Właściciele zwierząt domowych z łatwiejszym dostępem do leków

Prawdziwa rewolucja czeka właścicieli 17 milionów[i] zwierząt domowych znajdujących się w polskich domach. Z początkiem roku 2022, czyli już za cztery miesiące, wchodzi długo wyczekiwane nowe prawo europejskie dotyczące leczniczych produktów weterynaryjnych. Regulacje dotyczą m.in. kwestii dystrybucji leków weterynaryjnych wydawanych bez recepty. Przepisy będą zezwalały między innymi na internetowy obrót lekami OTC, które są przeznaczone dla zwierząt, co do tej pory było niedozwolone.

Leki OTC stosowane są do leczenia łagodnych schorzeń oraz popularnych, niegroźnych chorób. Nie ma konieczności wybierać się po nie do apteki. Dostępne są od ręki w drogeriach, sklepach wielkopowierzchniowych i na stacjach benzynowych, bez problemu kupimy je również online. Jest jednak jeden warunek – muszą to być leki z przeznaczeniem dla ludzi. Właściciele zwierząt są w mniej komfortowej sytuacji. O ile bez trudu nabędą na odległość leki bez recepty dla siebie i swoich bliskich to nie mogą zrobić podobnych zakupów z myślą o zwierzętach, które znajdują się pod ich opieką. Tymczasem przepisy prawa farmaceutycznego nie zakazują wprost sprzedaży weterynaryjnych produktów leczniczych na odległość. Zakaz ów jest jedynie wynikiem dotychczasowego orzecznictwa sądowego i przyjętej w tej kwestii praktyki, a nie regulacji prawnych. Wkrótce te kwestie zostaną uregulowane nowymi unijnymi przepisami. —

Całe „zamieszanie" bierze się stąd, że sprzedaż wysyłkowa ludzkich leków bez recepty dopuszczona jest na podstawie art. 68 ust. 3 prawa farmaceutycznego, przy jednoczesnym braku analogicznego przepisu odpowiedniego dla leków weterynaryjnych — mówi Marek Paluch, prawnik z kancelarii DZP. — Doprowadziło to, do przyjęcia przez inspekcję weterynaryjną oraz sądownictwo administracyjne interpretacji, mówiącej o tym, że w przypadku leków weterynaryjnych sprzedaż wysyłkowa jest zabroniona. Prowadzi to do trudnej do zaakceptowania sytuacji, w której bez żadnego problemu można zakupić przez Internet „ludzkie" leki OTC, a jednocześnie nie można legalnie nabyć w ten sposób leczniczej obroży czy kropel dla swojego psa lub kota– wyjaśnia mecenas Paluch.

Problem braku dostępności leków OTC jest istotny z kilku względów. Po pierwsze z punktu widzenia ogromnej skali. Statystycznie rzecz biorąc w co drugim polskim domu znajduje się zwierzę. W mniejszych miejscowościach lub na wsiach gdzie jest ograniczony dostęp przychodni weterynaryjnych często drobne schorzenia nie są leczone właśnie z uwagi na brak dostępu do leków. Sytuacje pogorszyła jeszcze bardziej pandemia, która ograniczyła naszą mobilność.

— W 2020 roku w polskich domach mieszkało ponad 17 000 000 zwierząt domowych. Uregulowanie kwestii dostępu do leków weterynaryjnych poprzez kanał sprzedaży online, nie tylko na kanwie prawa unijnego, ale także poprzez odpowiednie doprecyzowanie polskich przepisów, pozwoli milionom właścicieli zwierząt szybciej reagować i skuteczniej leczyć znajdujące się pod ich opieką zwierzęta – mówi Radosław Knap, sekretarz generalny stowarzyszenia POLPROWET, skupiającego producentów leków weterynaryjnych.

Podobnego zdania jest Marek Paluch — Takie przepisy mogłyby okazać się bardzo korzystne w szczególności dla mieszkańców wsi oraz mniejszych miejscowości, gdzie odległości pomiędzy zakładami leczniczymi dla zwierząt mogą obecnie stanowić barierę w uzyskiwaniu leków — wyjaśnia.

Jest to tym bardziej prawdopodobne, gdyż jak podaje raport Europejskiej Federacji Lekarzy Weterynarii (FVE), Polska podobnie jak wiele innych europejskich krajów zmaga się z niedoborem lekarzy weterynarii na terenach wiejskich[ii].

Skutkiem ograniczonej dostępność do leków weterynaryjnych OTC, które można nabyć w zasadzie jedynie w czasie wizyty w gabinecie weterynaryjnym lub osobistej wizyty w sklepie zoologicznym, jest m.in. niekontrolowana sprzedaż leków przez Internet.

