Naukowcy pracują nad poprawą efektywności terapii borowo-neutronowej w chorobach nowotworowych

W ramach II Spotkania Rady Polskiego Konsorcjum na rzecz terapii Borowo-Neutronowej, naukowcy wyróżniający się poważnymi osiągnięciami w zakresie badań naukowych, wynalazków i wdrożeń rozmawiali na Politechnice Gdańskiej m.in. o możliwościach rozwoju tej terapii. Badacze zamierzają wspólnie wypracować nowatorską metodologię, która znacznie poprawi kliniczną efektywność terapii borowo-neutronowej (ang. Boron Neutron Capture Therapy, BNCT) chorób nowotworowych. Technologia wypracowana przez konsorcjum stanie się podstawą nowych produktów i usług dla klinik onkologicznych w skali globalnej.

W spotkaniu na Politechnice Gdańskiej uczestniczyli przedstawiciele ośrodków badawczych wchodzących w skład konsorcjum. Politechnikę Gdańską reprezentowali: prof. Krzysztof Wilde, rektor, prof. Sławomir Milewski, prorektor ds. nauki, prof. Andrzej Czyżewski, pełnomocnik rektora PG ds. Centrum BioTechMed, prof. Agata Kot-Wasik, dziekan Wydziału Chemicznego, prof. Jerzy Wtorek, dziekan Wydziału Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki, prof. Wojciech Sadowski, dziekan Wydziału Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej oraz dr Brygida Mielewska, prof. uczelni, prodziekan ds. kształcenia WFTiMS. Rozmawiano m.in. o planach udziału w konkursie „Wirtualny Instytut Badawczy”, stosowaniu terapii w szpitalach na świecie (głównie w Azji) i możliwościach jej rozwoju w Polsce.

Terapia borowo-neutronowa (BNCT) jest bodaj najbardziej złożoną formą radioterapii celowanej, zdolną do leczenia pewnych rodzajów nowotworów, które nie poddają się leczeniu innymi metodami (czerniak, glejak, rak wątroby, nowotwory głowy i szyi). Potencjalnie może też ona znacznie poprawić skuteczność innych metod leczenia nowotworów (np. chirurgii lub terapii protonowej).

Jak tłumaczy dr inż. Michał Gryziński z Narodowego Centrum Badań Jądrowych w Świerku, zasada działania BNCT opiera się na wewnątrzkomórkowej emisji krótko zasięgowego promieniowania alfa (biologicznie najbardziej niszczącego z powodu najwyższej gęstości jonizacji) w komórkach nowotworowych zawierających nośniki boru-10 i napromienianych naświetlanych wiązkami niskoenergetycznych neutronów (zwanych termicznymi), których bezpośredni negatywny wpływ na komórki jest znacząco niższy.

– Istotą metody jest użycie izotopu boru B-10, który po wychwyceniu neutronu podlega reakcji rozszczepienia emitując cząstki alfa i krótko zasięgowe ciężkie jądra litu, bardzo silnie uszkadzające materiał biologiczny, a co najważniejsze, uszkadzające go lokalnie, tj. w odległościach rzędu rozmiarów pojedynczej komórki (mikrometry) – mówi dr inż. Michał Gryziński z Narodowego Centrum Badań Jądrowych w Świerku. – Jeśli bor zostanie selektywnie dostarczony do komórek nowotworowych, a pacjenta poddamy ekspozycji w polu promieniowania neutronowego, uzyskamy efekt lokalnego i wybiórczego zniszczenia komórek chorych, oszczędzając komórki zdrowe, a tym samym osiągając sukces terapii!

Proponowana nowa metodologia będzie kompatybilna z nowoczesnymi źródłami neutronów opartymi na akceleratorach protonów. Niedawne wprowadzenie tych źródeł na rynek międzynarodowy odnowiło zainteresowanie tą metodą leczenia, co doprowadziło do powstania nowych specjalistycznych klinik BNCT w Azji (głównie w Japonii, w Chinach i na Tajwanie) oraz w Europie (w Finlandii).

W  interdyscyplinarnym projekcie uczestniczą specjaliści z zakresu chemii, biologii, radiobiologii, fizyki, fizyki medycznej oraz medycyny, a w szczególności onkologii.

W Polskim Konsorcjum na rzecz terapii borowo-neutronowej biorą udział uczelnie i jednostki naukowe z całego kraju. Oprócz Politechniki Gdańskiej są to: Narodowe Centrum Badań Jądrowych w Świerku (koordynator),  Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu, Instytut Biologii Medycznej Polskiej Akademii Nauk w Łodzi, Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza, Centrum Onkologii w Bydgoszczy im. prof. F. Łukaszczyka, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie, Wojskowa Akademia Techniczna w Warszawie, Uniwersytet Medyczny w Łodzi. 

Warsztaty BNCT –  jeszcze bliżej pacjenta

Poza zadaniami badawczymi, jednym z priorytetów działań konsorcjum jest popularyzacja wiedzy i zainteresowanie terapią BNCT, zwłaszcza w środowisku medycznym (uniwersytety medyczne, centra onkologii). Wydarzeniem towarzyszącym spotkaniu Rady Konsorcjum były więc „VI Warsztaty BNCT – jeszcze bliżej pacjenta”, które odbyły się 7 lutego w Centrum Nanotechnologii A na Politechnice Gdańskiej.