‘Zagubiona autostrada’ - Droga Wodna Górnej Wisły

Wybudowana za ponad miliard złotych, utrzymywana za miliony i ... praktycznie nieużytkowana. Droga Wodna Górnej Wisły to przykład nikomu niepotrzebnej inwestycji, kosztownej dla podatników i przyrody. Tak wynika z raportu WWF Polska, opracowanego przez ekspertów i ekonomistów. O inwestycji opowiada też film “Zagubiona Autostrada”. 

Droga Wodna Górnej Wisły to odcinek obejmujący Wisłę od ujścia Przemszy do ujścia rzeki Sanny w Annopolu. Składa się na nią sześć stopni wodnych ze śluzami i 24 km żeglownego kanału. Łącznie to 72 kilometry skanalizowanej rzeki. Kolejne inwestycje powstawały od końca lat czterdziestych przez cały okres PRL-u. Ostatnie obiekty były budowane już po 1989 roku. 

Utopiony miliard złotych

Jak wynika z raportu, koszt powstania drogi wodnej to miliard złotych, w przeliczeniu na dzisiejszą wartość pieniądza. Każdego roku kolejne miliony złotych wydajemy na obsługę nieużywanych śluz i całodobową obsługę stopni wodnych. Prowadzone są też prace konserwatorskie i modernizacyjne urządzeń. Kolejny koszt to utrzymanie i konserwacja dziesiątek kilometrów wałów i urządzeń melioracyjnych. Jest to konieczne dla zapewnienie bezpieczeństwa okolicznych wsi. W latach 2004-2019 średni koszt utrzymania DWGW wynosił prawie 11 mln złotych rocznie.

Kto nas wpuścił w kanał?

Celem wybudowania wodnej autostrady był przede wszystkim transport węgla z kopalń w rejonie Oświęcimia do elektrociepłowni w Skawinie, Łęgu i w podkrakowskiej Nowej Hucie. Dziś wiadomo, że mimo dedykowanej temu inwestycji dostawcy zamiast barek wybierają transport kolejowy. Jak wskazuje raport, transport kolejowy jest po prostu korzystniejszy niż transport wodny, bo jest szybszy, mniej zależny od pogody i mniej emisyjny.

Nawet po zamianie rzek w drogi wodne, z powodu warunków atmosferycznych, transport barkami byłby możliwy jedynie przez ok 250 dni w roku.

Inwestycja przy okazji zatrzymała też turystykę wodną. Jeszcze przed budową Drogi Wodnej Górnej Wisły, mimo że trasa nie była dostosowana do transportu dużej ilości towarów, ruch pasażerski miał się dobrze. Można było dopłynąć statkiem z Krakowa do Niepołomnic. Teraz, po regulacji rzeki i dostosowaniu jej do masowego przewozu towarów, żegluga pasażerska na tym odcinku nie występuje. Podobnie jak żegluga towarowa...

(Nie) mądrzy po szkodzie? 

W rządowych planach są kolejne „zagubione autostrady" i kolejne zmarnowane miliardy. By dostosować polskie rzeki do III i IV klasy żeglowności, a takie są rządowe plany, konieczne byłoby regulowanie rzek i zamiana ich w ciąg zbiorników zaporowych dostosowanych do potrzeb żeglugi towarowej. 

Źródło: W. Szymalski, J. Wiśniewski, Raport Fundacji WWF Polska: Żegluga czy kolej? Perspektywy rozwoju zrównoważonego transportu w Polsce do 2050 roku, Warszawa 2020

Przyrodnicza katastrofa

Żeby transport wodny w skali o jakiej mówi rząd stał się możliwy na Wiśle musiałoby powstać 7-8 zapór, a na Odrze nawet do 30 stopni wodnych.

Czy będzie coś nimi pływać? Trudno na to liczyć, bo drogi wodne nie będą dostępne przez cały rok ze względu na brak odpowiednich zasobów wodnych w Polsce! Obecnie udział przewozów ładunków transportem rzecznym w całości przewozów w Polsce wynosi zaledwie około 0,2% względem tonażu, podczas gdy w Rumunii ponad 20%, w Bułgarii 24%, a w Niderlandach nawet 42.3% (GUS 2020a). 

Dlaczego w innych krajach Europy transport wodny działa, a u nas nie? M.in dlatego, że nasze rzeki niosą za mało wody! Średnie przepływy rzek takich jak Ren czy Dunaj są kilkakrotnie większe niż te na Wiśle. Nie wspominając już o Odrze, Narwi czy Warcie. A i tam, zmieniający się klimat i niskie stany wody sprawiają, że coraz częściej barki zamiast pływać stoją w porcie.

Film „Zagubiona autostrada” pod reżyserią Marcina Krzyżańskiego powstał na zlecenie WWF Polska. 

Marcin Krzyżański to przyrodnik, dziennikarz, twórca przyrodniczych programów telewizyjnych i filmów. Od 10 lat mieszka w pobliżu Drogi Wodnej Górnej Wisły, czyli tytułowej „Zagubionej autostrady". „Zrobiłem ten film dlatego, że wciąż nie opuszcza mnie zdumienie, że można wydawać miliardy złotych na inwestycje z góry skazane na niepowodzenie”, mówi Marcin Krzyżański.

Autor zdjęć: Krzysztof Skrok