Ostatnia deska ratunku dla Bałtyku - Godzina dla Ziemi WWF

Podczas tegorocznej kampanii „Godzina dla Ziemi WWF”, Fundacja WWF Polska przypomina o tym, że Morze Bałtyckie jest w poważnym kryzysie i walczy o przetrwanie. Jednym z największych problemów, z którymi boryka się Bałtyk jest brak zrównoważonego rybołówstwa, którego konsekwencje negatywnie oddziałują na ekosystem i jednocześnie doprowadzają do kurczenia się wielu poławianych stad ryb. Rok 2021 to ostateczny termin na osiągnięcie dobrego stanu środowiska Morza Bałtyckiego, zgodnie z zapisem Bałtyckiego Planu Działań HELCOM, czy jest jeszcze na to szansa? Dziś Dzień Ochrony Morza Bałtyckiego, a Petycja do Premiera Morawieckiego w sprawie Bałtyku właśnie osiągneła 30 000 podpisów!

Zgodnie z zapisem Wspólnej Polityki Rybołówstwa do 2020 roku powinny zostać zakończone nadmierne połowy wszystkich stad ryb, również w obszarze Morza Bałtyckiego. Tymczasem sytuacja pod wodą jest zupełnie inna. Sześć na siedem zbadanych, komercyjnie poławianych stad ryb Morza Bałtyckiego jest nadmiernie eksploatowanych. Czy zdołamy przywrócić równowagę w ekosystemie? 

Na stronie www.godzinadlaziemi.pl nadal można podpisać petycję w sprawie ochrony ekosystemu Morza Bałtyckiego, która skierowana jest do premiera. W petycji opisujemy najpilniejsze problemy, z jakimi walczy Bałtyk, ale też przedstawiamy gotowe do wdrożenia rozwiązania i przypominamy, że to ostatni moment na rozpoczęcie walki o nasze morze.  

Król Bałtyku znika  

To, czym kończy się zła kondycja wód morskich w połączeniu z wieloletnimi, szkodliwymi dla ekosystemu praktykami połowowymi i przełowieniem, najłatwiej wytłumaczyć na przykładzie dorsza bałtyckiego. Kiedyś był królem Bałtyku, dziś go tracimy. W otwartych wodach Oceanu Atlantyckiego może osiągać nawet 1,8 metra długości. W Bałtyku natomiast historycznie osiągał maksymalnie nawet 1,5 metra i dożywał 25 lat. Dzisiaj trudno jest spotkać u nas osobniki większe niż 30 centymetrów. Ryby ze wschodniego bałtyckiego stada przystępują do rozmnażania w coraz młodszym wieku, a samo stado znajduje się w krytycznym stanie. Nowe pokolenie (tzw. uzupełnienie stada) jest na najniższym obserwowanym w historii poziomie. 

Co można zrobić dla dorsza 

Po pierwsze - musimy postawić na zrównoważone rybołówstwo, charakteryzujące się: 

• dostosowaniem wielkości połowów do rozmiaru i stanu danej populacji ryb (obecnie w przypadku wschodniego stada bałtyckiego dorsza oznacza to całkowity zakaz połowów), 
• wysoką selektywnością połowów (aby do sieci nie wpadały ryby zbyt małe lub ryby innych gatunków), 
• niskim przyłowem (przypadkowy połów ssaków i ptaków morskich jest zminimalizowany), oraz 
• brakiem negatywnego wpływu na dno morskie (dno morskie nie jest uszkadzane podczas połowów). 

Po drugie – obowiązujące prawo musi zostać wdrożone  

Wspólna Polityka Rybołówstwa wymagała zakończenia nadmiernych połowów najpóźniej do 2020 roku. Choć ten ostateczny termin już minął, Unia Europejska nadal boryka się z problemem przełowienia, narażając zdrowie ekosystemów morskich, bezpieczeństwo żywności przyszłych pokoleń swoich obywateli, a także sam sektor rybacki. W związku z tym Fundacja WWF Polska apeluje, aby Polska przyczyniła się do zakończenia problemu nadmiernych połowów ryb Morza Bałtyckiego, poprzez coroczne ustanawianie bałtyckich limitów połowowych, wspólnie z państwami członkowskimi UE, w zgodzie z rekomendacjami naukowymi oraz wymogami Wspólnej Polityki Rybołówstwa, a także zobowiązaniami międzynarodowymi.  

