Urodziłaś metodą cesarskiego cięcia? Zadbaj o prawidłowy rozwój mikrobioty przewodu pokarmowego Twojego dziecka.

Kwiecień jest Miesiącem Świadomości i Wiedzy na temat Cięcia Cesarskiego. Ocenia się, że obecnie ponad 40% porodów w Polsce odbywa się poprzez cięcie cesarskie. Wykonane ze wskazań medycznych jest interwencją ratującą życie, jednak ta procedura nie jest wolna od krótko- i długoterminowych skutków zdrowotnych, zarówno dla kobiety jak i dla dziecka. Badania potwierdzają, że cięcie cesarskie  istotnie zwiększa ryzyko wystąpienia alergii u dzieci[i]^{,[ii],[iii],[iv]}. Co zrobić, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia tego schorzenia, jeśli poród nie może odbyć się siłami natury? Jak rozpoznać ewentualne symptomy alergii? – odpowiadają Prof. Elżbieta Jarocka-Cyrta i Dr hab. Andrea Horvath w ramach akcji „MIKRObiota – WIELKI wpływ na przyszłość”, której inicjatorem jest Fundacja Nutricia.

Cesarskie cięcie – metoda stosowana w ponad 40% porodów w Polsce

Dzieci urodzone metodą cięcia cesarskiego w porównaniu do dzieci urodzonych siłami natury narażone są w chwili narodzin na odmienne  czynniki  fizyczne, mikrobiologiczne, hormonalne i działania medyczne (np. konieczność zastosowania antybiotykoterapii okołooperacyjnej). Wymienione czynniki wpływają na procesy fizjologiczne i w efekcie kształtują zdrowie – nie tylko w najbliższych miesiącach, ale także w okresie dorastania, a nawet w życiu dorosłym.

Jednym z najważniejszych dla zdrowia dziecka następstw cięcia cesarskiego  jest wpływ na  skład i różnorodność mikrobioty przewodu pokarmowego, co prowadzi do zaburzeń  odporności dziecka i zwiększa ryzyko rozwoju alergii w przyszłości^[v]. Niemowlęta urodzone drogą cięcia cesarskiego są narażone na zachwianie równowagi składu drobnoustrojów przewodu pokarmowego; obniżona liczba  korzystnych bakterii (m.in. z rodzaju Bifidobacterium) jest przyczyną  niewłaściwej odpowiedzi immunologicznej. Warto przy tym pamiętać, że kluczowy moment dla rozwoju mikrobioty jelitowej to  nie tylko czas porodu, ale także okres pierwszych miesięcy życia dziecka – tzw. „1000 pierwszych dni”. Nie każda kobieta może urodzić naturalnie i uniknąć procedury cięcia cesarskiego, ale każda matka może mieć wpływ na dalszy rozwój dziecka i  skład jego mikrobioty poprzez zdrowy tryb życia oraz  właściwe odżywianie siebie i swojego malucha.

- W  czasie porodu naturalnego noworodek styka się z drobnoustrojami obecnymi m.in. w kanale rodnym matki, co nie ma miejsca w przypadku porodu metodą cesarskiego cięcia. Jednym ze sposobów na przywrócenie prawidłowej bioróżnorodności mikrobioty przewodu pokarmowego jest odpowiednie żywienie dziecka po porodzie. Najbardziej optymalne jest mleko matki – w jelicie zdrowych niemowląt karmionych piersią dominują zazwyczaj bakterie z rodzaju Bifidobacterium. Mleko kobiece zawiera składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami[vi]^,[vii] – potwierdza Prof. Elżbieta Jarocka-Cyrta

