkcjonariuszy w odpowiednią wiedzę i szkolenia w zakresie tego typu przestępstw. Często ich wykrycie i ukaranie wymagają współpracy specjalistów wielu dziedzin;  

• wyposażenie funkcjonariuszy w nowoczesny sprzęt, w tym narzędzia IT do skutecznej walki ze zmieniającymi się formami przestępczości; 
• stworzenie bazy danych biegłych i specjalistów z poszczególnych dziedzin przyrodniczych, których opinie i ekspertyzy są z reguły niezbędne do postawienia sprawców w stan oskarżenia; 
• skrócenie czasu oczekiwania na opinie biegłych co znacząco wpłynie na efekty postępowania; 
• poprawa świadomości społecznej. Ludzie czasami nie wiedzą, że nabywają zagranicą przedmioty zakazane w Unii Europejskiej. Dodatkowo bez współpracy ludzi i zgłoszenia danego przestępstwa służby często nie mogą podjąć działania; 
• stworzenie wyspecjalizowanej służby lub dedykowanych jednostek w strukturze policji, które miałaby odpowiednie zasoby finansowe, ludzkie i niezbędną wiedzę. 

Międzynarodowa koalicja przeciwko przyrodniczej przestępczości    

WWF Polska jest jedną z 11 europejskich organizacji, która w ramach projektu o nazwie SWiPE “Successful Wildlife Prosecution in Europe” działa na rzecz obniżenia poziomu przestępczości związanej z dziko żyjącymi chronionymi gatunkami. Do najczęstszych i najbardziej szkodliwych przestępstw należą: kłusownictwo, przemyt, nielegalny handel zagrożonymi gatunkami i produktami z nich wytworzonymi oraz zanieczyszczanie środowiska.