Po trzecie – musimy wprowadzić ochronę wschodniego stada dorsza 

Dorsz potrzebuje czystej i dobrze natlenionej wody, odpowiedniej ilości pokarmu (m.in. bezkręgowców, a także drobnych ryb jak szprot i śledź) oraz przydennych siedlisk z florą morską, zapewniającą schronienie. Jednym słowem, nasz dorsz potrzebuje dobrego stanu środowiska Morza Bałtyckiego. Aby go uzyskać potrzebna jest zarówno międzyresortowa współpraca m.in. Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, z Ministerstwem Klimatu i Środowiska oraz Ministerstwem Infrastruktury w kraju w tej sprawie, jak i współpraca z państwami nadbałtyckimi. Dobra kondycja ekosystemu Bałtyku w połączeniu z odpowiedzialnym rybołówstwem i jego skuteczną kontrolą oraz obranie za priorytet zminimalizowania przyłowu dorszy, podczas połowu innych gatunków ryb, może zwiększyć nasze szanse na odbudowę tej populacji. Fundacja WWF Polska apeluje o objęcie przez Polskę przywództwa w celu ustanowienia międzynarodowego planu odtworzenia tego ważnego dla polskiej gospodarki stada. 

I po czwarte – musimy wzmocnić kontrolę 

Choć trudno w to uwierzyć – co szósta ryba importowana do Unii Europejskiej może pochodzić z nielegalnych połowów. Ponadto aż 75% łącznej liczby jednostek UE znajduje się obecnie poza radarami organów odpowiedzialnych za rybołówstwo. Dzieje się tak dlatego, że aktualne przepisy w sprawie kontroli wyłączają jednostki poniżej 12 metrów długości z obowiązku posiadania systemu monitorowania i określania lokalizacji. Ponadto jednostki do 12 metrów są wyłączone z obowiązku elektronicznej rejestracji połowów i przekazywania takich danych do właściwych organów. Bez wystarczających danych na temat przybrzeżnych operacji połowowych nie jest możliwa ocena ich wpływu na morskie ekosystemy, właściwe zarządzanie łowiskami ani zapewnienie zgodności z przepisami. W związku z tym Fundacja WWF Polska apeluje do decydentów o wykorzystanie szansy jaką stwarza trwający obecnie proces rewizji unijnego rozporządzenia w sprawie kontroli rybołówstwa i o poparcie dla: 

• wprowadzenia zdalnego elektronicznego monitoringu (w tym kamer) na pokładach statków. To sprawdzona w innych regionach świata metoda gwarantująca wysokiej jakości dane na temat połowów oraz przypadkowego połowu (przyłowu), 
• objęcia skuteczną kontrolą wszystkich unijnych jednostek połowowych, w tym jednostek przybrzeżnych, poniżej 12 m długości, 
• wzmocnienia przepisów w sprawie identyfikowalności produktów rybnych i owoców morza. Produkty rybne powinny być identyfikowalne od momentu połowu do momentu sprzedaży, 
• ustanowienia ustandaryzowanych sankcji i środków egzekwowania prawa, aby zapewnić równe zasady między państwami członkowskimi. 

Sieć problemów 

Jedyny przedstawiciel waleni w Bałtyku ginie! 

Niezrównoważone połowy to zagrożenie nie tylko dla stad ryb, ale również dla ssaków morskich. Przyłów (przypadkowe złowienie w sieci rybackie) jest uznawany za główne zagrożenie dla populacji morświna bałtyckiego. W Bałtyku pływa ich już tylko ok. 500, dlatego przyłów nawet więcej niż 1 osobnika rocznie stanowi znaczące zagrożenie dla jego przetrwania. Jednocześnie na morświny oddziałuje szereg innych zagrożeń, w tym rosnące natężenie podwodnego hałasu i zanieczyszczenie wód morskich. 