Karmienie piersią – najlepsze, jednak nie zawsze możliwe

Karmienie piersią jest złotym standardem! W pierwszych 6 miesiącach życia zapewnia optymalny rozwój dziecka w każdym jego wymiarze: fizycznym, psychicznym, metabolicznym, immunologicznym oraz emocjonalnym. Mleko matki jest nie tylko źródłem niezbędnych składników odżywczych, ale także „naturalnym synbiotykiem” (połączenie prebiotyków i probiotyków). Zawiera niepodlegające trawieniu oligosacharydy, które wspomagają rozwój korzystnych bakterii z rodzaju Bifidobacterium oraz odpowiada za właściwą kolonizację jelita. Dlatego ważne jest nieustające wspieranie karmienia naturalnego, szczególnie w przypadku dzieci urodzonych metodą cesarskiego cięcia oraz z grupy ryzyka rozwoju lub z już rozpoznaną alergią – komentują Prof. Elżbieta Jarocka-Cyrta i Dr hab. Andrea Horvath.

Niestety, choć w Polsce 83% kobiet w ciąży deklaruje chęć  karmienia dziecka piersią, jedynie 60% mam karmi wyłącznie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia, a 8% łączy swój pokarm z mlekiem modyfikowanym[viii]. Jednocześnie noworodki urodzone metodą cesarskiego cięcia są 5 razy bardziej narażone na opóźnianie pierwszego karmienia[ix]. Należy dążyć, aby odsetek dzieci karmionych w sposób naturalny był jak najwyższy. Jednak w sytuacji, gdy karmienie piersią jest niemożliwe lub niewystarczające, lekarz powinien pomóc matce w wyborze preparatu najbardziej dostosowanego do potrzeb i możliwości dziecka.

Jeżeli istnieje konieczność podawania dziecku mleka modyfikowanego, warto  wziąć pod uwagę takie  preparaty, których skład może wpływać także na modyfikację mikrobioty przewodu pokarmowego dziecka  – np. dzięki obecności, podobnych do naturalnie występujących w mleku matki, krótko- i długołańcuchowych oligosacharydów oraz bakterii z rodzaju Bifidobacterium^[x],[xi].

Podejrzewasz, że Twoje dziecko ma alergię? Zadbaj o odpowiednie rozpoznanie

Alergia na pokarmy może ujawnić się w każdym wieku, ale u niemowląt najczęściej rozpoczyna  się  w pierwszych  tygodniach życia, niezależnie czy karmione są piersią czy mlekiem modyfikowanym.  Do najczęstszych objawów alergii należą:

• dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (krew w stolcu, ulewanie, biegunka, wymioty, zaparcie);
• objawy skórne (atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy);
• dolegliwości ze strony układu oddechowego (katar, łzawienie, kichanie, świszczący oddech, astma);
• anafilaksja (najbardziej niebezpieczna reakcja pojawiająca się krótko od spożycia pokarmu, z burzliwie przebiegającymi i zagrażającymi zdrowiu i życiu dziecka objawami).

- W Europie najczęściej uczulającymi pokarmami są: mleko krowie, jaja kurze (zwłaszcza białko jajka), pszenica, ryby, skorupiaki, orzechy ziemne i inne orzechy. Jeśli dziecko nie prezentuje objawów alergii – to nawet, gdy jest w grupie wyższego ryzyka jej rozwoju (tzn. rodzice lub starsze rodzeństwo mają rozpoznaną alergię) – nie powinno się zmieniać planu rozszerzania jego diety, w tym wprowadzania pokarmów potencjalnie alergizujących. Zwyczajowo pierwsze produkty uzupełniające powinno się wprowadzać nie wcześniej niż w 17. i nie później niż w 26. tygodniu życia dziecka[xii]. Jednak w przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów po spożyciu nowych pokarmów, należy skontaktować się z lekarzem. Rodzice nie powinni samodzielnie wdrażać diet eliminacyjnych  i wykluczać dodatkowych produktów z diety dziecka na etapie jej rozszerzania. Diagnozowanie alergii jest procesem złożonym, długofalowym, czasochłonnym i wymaga specjalistycznej wiedzy, dlatego konieczna jest konsultacja z lekarzem – komentuje Dr hab. Andrea Horvath.

