Jak zerwać z plastikiem?

Polskie Stowarzyszenie Zero Waste wraz z partnerami zorganizowało spotkanie prasowe pt. “Jak zerwać z plastikiem”. Zaprezentowaliśmy stanowiska strony społecznej dotyczącego projektu wdrożenia unijnej Dyrektywy w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko znanej jako Dyrektywa plastikowa lub Dyrektywa  SUP. Podczas wtorkowego spotkania online przedstawiciele i przedstawicielki polskich i europejskich organizacji pozarządowych: PSZW, European Environmental Bureau, Instytutu GOZ i WWF Polska przekazali swoje podejście do implementacji unijnych przepisów.  

 Wspomniana dyrektywa weszła w życie 2 lipca 2019 r. Jej celem jest m.in.  eliminacja jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych oraz minimalizacja wytwarzania odpadów z tworzyw sztucznych poprzez wdrożenie systemów opartych przede wszystkim na ponownym wykorzystaniu. 5 lipca 2021 r. mija termin jej wdrożenia. Każdy dzień zwłoki to zyski producentów, osiągane kosztem nas, obywateli. Wszyscy płacimy coraz wyższą cenę za gospodarowanie wszechobecnymi odpadami, z których aż 40% to opakowania użyte jednokrotnie. 

Wstrząsająca diagnoza

Zanieczyszczenie plastikiem dotyka nawet najbardziej niedostępnych obszarów Ziemi. Szacuje się, że każdego roku do oceanów trafia od 5 do 13 milionów ton tworzyw sztucznych.¹ W ciągu ostatnich 50 lat globalna produkcja tworzyw sztucznych wzrosła ponad 20 razy², a według prognoz ma się jeszcze podwoić do 2035 roku i wzrosnąć czterokrotnie do roku 2050, dlatego też problem jest coraz bardziej naglący. Znaczący procent obecnej produkcji stanowią tworzywa sztuczne jednorazowego użytku, czyli te, które z założenia mają być wykorzystane jednokrotnie, nierzadko przez bardzo krótki czas. 

Dyrektywa plastikowa

W preambule Dyrektywy SUP (z ang. single-use plastic) wskazuje się na olbrzymi problem związany z powszechnym i rosnącym zastosowaniem tworzyw sztucznych przewidzianych do krótkotrwałego wykorzystania w ramach systemów bez skutecznego recyklingu materiałowego lub ponownego wykorzystania. 

Celem Dyrektywy, zgodnie z preambułą, jest eliminacja produktów szkodliwych dla środowiska naturalnego oraz danie impulsu do minimalizacji wytwarzania odpadów z tworzyw sztucznych poprzez wdrożenie systemów opartych przede wszystkim na ponownym wykorzystaniu. 

SUP - zróbmy to skutecznie

W zakresie opakowań do żywności, ekspertyzy wskazują na konieczność wyznaczenia konkretnych celów ilościowych w zakresie redukcji, zezwolenia na korzystanie z własnych wielorazowych kubków i pojemników do żywności oraz obowiązek wprowadzenia powszechnych systemów ponownego użytkowania. 

Rada UE i Parlament Europejski wprowadziły w Dyrektywie obowiązek selektywnej zbiórki 77% i 90% opakowań po napojach z tworzyw sztucznych i zarekomendowały zastosowanie systemów kaucyjnych. Międzynarodowa inicjatywa Break Free From Plastic, której członkiem jest PSZW, opowiada się za wprowadzeniem takich modeli zbiórki nie tylko na butelki z tworzywa, ale również puszki aluminiowe i butelki szklane. 

Ponadto, dyrektywa SUP nakłada na europejskich producentów obowiązek minimalnej zawartości recyklatu w butelkach plastikowych w wysokości 25% i 30% (odpowiednio w 2025 i 2030 r.), natomiast organizacje pozarządowe wnioskują o zastosowanie poziomu 50%, co wpisuje się w publiczne zobowiązania globalnych producentów i jest już osiągane w standardowych systemach kaucyjnych. 

Istotnym elementem Dyrektywy SUP jest wzmocnienie zasady odpowiedzialności producentów za produkty i opakowania z tworzyw nieprzydatne do recyklingu i zaśmiecające środowisko naturalne. Organizacje zrzeszone w ramach inicjatywy Break Free From Plastic domagają się 100% pokrycia kosztów redukcji zaśmiecania przez producentów i wskazują, że obecnie koszty te ponoszą w przeważającej większości gminy krajów europejskich. 

Jak odejść od jednorazowego plastiku

Aby wesprzeć rządy w implementacji unijnego dokumentu Rethink Plastic Alliance i Break Free From Plastic przygotowały poradnik “Moving away from single-use”. W poradniku wyjaśniono  kluczowe elementy Dyrektywy SUP i przedstawiono rekomendacje w zakresie najlepszych sposobów implementacji jej zapisów. Wysiłku przetłumaczenia dokumentu na język polski podjęło się  Greenpeace Polska. Pełna wersja poradnika “Jak odejść od jednorazowego plastiku” jest dostępna online.  

