Sezonowe infekcje górnych dróg oddechowych: jak się przed nimi chronić?

Jesienią nasza odporność znacznie spada i częściej łapiemy infekcje. Jak zadbać o odporność w tym newralgicznym okresie?

Polska jesień nie zawsze jest złota i ciepła. Od września do grudnia często doświadczamy szarych, deszczowych dni z bardzo niskimi temperaturami, a nawet przymrozkami. Z racji zredukowanej ekspozycji na promieniowanie słoneczne syntetyzujemy również mniej witaminy D3, niezbędnej w budowaniu odporności. Do tego dochodzą takie niekorzystne czynniki, jak stresujący tryb życia, niezdrowa dieta i zaniechanie aktywności fizycznej na świeżym powietrzu. To wszystko powoduje spadek wydolności układu immunologicznego. Konsekwencją jest większa podatność na infekcje wirusowe, bakteryjne i grzybicze. A im więcej osób choruje, tym większe ryzyko szybkiej transmisji patogenu z chorego na zdrowego.


Infekcje sezonowe: patogeny, objawy zakażenia

Rozprzestrzenianiu się wirusów sprzyja temperatura oscylująca w okolicach 0 st. C i duża wilgotność powietrza. Patogeny przenoszą się na błony śluzowe (głównie nosa i ust) drogą kropelkową przez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną lub przedmiotami, na których osiadł jej materiał biologiczny, a w którym znajdują się drobnoustroje.

Infekcje najczęściej dotyczą górnych dróg oddechowych. Za zakażenia są odpowiedzialne przede wszystkim wirusy (90 proc. przypadków), w tym: rynowirusy, adenowirusy, koronawirusy, a także wirusy grypy. Z mniejszą częstością obserwuje się zakażenia bakteryjne i na ogół mają one związek z wcześniej przebytą infekcją wirusową. Bakterie, które są rozpowszechnione w naszej populacji, to m.in.: Bordetella pertussis, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, a także Mycoplasma pneumoniae.

Pierwsze objawy infekcji górnych dróg oddechowych to:

• ogólne osłabienie organizmu,
• uczucie drapania w gardle,
• dreszcze,
• kaszel,
• katar (początkowo wodnisty, a następnie gęsty),
• podwyższona temperatura ciała,
• zaczerwienienie gardła,
• ból mięśni i/lub głowy,
• rozdrażnienie.

Istnieją pewne czynniki (zarówno osobnicze, jak i środowiskowe), które zwiększają ryzyko zapadalności na sezonowe przeziębienia. Należy tu wspomnieć przede wszystkim o wrodzonych lub nabytych niedoborach odporności, nieprawidłowej diecie, ekspozycji na dym papierosowy (aktywne lub bierne palenie), wadach serca i schorzeniach płuc.

Najczęstsze jesienne infekcje górnych dróg oddechowych : zapalenie zatok, krtani i gardła

Sam kaszel i katar zazwyczaj mijają po kilku dniach i można zniwelować dokuczliwe objawy za pomocą łatwo dostępnych preparatów (zwykle w postaci sprayu do nosa lub aplikatora), które miejscowo obkurczają naczynia krwionośne. Niekiedy jednak takie objawy to początek rozwoju poważnych infekcji górnych dróg oddechowych.

Pod pojęciem infekcji górnych dróg oddechowych kryje się wiele jednostek chorobowych. Najczęściej wymienia się jednak zapalenie zatok, krtani i gardła.

Zapalenie zatok — przebiega z charakterystycznym bólem w okolicy zatok, często definiowanym jako rozpierający, który nasila się podczas schylania. Może mu towarzyszyć gorączka i uczucie ogólnego osłabienia organizmu, a także spadek energii. Wydzielina z nosa może być ropna, a nawet lekko podbarwiona krwią. Aby rozpoznać stopień rozległości zmian, wykonuje się badania dodatkowe — prześwietlenie rentgenowskie, tomografię komputerową.

Zapalenie krtani — oprócz bólu gardła, chory ma uporczywy kaszel, chrypkę, a także zmianę barwy głosu. Wyróżnia się podgłośniowe i nagłośniowe zapalenie krtani. To pierwsze jest spowodowane przez wirusy, natomiast drugie ma podłoże bakteryjne.

