Czy otyłość zwiększa ryzyko zachorowania na raka?

Październik to miesiąc świadomości raka piersi, najczęstszego nowotworu dotykającego kobiety w Polsce. To idealny czas, aby zadbać o profilaktykę, rozbudzić czujność i podnieść świadomość w obszarze chorób onkologicznych. Grupą zwiększonego ryzyka zachorowania na nowotwory są osoby z otyłością. Czy rzeczywiście podwyższone BMI może prowadzić do wielu groźnych powikłań, wśród których można wymienić choroby nowotworowe?

Otyłość to choroba przewlekła, bez tendencji do samoistnego ustępowania. Wymaga długotrwałego leczenia i, co więcej, może nawracać, prowadząc do wielu niekorzystnych konsekwencji na wielu płaszczyznach – zdrowotnych, psychologicznych, społecznych, a także ekonomicznych. Może potencjalnie powodować rozwój ponad 200 powikłań, a wśród nich wymienia się najbardziej rozpowszechnione choroby przewlekłe, których powstawanie i rozwój ściśle łączą się z zaburzeniami metabolicznymi wynikającymi z długotrwałego dodatniego bilansu energetycznego i nadmiaru tkanki tłuszczowej. Należą do nich m.in. cukrzyca typu 2, choroby układów: sercowo-naczyniowego, oddechowego, wydzielania wewnętrznego, pokarmowego, moczowo-płciowego, a także narządu ruchu i skóry oraz – o czym rzadko się pamięta – niektóre nowotwory złośliwe.

Na podstawie metaanaliz, które określają związek między BMI a chorobami nowotworowymi wykazano, że każde zwiększenie BMI o 5 kg/m2 oznacza podwyższone ryzyko wystąpienia raka endometrium, gruczolakoraka przełyku i raka nerki od 30 do 60%. Zwiększa się też prawdopodobieństwo zachorowania na raka jelita grubego i raka trzustki[1].

Otyłość a zwiększone ryzyko zachorowalności na nowotwór wśród kobiet

U kobiet wiele powikłań związanych z nadmierną masą ciała dotyczy kwestii ginekologicznych i wpływa na hormony. Otyłość prowadzi do zwiększenia ryzyka rozwoju niektórych nowotworów narządów płciowych i śmiertelności w ich przebiegu. Badania wykazały, że zwiększona wartość BMI jest niezależnym czynnikiem ryzyka rozrostów endometrium, które są traktowane jako stany przedrakowe raka błony śluzowej trzonu macicy. Analizy American Cancer Society mówią, że kobiety z nadwagą, czyli BMI na poziomie 25–29,9 kg/m2, są dwa razy bardziej narażone na raka, a kobiety z BMI ≥30 kg/m2 chorują na ten nowotwór ponad 3 razy częściej[2]. U ponad 50% chorych na raka endometrium przyczyny upatruje się w otyłości. To kluczowy wniosek, który powinien skłonić kobiety do badań profilaktycznych.

Nadmierna masa ciała oznacza większe ryzyko występowania również innych nowotworów: raka piersi, raka jajnika i raka szyjki macicy. Kobiety z BMI powyżej 35 kg/m2 są bardziej narażone na hormonozależnego raka piersi. Do tego dochodzi zwiększenie ryzyka zgonu, które powoduje właśnie otyłość, zarówno w nowotworze raka piersi, jak i szyjki macicy.

Co więcej, w okresie rozrodczym nadmierna masa ciała wpływa m.in. na zmniejszenie płodności, zwiększa ryzyko poronienia czy powikłań ciąży i porodu. Rozwój chorób, które powstały wskutek otyłości może też niekorzystnie wpływać na przebieg ciąży i rozwój płodu, a także na przyszłe zdrowie dziecka^[3].