Fundacja WWF prowadzi działania na rzecz zmniejszenia wpływu tworzyw sztucznych na środowisko. Wesprzyj naszą misję dokonując darowizny na www.pomagam.wwf.pl 

LICZBY i FAKTY 

• W 2015 roku w Polsce wytworzono 935 755 ton plastikowych odpadów opakowaniowych, czyli ok. 25 kg na osobę.  
• Tylko 32% z powyższej ilości poddano recyklingowi (infografika 1) 
• Wg badań Eurobarometru (infografika 2): 

• 24% Polaków deklaruje unikanie jednorazowych produktów  
  z plastiku, takich jak sztućce czy kubki,  
• 12% stara się nie kupować nadmiernie opakowanych produktów 
• 60% ograniczyło korzystanie z jednorazowych toreb plastikowych 
• 87% obywateli UE wyraża zaniepokojenie wpływem produkcji plastiku na środowisko 
• 74% martwi się oddziaływaniem tworzyw sztucznych na swoje zdrowie (wg Specjalnego Eurobarometru 468, Postawy obywateli Unii wobec środowiska, 2017). 

• Według badania Ibris, CATI Omnibus z lipca 2020, przeprowadzonego na ogólnopolskiej próbie 1100 osób, aż 95%. Polaków popiera wprowadzenie systemu kaucyjnego. 
• Petycję KAUCJA wraca - TAK dla czystego środowiska i zrównoważonego rozwoju!  Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste w sprawie wprowadzenia obowiązkowego systemu kaucyjnego na opakowania jedno- i wielorazowe po napojach podpisało do tej pory ponad  
  16 tys. osób. 
• Od lat 50. na całym świecie wyprodukowano około 8,3 mld ton plastiku. 
• W ciągu ostatnich 50 lat światowa produkcja tworzyw sztucznych podwoiła się. 
• W niektórych częściach świata używanie plastiku jest już nielegalne. 

• 73% śmieci plażowych na całym świecie to tworzywa sztuczne. 
• Co minutę na całym świecie kupowany jest 1 mln plastikowych butelek. 
• Na całym świecie co minutę zużywa się ok. 2 mln plastikowych toreb. 
• 90% plastiku zanieczyszczającego nasze oceany jest przenoszone przez zaledwie 10 rzek. 
• Plastik zabija każdego roku ponad 1,1 mln ptaków morskich i zwierząt. 

• Przeciętny człowiek każdego roku zjada 70 tys. mikroplastików. 
• Średni czas użytkowania plastikowej torby to… 12 minut. 
• W Irlandii o 90% spadło zużycie plastikowych toreb po wprowadzeniu opłat w 2002 r. 
   

ORGANIZATOR Polskie Stowarzyszenie Zero Waste  

PARTNERZY European Environmental Bureau, Instytut GOZ, WWF Polska, Greenpeace Polska 

O ORGANIZATORZE 

Polskie Stowarzyszenie Zero Waste promuje bezodpadowy styl życia oraz zmianę wzorców produkcji i konsumpcji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Mocno angażuje się w prace na rzecz wprowadzenia ROP (rozszerzonej odpowiedzialności producenta) i systemu kaucyjnego w Polsce (kampania Kaucja Wraca, wcześniej Wrzucam. Nie wyrzucam).  

Polskie Stowarzyszenie Zero Waste jest członkiem międzynarodowej inicjatywy Break Free From Plastic zrzeszającej organizacje pozarządowe w celu walki z plastikiem, a także organizacji European Environmental Bureau oraz Zero Waste Europe. 

KONTAKT 

Joanna Kądziołka, rzeczniczka prasowa PSZW 

 tel.: 607 366 623, joanna.kadziolka@zero-waste.pl  

Filip Piotrowski, stanowisko PSZW 

tel.: 603 267 267, filip.piotrowski@zero-waste.pl 

Antonina Konarzewska, zanieczyszczenie mórz i oceanów 

tel.: 600 388 757, akonarzewska@wwf.pl 

Piotr Barczak, ekspertyza europejska i cele dyrektywy SUP 

tel.: +32 489 288 981, piotr.barczak@eeb.org  

---------------------------------------------

¹ J.R. Jambeck, R. Geyer, C. Wilcox, T.R. Siegler, M. Perryman, A.Andrady, R. Narayan, K.L. Law, Plastic waste inputs from land into the ocean, „Science”, t. 347, 2015, s. 768–771.  

² Z 15 milionów ton w 1964 roku do 311 milionów ton w 2014 roku (zob.R. Geyer, J.R. Jambeck, K.L. Law, Production, use and fate of all plastic ever made, „Science Advances”, 2017).