Im szybciej alergia na pokarmy u dziecka zostanie prawidłowo zdiagnozowana, tym wcześniej możliwe będzie wdrożenie odpowiedniego postępowania z zastosowaniem właściwie dobranej diety eliminacyjnej.  Taka dieta ma nie tylko uchronić malucha przed niepożądanymi objawami po spożyciu alergizującego produktu, ale również zabezpieczyć dziecko przed niedoborami składników odżywczych wyeliminowanych z  powodu alergii.

Dieta eliminacyjna u matki karmiącej jest wskazana jedynie wówczas, gdy w próbie prowokacji potwierdzimy, że objawy u dziecka są bezsprzecznie związane z wcześniejszym spożyciem alergizującego pokarmu przez matkę. Jeśli karmienie piersią jest niemożliwe, a dziecko prezentuje objawy alergii na białka mleka krowiego należy skonsultować się z lekarzem celem diagnostyki i wyboru odpowiedniego preparatu do dalszego żywienia dziecka. W alergii na białka mleka krowiego zaleca się stosowanie preparatów o znacznym stopniu hydrolizy, tzn.  takich, które dzięki  „pociętym” łańcuchom białkowym mają obniżoną alergenność. Niektóre preparaty o znacznym stopniu hydrolizy zawierają dodatkowe czynniki, wspomagające modyfikacje mikrobioty jelitowej, np.  wspomniane już korzystne bakterie Bifidobacterium breve i prebiotyki.

***

Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najbardziej optymalnym sposobem żywienia niemowląt oraz rekomendowanym dla małych dzieci wraz z urozmaiconą dietą. Mleko matki zawiera składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami. Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.

[i]  Doroszewska A., Raport z monitoringu oddziałów położniczych, Medykalizacja porodu w Polsce, Fundacja Rodzić po ludzku, (2017).

[ii]  Słabuszewska-Jóźwiak A et al. Pediatrics Consequences of Caesarean Section-A Systematic Review and Meta-Analysis. Int J Environ Res Public Health. 2020;17(21): 8031.

[iii] Sandall J. et al. Short-term and long-term effects of caesarean section on the health of women and children. Lancet 2018 ;392(10155):1349-1357.

[iv] Akdis , C. Global atlas of allergy. (European Academy of Allergy and Clinical Immunology, 2014), 2014 2. EAACI. Advocacy manifesto, tackling the allergy crisis in EAACI. Advocacy manifesto, tackling the allergy crisis in Europe concerted policy action needed, 2015).

[v] Vighi G. et al. Clin Exp Immunol, 2008; 153(Suppl. 1): 3-6.

[vi] Walker A. et al. J Pediatr, 2010; 156: S3-S7.

[vii] Michaelsen KF et al. Gesundheitswesen, 2008; 70(Suppl 1): S20–21.

[viii] Wyniki dotyczą matek dzieci w wieku 0-36 miesięcy oraz kobiet w pierwszej ciąży. Badanie przeprowadzone dla programu edukacyjnego „1000 pierwszych dni dla zdrowia” na grupie 3461 mam i kobiet w ciąży w 2020 roku.

Badanie ankietowe Grupa badawcza: prawie 3 500 kobiet.

[ix] Moskała K., Czy poród zabiegowy jest nadal barierą utrudniającą prawidłowe rozpoczęcie karmienia piersią?; https://cnol.kobiety.med.pl/wp-content/uploads/2018/12/Porod-zabiegowy_Moskala.pdf

[x] Oozeer R. et al., Intestinal microbiology in early life: specifi c prebiotics can have similar functionalities as human-milk oligosaccharides, Am J Clin Nutr, 2013; 98 (suppl): 561S–71S.

[xi] Martin R. et al., Appl Environ Microbiol, 2009; 75(4): 965–9.

[xii] Szajewska H., Socha P., Horvath A., Rybak, Zalewski BM., Nehring-Gugulska M., Mojska H., Czerwionka‑Szaflarska M., Gajewska D., Helwich E., Jackowska T., Książyk J., Lauterbach R., Olczak-Kowalczyk D., Weker H., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Przegląd Pediatryczny 2021/Vol. 50.