Otyłość – eksperci biją na alarm

W Polsce choroba otyłościowa jest obserwowana na niespotykaną dotąd skalę i dotyka już 8 mln dorosłych. Wiele osób wciąż nie dostrzega wagi tego problemu - tylko 15% Polaków przyznaje, że otyłość to choroba, która wymaga konsultacji lekarza^[4]. Szacuje się, że na świecie choroby związane z otyłością pochłoną ponad 90 milionów istnień ludzkich w ciągu najbliższych 3 dekad. W 36 najbardziej rozwiniętych krajach nadwagę ma połowa ludności, a prawie co 4. choruje na otyłość.

Często leczymy choroby będące następstwem otyłości, pomijając przyczynę ich powstania – skupiamy swoją uwagę na powikłaniach, których doświadczają pacjenci. Musimy zatem zmienić swoje myślenie i zacząć postrzegać nadmierną masę ciała jako czynnik ryzyka innych chorób przewlekłych. Traktujmy więc otyłość jako chorobę, której skuteczne leczenie znacznie poprawi stan zdrowia pacjentów i ich rokowania na przyszłość. Równie istotna jak zmiana postrzegania choroby otyłościowej jest też prewencja – lepiej zapobiegać niż leczyć i zmagać się z poważnymi powikłaniami przez wiele kolejnych lat. Wpływ otyłości na zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe jest dobrze znany i udokumentowany naukowo, odnoszę jednak wrażenie, że nie jest on znany pacjentom. Zatem leczenie otyłości to także profilaktyka raka, o czym warto pamiętać – mówi prof. Mariusz Wyleżoł, chirurg bariatra, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości, kierownik Warszawskiego Centrum Kompleksowego Leczenia Otyłości i Chirurgii Bariatrycznej w Szpitalu Czerniakowskim w Warszawie.

Leczmy otyłość!

Według raportu (OECD) z 2019 roku z powodu niekontrolowanego zwiększania częstości występowania nadwagi i otyłości średnia długość życia w Polsce do 2050 roku skróci się o blisko 4 lata. Na skalę światową, nadmierna masa ciała odpowiada za 7,1% zgonów i jest przyczyną niepełnosprawności u co 20. pacjenta. Zagrożeń wynikających z nierozpoznanej i nieleczonej otyłości jest wiele, jednak tę chorobę można dziś skutecznie i bezpiecznie leczyć za pomocą nowoczesnej farmakoterapii i interwencji chirurgicznych (bariatrycznych).

Do leczenia farmakologicznego kwalifikują się osoby z wyjściową wartością wskaźnika masy ciała - BMI≥30 kg/m2 lub ≥27kg/m2 z przynajmniej jedną chorobą współistniejącą związaną z nieprawidłową masą ciała. Można wśród nich wymienić zaburzenia gospodarki węglowodanowej (stan przedcukrzycowy lub cukrzyca), nadciśnienie tętnicze, dyslipidemię, obturacyjny bezdech senny.

Leczenie bariatryczne stosuje się w połączeniu z dietą o obniżonej kaloryczności i zwiększonym wysiłkiem fizycznym dopasowanym do indywidualnych potrzeb i możliwości każdego pacjenta.

[1] Bąk‑Sosnowska M., Białkowska M., Bogdański P., Chomiuk T., Gałązka‑Sobotka M., Holecki M., Jarosińska A., Jezierska M., Kamiński P., Kłoda K., Kręgielska‑Narożna M., Lech M., Mamcarz A., Mastalerz‑Migas A., Matyjaszek‑Matuszek B., Ostrowska L., Płaczkiewicz‑Jankowska E., Stachowska E., Stelmach‑Mardas M., Szeliga J., Szulińska M., Walczak M., Wyleżoł M.: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022 – stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości. Med. Prakt. wyd. specj.; maj 2022: 1–87

[2] j.w.

[3] j.w.

[4] Badanie opinii przeprowadzone w ramach kampanii „Porozmawiajmy szczerze o otyłości, luty 2022, SW Research