Zapalenie gardła — spowodowane może być zarówno infekcjami bakteryjnymi, jak i wirusowymi. W ostrym zapaleniu gardła, poza uciążliwym kaszlem, często pojawiają się także trudności w przełykaniu, obrzęk błony śluzowej gardła, gorączka. W przypadku infekcji bakteryjnej dochodzi białawy lub żółty nalot na migdałkach. Nierzadko występuje powiększenie węzłów chłonnych szyi.

Zasady profilaktyki infekcji dróg oddechowych

W ramach profilaktyki powszechnie występujących infekcji górnych dróg oddechowych konieczne jest przede wszystkim przestrzeganie podstawowych zasad higieny. Zalicza się do nich przede wszystkim unikanie kontaktu z osobą chorą. Ważne jest noszenie maseczek w miejscach publicznych (lecz nie bawełnianych lub jednorazowych chirurgicznych, a dobrej jakości masek FFP2 albo FFP3), częste mycie i dezynfekcja rąk, a także zdrowia dieta i w razie konieczności suplementacja brakujących składników odżywczych.

W okresie jesienno-zimowym warto spożywać produkty bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe, w tym DHA (kwas dokozaheksaenowy) i EPA (kwas eikozapentaenowy), wspierające naturalną odporność organizmu. Są obecne przede wszystkim w algach i morskich rybach. Nie mniej ważna jest odpowiednia podaż witaminy D3, której jesienią i zimą brakuje najbardziej. Jej naturalnym źródłem są: śledź, węgorz, łosoś, makrela, masło i żółtka. W przypadku suplementacji witaminy D3 rekomendowaną dawką dzienną dla osoby dorosłej jest 2000 j.

Łagodzenie stanów przeziębieniowych

W przypadku drobnych przeziębień zaleceniami lekarzy są: odpoczynek, właściwe nawadnianie i dieta bogata w witaminy i substancje mineralne.

Leczenie objawowe polega na podaniu substancji czynnych zaliczanych do niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), np. ibuprofenu, ketonalu i kwasu acetylosalicylowego. Hamują one aktywność enzymu cyklooksygenazy (COX-1 i COX-2), odpowiedzialnej za rozwój stanu zapalnego. Stosuje się je w sposób doraźny w przypadku bólu głowy, mięśni i w celu zniwelowania gorączki. Dla bezpieczeństwa nie zaleca się ich przyjmowania dłużej niż 5 dni, ponieważ mogą powodować uszkodzenia śluzówki układu pokarmowego, perforacje, a nawet krwawienia.

Skuteczne w łagodzeniu takiego objawu jak katar jest korzystanie z dostępnych bez recepty roztworów do aplikacji w jamie nosowej. W ich składzie najczęściej można znaleźć wodę izotoniczną, mentol, eukaliptus i ekstrakty roślinne, np. z aloesu. Skutecznie udrożniają nos, pozwalając na swobodne oddychanie, a dodatkowo nawilżają podrażnioną śluzówkę. W części sprayów do nosa znajduje się związek o nazwie dekspantenol, który sprzyja regeneracji śluzówki i chroni przed wysuszeniem.

Infekcje górnych dróg oddechowych: kiedy potrzebna jest konsultacja lekarska

Większość infekcji górnych dróg oddechowych można leczyć za pomocą domowych sposobów i środków dostępnych w aptece bez recepty. Należy jednak mieć na uwadze, że jeżeli objawy nie ustępują po ok. 3-4 dniach, lub co gorsza, znacznie się zaostrzają, konieczna jest wizyta u lekarza. Cięższe infekcje dróg oddechowych mogą wymagać podania antybiotyku, a w skrajnych przypadkach nawet hospitalizacji.

Zdarza się, że objawy przypominające przeziębienie lub grypę mogą być sygnałem znacznie poważniejszych chorób, także nowotworowych. W związku z tym, przy przedłużających się infekcjach, lekarz zleca wykonanie dodatkowych i bardziej szczegółowych badań.

Powikłania po nieleczonym lub nieprawidłowo leczonym przeziębieniu mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. Mają one bowiem tendencję do nawracania i to ze znacznie ostrzejszym przebiegiem. Grożą one m.in.: zapaleniem ucha środkowego, oskrzeli, płuc, a nawet mięśnia sercowego.

Paulina Kłos-Wojtczak