Sóweczki policzone

Fundacja WWF Polska już po raz kolejny przeprowadziła inwentaryzację najmniejszej europejskiej sowy - sóweczki (Glaucidium passerinum). Właśnie ukazał się raport z monitoringu na wybranych powierzchniach obszaru Natura 2000 Puszcza Knyszyńska PLB200003. 

Puszcza Knyszyńska – obiecujący pilotaż 

W 2019 r. po raz pierwszy przeprowadzono monitoring sóweczki na obszarze Natura 2000 Puszcza Knyszyńska. Podczas prac na wybranych obszarach, o łącznej powierzchni 3154 ha, znaleziono 34 rewiry sóweczek. Najwięcej dziupli zamieszkanych przez sóweczki znajdowało się w świerkach, a ponad połowa w drzewach martwych lub zamierających. Średni wiek drzewostanu lęgowego, czyli wydzieleń, w których obserwowano dziuple lęgowe wynosił 96 lat. Wynik tych pilotażowych badań jest dobrym początkiem prowadzenia obserwacji populacji gatunku na tym obszarze. Podczas prac terenowych stwierdzono zagrożenia, które mogą negatywnie wpływać na populację sóweczki w Puszczy Knyszyńskiej. Dotyczą one niemal wyłącznie bezpośredniego oddziaływania prac związanych z gospodarką leśną. 

Potrzeba inwentaryzacji gatunku 

Domem dla sóweczki są obszary puszczańskie, zwłaszcza bory świerkowe. Prowadzona przez WWF Polska inwentaryzacja gatunku potwierdza jego preferencje do lęgów w starych lasach, w których dostępne są martwe lub zamierające drzewa. Las będący domem tej maleńkiej sowy jest cenny przyrodniczo nie tylko ze względu na ten gatunek, ale wszystkie współwystępujące w tego rodzaju siedlisku. Według szacunków w Polsce mamy zaledwie 1000-1500 par sóweczek, zamieszkujących głównie Karpaty, Sudety i ich przedgórza, Bory Dolnośląskie oraz większe kompleksy leśne o charakterze puszczańskim w północno-wschodniej części kraju. Sóweczka wciąż znajduje się w Polskiej czerwonej księdze gatunków zagrożonych wyginięciem. Dzięki prowadzonym obserwacjom wiemy, jak i gdzie należy chronić lasy ważne dla przetrwania tego gatunku, a do tego chroniąc sóweczkę, chronimy także stare lasy i ich mieszkańców.  

Puszcza Białowieska – największa populacja w Polsce 

Białowieska populacja sóweczki jest największą w Polsce i według szacunków stanowi 20% całej populacji krajowej. Od 2016 roku WWF Polska prowadzi monitoring sóweczki w gospodarczej części Puszczy. Znaczy to, że ornitolodzy w określonym czasie poszukują drzew gniazdowych i notują swoje obserwacje na wybranych fragmentach nadleśnictw z wyłączeniem rezerwatów. Badania prowadzone w latach 2016-2018 wykazały od 28 do 33 terytoriów sóweczki. Dzięki reprezentatywności badanych powierzchni możliwa była ocena liczebności gatunku na całym obszarze lasów gospodarczych i oszacowaniu jej na ok. 150 par. Liczba rewirów w lasach gospodarczych prawdopodobnie dorównuje tej z lasów chronionych (pomimo niższego zagęszczenia), stanowiąc około 10% populacji krajowej sóweczki. Ze względu na objęcie parkiem narodowym jedynie 17% Puszczy Białowieskiej, wykrycie rewirów i gniazd sóweczki na obszarze lasów gospodarczych skutkuje zgłoszeniem ich do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w celu ochrony zaobserwowanych obszarów lęgowych. 

Rozmiar nie ma znaczenia 

Sóweczka to najmniejsza sowa w Europie. Wielkością przypomina bardziej szpaka niż sowę i spokojnie można byłoby schować ją w dłoniach dorosłego człowieka. Większość menu sóweczki stanowią inne ptaki, z tego względu nietypowo jak na sowę poluje za dnia. Choć wydaje się delikatna i filigranowa, jest bezwzględnym drapieżnikiem. Jej ofiarami bywają ptaki większe od niej, takie jak dzięcioły czy drozdy. 

Jej nakrapiane upierzenie oszukuje każdego wroga, czyniąc ją trudną do zauważenia w koronach drzew. W czasie lęgów sóweczka zadomawia się w starych obumarłych drzewach, w których znajduje opuszczone dziuple po dzięciołach. W naszym ludzkim pojęciu o rodzicielstwie sóweczka wydaje się dość surowym rodzicem. Pisklęta już po dwóch miesiącach wygania ze swojego rewiru, co wśród ptaków nie należy do rzadkości. Jednak ze względu na swój wygląd i rozmiar sóweczka wzbudza sympatię u każdego obserwatora. 

Jak chronić sóweczkę 

Choć sóweczka doskonale kamufluje się w koronach drzew to na niewłaściwe działania gospodarki leśnej nie wyrobiła żadnego przystosowania. Największym zagrożeniem dla jej populacji w Polsce jest wycinanie starych drzewostanów i usuwanie zamierających drzew oraz upraszczanie struktury przestrzennej lasu.  

Zapewnienie ochrony sóweczce to przede wszystkim dbanie o jej siedlisko. Do najważniejszych założeń takiej ochrony należy zapewnienie obecności starodrzewi w lesie, niewycinanie drzew dziuplastych, o ile nie zagrażają one bezpieczeństwu człowieka, pozostawianie w lesie stojących drzew martwych i zamierających. Ponadto warto rozszerzyć strefy ochronne i wyłączyć je z gospodarki leśnej. 

By dowiedzieć się więcej o sóweczce i raportach należy wejść na stronę www.wwf.pl do zakładki „O nas”, a następnie szukać w naszej bibliotece w dziale „Lasy”. Raporty z monitoringów opublikowane na stronie internetowej WWF Polska dla bezpieczeństwa gatunku są pozbawione danych wrażliwych. 

Fot. T.Tumiel