Jak walczyć z suszą?

Polska staje przed obliczem największego od wielu lat zagrożenia suszą. Czy zdążymy podjąć odpowiednie działania zanim będzie za późno? Miejmy nadzieję, że tak, gdyż obecny sposób naszego gospodarowania wodami może doprowadzić nas do katastrofy, której dotkliwe skutki odczujemy wszyscy. Susza jest problemem systemowym, który wymaga rozwiązań powiązanych ze sobą na wielu płaszczyznach.

Jakie zmiany systemowe są konieczne do walki z suszą?

Nie poradzimy sobie z kryzysem wodnym, jeżeli nie zmienimy naszej strategii energetycznej i nie zaczniemy odchodzić od wykorzystania węgla brunatnego. Jego wydobycie w kopalniach odkrywkowych wiąże się z wielkoskalowymi odwodnieniami, zanikiem wód powierzchniowych i drastycznym obniżeniem poziomu wód gruntowych. Elektrownia o mocy 500 MW co 3 minuty zużywa wodę objętości basenu olimpijskiego!

Zachowanie i odtwarzanie naturalnych terenów podmokłych i nadrzecznych to najlepsza metoda retencjonowania wody opadowej. Tymczasem polskie rzeki są wciąż regulowane, prostowane i betonowane, mokradła osuszane a doliny rzeczne niszczone. Nie poradzimy sobie z problemem suszy, jeżeli nadal będziemy dewastować ekosystemy rzeczne, m.in. prowadząc bardzo drogie i nieefektywne inwestycje, takie jak rozwój śródlądowych dróg wodnych, czy budowa zapór.

Jak najszybciej musimy odejść także od szkodliwych prac utrzymaniowych na rzekach (m.in. pogłębianie koryt, odmulanie), które przyspieszają odpływ wody z rzek do morza, zamiast zatrzymywać ją lokalnie. Za publiczne pieniądze pozbywamy się wody, której zaczyna nam brakować i niestety robimy to na ogromną skalę. Tylko w latach 2016-17 przekopano blisko 18 000 km koryt małych rzek i potoków.

WWF Polska apeluje także o wprowadzenie dopłaty retencyjnej dla rolników, których tereny zostały okresowo zalane i nie mogą być użytkowane. Dzięki temu, że na ich gruncie gromadzi się woda, sprzyja to naturalnej retencji i podnosi poziom wód gruntowych w okolicy.

Zmiana podejścia do środowiska i zarządzania nim

Gospodarkę leśną na terenach górskich i podgórskich powinniśmy całkowicie podporządkować retencji wody, a nie pozyskaniu drewna, ponieważ poziom wód w górach kształtuje poziom wód na nizinach. Intensywna wycinka drzew w górach (szczególnie starodrzewi) powoduje nie tylko drastyczne przyspieszenie spływu i idące za tym niebezpieczne powodzie w okresach wyżowych, ale obniża też poziom wód, powodując suszę przy niżówkach.

Konieczne jest także wspieranie i propagowanie ekologicznych rozwiązań poprzez m.in.  dofinansowania do tzw. zielonej infrastruktury - dachowych paneli solarnych, ogrodów dachowych, zbiorników na wodę deszczową, systemów zamkniętego obiegu wody.

Jak miasta i samorządy powinny włączyć się w walkę z suszą?

Niestety trend betonowania, wycinania drzew i koszenia roślinności wciąż utrzymuje się w gospodarowaniu przestrzenią miejską, więc przede wszystkim powinniśmy jak najszybciej odejść od tych metod i zamiast tego tworzyć jak najwięcej zadrzewień i łąk kwietnych, które zatrzymują wodę. Drzewa powinno się wycinać tylko wtedy, gdy ich stan stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, a trawniki kosić jedynie 2-3 razy w roku. Budując drogi i chodniki powinno się stawiać na materiały przepuszczalne dla wody, aby wsiąkała ona w glebę, a nie wyparowywała z powierzchni kostki. Konieczna jest także renaturyzacja obecnych i tworzenie nowych cieków i oczek wodnych w miastach, a także zapewnienie mieszkańcom dofinansowania na zbiorniki gromadzące deszczówkę.

Co mogą robić rolnicy, aby walczyć z suszą?

Przede wszystkim na swoich terenach powinni zatrzymywać wodę w rowach poprzez budowanie i utrzymywanie zastawek, a tam gdzie to możliwe - zasypywanie rowów. Ponadto warto odtwarzać miedze i zadrzewienia śródpolne, które ograniczają parowanie i podnoszą poziom wód, a także sadzić na granicach pól drzewa rodzimych gatunków, sprzyjające naturalnej retencji. Równie istotne są dobre relacje z naszymi sąsiadami i sprzymierzeńcami w walce z suszą - bobrami. Nie należy niszczyć ich tam i żeremi, gdyż działalność tych zwierząt jest najlepszym naturalnym sposobem na gromadzenie wody i podnoszenie poziomu wód gruntowych, dzięki czemu lokalne tereny będą mniej dotknięte skutkami suszy.