Obecna niejasna sytuacja prawna prowadzi do tego, że w internecie można potencjalnie zakupić np. obroże, krople do podania na skórę czy tabletki na pasożyty ale są to produkty pochodzące ze sklepów internetowych prowadzących wysyłkę z innych krajów. W przypadku leków z dystrybucji krajowej po złożone zamówienie należy i tak osobiście udać się do sklepu zoologicznego. Tym samym właściciele zwierząt właściwie nie mogą kupić online i otrzymać w drodze wysyłki preparatów leczniczych z legalnej polskiej dystrybucji z ulotką w języku polskim. – mówi Radosław Knap ze stowarzyszenia POLPROWET.

W skrajnych przypadkach zakupione w kanale online preparaty mogą negatywnie wpłynąć na zdrowie zwierzęcia. Lekarzom weterynarii znane są przypadki, w których zastosowany środek był przeterminowany lub niewiadomego pochodzenia i składu i bez instrukcji użycia w języku polskim.  Opiekunowie zwierząt, kupując takie specyfiki w dobrej wierze, po to, by pomóc swojemu podopiecznemu mogą mu zaszkodzić. Z pewnością odpowiednie regulacje pozwolą uniknąć takich sytuacji.

Istnieje duża szansa, że tak właśnie się stanie. W celu weryfikacji podmiotów zajmujących się obrotem leków weterynaryjnych, stworzony zostanie system certyfikowania punktów dystrybucji leków weterynaryjnych na odległość.

— Nowe unijne prawo stanowi, że internetowe punkty sprzedaży będą monitorowane i certyfikowane wspólnym europejskim logo. To gwarancja, że do sprzedaży trafią leki o pewnym pochodzeniu, z aktualnym terminem, przechowywane i transportowane w odpowiedni sposób. To rozwiązanie wpłynie korzystnie na bezpieczeństwo zwierząt. Właściciele przestaną też na własną rękę poszukiwać zamienników leków weterynaryjnych wśród medykamentów przeznaczonych do leczenia ludzi, co teraz jest praktyką nagminną i szkodliwą. Leki dla ludzi nie są dostosowane do zwierzęcej fizjologii i nawet stosowanie ich przez lekarzy weterynarii jest obwarowane restrykcyjnymi przepisami tzw. kaskady[iii], co oznacza, że mogą być stosowane tylko wyjątkowo, gdy w obrocie brak leku przeznaczonego dla zwierząt — wyjaśnia Radosław Knap z POLPROWET.

Profilaktyka zdrowia i leczenie zwierząt ma bezpośredni wpływ również na ludzkie zdrowie. Przykładem są takie choroby zwierząt jak np. inwazja pcheł, których rozpoznanie nie wymaga specjalistycznej wiedzy i zaleca się podawanie rutynowe leku dostępnego bez recepty. Dostępność leków do kontroli tych chorób zwiększa bezpieczeństwo właścicieli, w tym dzieci. Zapewnienie właścicielom dostępu do leków OTC poprzez sprzedaż wysyłkową to większa pewność, że zwierzę zostanie objęte leczeniem. Przyczyni się to także do regulacji rynku i wyeliminowania z obiegu leków niewiadomego pochodzenia, tym samym zwiększając dostępność do właściwych informacji od krajowych dystrybutorów.

Rozporządzenie unijne, o którym mowa w artykule to Rozporządzenie (UE) 2019/6 w sprawie weterynaryjnych produktów leczniczych i uchylające dyrektywę 2001/82/WE Rozporządzenie zacznie obowiązywać w dniu 28.01.2022r i określa ono zasady sprzedaży, wytwarzania, przywozu, wywozu, dostarczania, dystrybucji, kontroli i stosowania weterynaryjnych produktów leczniczych (WPL), mając na celu: modernizację prawodawstwa; zachęcanie do innowacji w zakresie dostępności weterynaryjnych produktów leczniczych oraz jej zwiększenia; wzmocnienie kampanii UE przeciwko oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Poszczególne kraje mają możliwośc stworzenia krajowego prawa w postaci ustawy okołorozporządzeniowej o weterynaryjnych produktach lecznicznych. Ministerstwo Zdrowia dotychczas nie przedstawiło projektu krajowej ustawy.

[i] Raport FEDIAF o zwierzętach domowych, 2021

[ii] Shortage of veterinarians in rural and remote areas Summary report, 8.07.2020, FVE

[iii]  Patrz strona https://www.wetgiw.gov.pl/nadzor-weterynaryjny/stosowanie-lekow-w-ramach-kaskady