Ile obiektów utraciło Muzeum Gdańska po 1945 roku? Katalogi strat wojennych są dostępne w sieci

Muzeum Gdańska otrzymało dotację na badanie strat wojennych. W ramach dwuletniego dofinansowanego przez MKiDN projektu zespół historyków i historyków sztuki opracował trzy katalogi utraconych w okresie II wojny światowej i po 1945 r. zabytków z Ratusza Głównego Miasta, Dworu Artusa oraz Domu Uphagena. Wydawnictwa mają pomóc w rewindykacji zabytków, które pojawiają się na krajowych i zagranicznych aukcjach.

Przed drugą wojną światową w Ratuszu Głównego Miasta, Dworze Artusa, czy Domu Uphagena przechowywano wiele cennych zabytków. Zwiedzając dziś oddziały Muzeum Gdańska mało kiedy zdajemy zwracamy uwagę na brakujące elementy wystroju, obrazy czy dzieła sztuki. Dotacja Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w zakresie opracowania nowej wersji katalogu strat wojennych pozwoli nam skuteczniej dochodzić praw do zwrotu zagrabionych zabytków. Czasami pojawiają się na zagranicznych aukcjach. Wykonane w latach 90. XX w. opracowania były w tym zakresie niewystarczające i mało pomocne. Od dziś, atrakcyjnie wydane katalogi są dostępne w sieci na stronie internetowej naszego Muzeum. Łącznie jest to ponad 1100 stron i ponad 200 ilustracji – mówi Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska.

W latach 1943-1945 znaczna część gdańskich zabytków stanowiących element wystroju Ratusza Głównego Miasta, Dworu Artusa oraz Domu Uphagena uległa znacznemu rozproszeniu. W obawie przed alianckimi bombardowaniami, a następnie klęską nazistowskich Niemiec na froncie wschodnim i obawą przed atakiem wojsk sowieckich, władze Rzeszy przyspieszyły proces katalogowania i opracowywania dzieł sztuki oraz elementów wystroju, a także ich zabezpieczenia. Niemieccy konserwatorzy, m.in. znany w Gdańsku prof. Peter Jacob Deurer, Willy Drost, czy Erich Volmar katalogowali i ukrywali cenne dzieła sztuki na terenie Pomorza, licząc, że w nienaruszonym stanie przetrwają wojnę. Drost i Volmar pozostali w Gdańsku. Wskazywali oni Polakom miejsca zdeponowania zabytków, ale równolegle do działań polskich konserwatorów sprawę odnajdywania zabytków prowadziła komisja radziecka pod kierownictwem Leontija Denisowa. 17 z 97 zebranych przez Rosjan skrzyń z gdańskimi zabytkami wyleciało do Moskwy 24 września 1945 r. Następnie zostały włączone do zbiorów Państwowego Muzeum Sztuk Pięknych im. A. S. Puszkina.

W składzie zespołu opracowującego katalogi strat wojennych znaleźli się pracownicy Muzeum Gdańska: dr Katarzyna Darecka, dr Anna Frąckowska, Izabela Jastrzembska Olkowska i Wojciech Szymański oraz prof. Edmund Kizik, dr hab. Jacek Tylicki, dr Barbara Pospieszna, dr Jacek Kriegseisen, Kalina Zabuska i Stanisław Mieleszkiewicz.

Projekt „Weryfikacja, przygotowanie do druku i wydanie strat wojennych Ratusza Głównego Miasta, Dworu Artusa i Domu Uphagena” został dofinansowany w ramach programu Badanie Polskich Strat Wojennych 2019. Całkowita wartość projektu to 209 741 zł, z czego 156 666 zł dofinansowało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Katalogi można pobrać pod poniższym linkiem: https://muzeumgdansk.pl/publikacje/do-pobrania/