Dzięki staraniom organizacji pozarządowych, takich jak Fundacja WWF, Komisja Europejska podjęła wysiłki, aby lepiej zarządzać rybołówstwem w celu wyeliminowania przyłowu waleni w wodach Unii Europejskiej. W ich wyniku w 2020 r. powstało tzw. Specjalne doradztwo Międzynarodowej Rady Badań Morza (ICES) w sprawie środków nadzwyczajnych (ang. emergency measures), aby zapobiegać przypadkowym połowom m.in. morświna w Bałtyku Właściwym. Fundacja WWF Polska apeluje zatem do polskiego rządu, aby wsparł pełne wdrożenie rekomendacji naukowych ICES w ramach prac BALTFISH nad Wspólną Rekomendacją nadbałtyckich państw członkowskich w tej sprawie. Podejście długofalowe jest niezwykle istotne, aby umożliwić odtwarzanie się populacji w ciągu najbliższych lat. 

Sieci mają znaczenie 

Największym zagrożeniem dla morświnów są tzw. stawne sieci skrzelowe, wykorzystywane do połowu ryb. Są wykonane z silnych, ale bardzo cienkich przędzy, które nie odbijają wysyłanych przez morświny dźwięków. Zwierzęta nie są w stanie zauważyć sieci, wpadają w nie, zaplątują się i duszą. Rekomendacje naukowe wskazują na konieczność zaprzestania połowów sieciami stawnymi w wybranych obszarach Natura 2000, w których morświn jest przedmiotem ochrony, a poza tymi obszarami  - stosowania pingerów (urządzeń odstraszających morświny), w całym zasięgu występowania bałtyckiej populacji morświna. Ponadto, rejestrowanie nakładu połowowego, zwiększone monitorowanie przyłowu morświnów oraz kontrola przestrzegania tych przepisów są niezbędne m.in w celu sprawdzania skuteczności zastosowanych środków. 

Od 5 lat czekamy na wdrożenie Programu Ochrony Morświna 

W celu zapewnienia przez polski rząd długofalowej ochrony bałtyckich morświnów konieczne jest także wdrożenie zapisów Programu Ochrony Morświna, zatwierdzonego w 2015 roku przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, w tym szczególnie: 

• ustanowienie i wdrażanie planów ochrony dla morskich obszarów Natura 2000, w których morświn jest przedmiotem ochrony,
• testowanie i wprowadzenie do użytku alternatywnych narzędzi połowowych, bezpieczniejszych dla morświnów. 

Szerokie poparcie społeczne dla ochrony tego gatunku w Polsce (w 2015 roku ponad 100 tys. obywateli opowiedziało się za oficjalnym przyjęciem Programu Ochrony Morświna przez rząd) powinno być dla rządu dodatkową motywacją dla podjęcia pilnych działań w celu skutecznej ochrony tego gatunku. 

Działanie dla wspólnego dobra 

Dla dobra wszystkich mieszkańców Bałtyku, przyszłości naszego rybołówstwa, a także zapewnienia społeczeństwu dostępu do lokalnej żywności pochodzenia morskiego, państwa członkowskie UE, w tym Polska powinny dołożyć wszelkich starań, aby przywrócić dobry stan środowiska Morza Bałtyckiego, w myśl celów obowiązującej Dyrektywy Ramowej ws. Strategii Morskiej oraz Bałtyckiego Planu Działań Komisji Helsińskiej. Ostateczny termin na realizację tego celu mija właśnie w 2021 roku.  

Przełowione łowiska na Bałtyku to nie tylko problem na poziomie kraju czy regionu. Podobnie jak pozostali Europejczycy konsumujemy więcej ryb niż są nam w stanie dostarczyć nasze łowiska. Kiedy kondycja stad w kraju jest słaba zwiększa się import produktów ryb i owoców morza z innych regionów, na które przenosi się presja nadmiernych połowów czy niezrównoważonych hodowli. Gdy import pochodzi z krajów Globalnego Południa rośnie ryzyko, że ryby, które trafiają na nasz stół mogą pochodzić z nielegalnych połowów, a przez to mogą się przyczyniać się do pogłębiania ubóstwa i degradacji środowiska nawet po drugiej stronie planety! 

Dzięki zrównoważonemu rybołówstwu wszyscy wygrywamy – odtworzone stada zapewnią zarówno pracę dla rybaków, jak i lokalne produkty dla konsumentów pozyskane w sposób odpowiedzialny względem ludzi i środowiska. 

Zaangażuj się 

Trwa 14. Godzina dla Ziemi WWF. Tym razem poświęcona Bałtykowi. Godzina dla Ziemi WWF to największa na świecie ekologiczna inicjatywa społeczna. Co roku setki milionów ludzi na całym świecie jednoczą się w symbolicznym geście gaszenia światła na rzecz ochrony środowiska naturalnego i przyrody 

Co można zrobić, żeby przyłączyć się do akcji? 

• Podpisz naszą petycję do Premiera RP na stroniewww.godzinadlaziemi.pl
• Wybierz swoje sentymentalne zdjęcie z pobytu nad Bałtykiem i opublikuj je na swoim Instagramie wraz z #godzinadlabałtyku, oznacz @wwfpolska i namów swoich znajomych do podzielenia się swoimi wspomnieniami i dodawania podobnych zdjęć 
• Za pośrednictwem InstagramStoriespodziel się petycją - www.godzinadlaziemi.pl  
• 27 marca o 20:30 symbolicznie zgaś światło na 60 minut.

Źródła: 

1. University of Exeter (2019, July 4). Hundreds of sharks and rays tangled in plastic. ScienceDaily. Retrieved June 13, 2020 from www.sciencedaily.com/releases/2019/07/190704191427.htm  
2. Al-Masroori, H., Al-Oufi, H., McIlwain, J. L., & McLean, E. (2004). Catches of lost fish traps (ghost fishing) from fishing grounds near Muscat, Sultanate of Oman. Fisheries Research, 69(3), 407-414. https://marinedebris.noaa.gov/reports/studyeconomic-impacts-marine-debris-beaches 
3. ICES Ecosystem Overviews Baltic Sea Ecoregion, Published 10 December 2020 https://www.ices.dk/sites/pub/Publication%20Reports/Advice/2020/2020/EcosystemOverview_BalticSea_2020.pdf 
4. Scientific, Technical and Economic Committee for Fisheries (STECF), 2020. Monitoring the performance of the Common Fisheries Policy (STECF-Adhoc-20-01). Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2020.  
5. ICES. 2020. Cod (Gadus morhua) in subdivisions 24–32, eastern Baltic stock (eastern Baltic Sea). In Report of the ICES Advisory Committee, 2020. ICES Advice 2020, cod.27.24-32. https://doi.org/10.17895/ices.advice.5943. 
6. ZDALNY MONITORING ELEKTRONICZNY: W JAKI SPOSÓB KAMERY NA STATKACH UE MOGĄ POMÓC W POWSTRZYMANIU PRZEŁOWIENIA. Publikacja EU Fisheries Control Coalition. http://www.transparentfisheries.org/wp-content/uploads/2021/01/REM-Factsheet-PL.pdf 
7. Rybołówstwo przybrzeżne, małej skali: Fakty i korzyści na temat monitorowania i raportowania połowów. Publikacja EU Fisheries Control Coalition http://www.transparentfisheries.org/wp-content/uploads/2021/01/SSF-tracking-and-catch-reporting-PL.pdf 
8.  https://www.sambah.org/Non-technical-report-v.-1.8.1.pdf 
9. NAMMCO & IMR 2019. Report of Joint IMR/NAMMCO International Workshop on the Status of Harbour Porpoises in the North Atlantic. Tromsø, Norway. 
10. ICES 2020. ICES Special Request Advice on emergency measures to prevent bycatch of common dolphin (Delphinus delphis) and Baltic Proper harbour porpoise (Phocoena phocoena) in the Northeast Atlantic. 26 May 2020. https://10.17895/ices.advice.6023. 
11. www.gdos.gov.pl/files/aktualnosci/46170/Program_ochrony_morswina.pdf 
12. #FishForwardEU fishforward.eu