Dlaczego higiena jamy ustnej u najmłodszych jest tak ważna?

Choć rodzice są coraz bardziej świadomi problemu próchnicy wśród najmłodszych, społeczeństwo wciąż nie zdaje sobie sprawy, jak ważne jest dbanie o higienę jamy ustnej już u noworodków i niemowląt. Problem dotyczy również zębów mlecznych, które zdaniem wielu opiekunów i tak wypadną. Tymczasem prawidłowo wykonywane czynności higieniczne już od pierwszych dni życia dziecka to prosta droga do pięknych i zdrowych zębów w przyszłości. Jak nie dopuścić do zaniedbań i sprawić, aby maluch polubił szczotkowanie?

Wczesna profilaktyka kluczem do sukcesu

Statystyki są niepokojące – próchnicę ma już ponad połowa, bo aż 57% trzylatków, 80% pięciolatków i aż 90% siedmiolatków[1]. Przynajmniej jedną plombę ma 35% polskich dzieci w wieku 7 lat, a 12% dzieci w tym wieku ma już za sobą pierwsze przeżycia związane z usunięciem chorego zęba[2]. To niezwykle ważne, aby o higienę jamy ustnej dbać już od momentu narodzin malucha – najlepiej zacząć po pierwszym karmieniu noworodka[3]. Na początku czynność ta, polega na przemywaniu bezzębnych wałów dziąsłowych owiniętą wokół palca gazą nasączoną wystudzoną, przegotowaną wodą. Około 5. miesiąca życia, zabieg można wykonywać zakładaną na palec silikonową szczoteczką dla niemowląt lub specjalną miękką szczoteczką do masażu dziąseł[4] – pozwoli to maluchowi lepiej znieść proces ząbkowania. Z chwilą pojawienia się pierwszego zęba należy wyposażyć malucha w pierwszą szczoteczkę do zębów oraz pastę dla niemowląt. Higiena jamy ustnej powinna zacząć obejmować nie tylko mycie bezzębnych części dziąseł i zębów, ale także czyszczenie języka[5]. Wraz z rozwojem malucha zarówno szczoteczki, jak i pasty do zębów należy dostosowywać do jego potrzeb i umiejętności.

Na co zwrócić uwagę, by zapobiec powstaniu próchnicy u malucha?

• Odpowiedni sposób szczotkowania zębów

Niestety włożenie szczoteczki do ust i kilkukrotne przesunięcie nią po zębach nie wystarczy – w tej czynności istotna jest właściwa technika i czas mycia (2-3 minuty). W pierwszych latach życia dzieci często nie potrafią dostatecznie wyczyścic swoich zębów, dlatego potrzebują pomocy dorosłych. Niezwykle ważne jest, aby rodzice aktywnie uczestniczyli w myciu zębów swojego malucha aż do ukończenia przez nie ok. 7. roku życia.

• Częstotliwość mycia zębów

Jamę ustną najlepiej jest czyścić po każdym posiłku, jednak najważniejsze jest, aby czynność wykonywać przynajmniej dwa razy dziennie i przede wszystkim zrobić to przed snem. Podczas snu zmienia się ilość, skład oraz konsystencja śliny – zwykle nie oczyszcza ona tak skutecznie zębów i jamy ustnej, jak w ciągu dnia.

• Odpowiednia szczoteczka do zębów

Choć maluchy uwielbiają wszystko to, co kolorowe i błyszczące – nie zawsze taka szczoteczka będzie odpowiednia dla najmłodszych. Najlepsza będzie ta z miękkim włosiem oraz o odpowiedniej budowie – kształcie i rozmiarze, które umożliwiają wygodne trzymanie jej w dłoni. Dobrze, jak uchwyt będzie antypoślizgowy. Szczoteczkę należy wymieniać maksymalnie po upływie 3 miesięcy – warto pamiętać, że wymiana powinna nastąpić także po przebytej infekcji dróg oddechowych.

• Ilość nakładanej pasty

Poza odpowiednią wielkością szczoteczki, ważna jest ilość nakładanej pasty do zębów – powinna ona być niewielka, tzn. wielkości ziarnkagrochu. Niewłaściwym działaniem jest nakładanie pasty na całą długość szczoteczki.

• Właściwa dieta

Higiena jamy ustnej to nie tylko mycie zębów – aby w pełni cieszyć się zdrowym uzębieniem, warto już od najmłodszych lat kształtować u dziecka prawidłowe nawyki żywieniowe. Dobre przyzwyczajenia to przede wszystkim wyelminiowanie podjadania między posiłkami czy podawania słodkich przekąsek. Nie każdy rodzic zdaje sobie sprawę, że za powstawanie próchnicy w dużym stopniu odpowiada również spożywanie słodzonych napojów – trzeba pamiętać, że pragnienie niemowlęcia czy małego dziecka powinno gasić się wyłącznie naturalną wodą. Poza wyeliminowaniem niektórych produktów z diety dziecka nie należy akceptować zasypiania z nieumytymi zębami. Zjedzenie jabłka czy wypicie butelki mleka przed snem nie zwalnia z obowiązku mycia zębów. Nieprzestrzeganie tych zasad może spowodować rozwinięcie się tzw. próchnicy butelkowej, która – jak sama nazwa wskazuje – powstaje w wyniku zetknęcia się powierzchni zębów niemowlęcia lub małego dziecka z butelką. Zwłaszcza wtedy, kiedy jej zawartość to słodkie napoje – stanowiące idealną pożywkę dla rozwoju bakterii.

Dlaczego higiena jamy ustnej jest tak ważna?

Właściwa higiena jamy ustnej jest istotna nie tylko ze względów estetycznych, ale również zdrowotnych. Błędy popełniane w tym zakresie poza tym, że mogą powodować ból i cierpienie dziecka, prowadzą do wielu przykrych następstw w przyszłości, tj. wady zgryzu, wady wymowy, uszkodzenia wyrzynających się zębów stałych, przedwczesnej utraty zębów, a nawet chorób wywodzących się z ich nieleczenia (np. chorób stawów, serca czy nerek). Warto również dodać, że obraz zaatakowanych próchnicą, pociemniałych i dziurawych zębów może utrudniać maluchom kontakt z równieśnikami, a w efekcie powodować wycofanie i obniżenie samooceny.

Pierwsza wizyta u dentysty

Zalecana jest już w ciągu 6 miesięcy od pojawienia się pierwszego zęba[6]. Warto pamiętać, że pierwsza konsultacja ze stomatologiem zadecyduje o stosunku dziecka do tego specjalisty w przyszłości. Właśnie dlatego najlepiej zaplanować ją, kiedy w jamie ustnej nie dzieje się nic niepokojącego. Kolejne konsultacje należy odbywać mniej więcej co 3-4 miesiące. Taki odstęp pozwoli na wykrycie ewentualnych nieprawidłowości, które – odpowiednio leczone – mogą być całkowicie odwracalne. Wizyty stomatologiczne warto odbywać u stomatologa specjalizującego się w leczeniu dzieci – tzw. pedodonty. Taki lekarz zwykle ma doświadczenie w nawiązywaniu kontaktu z najmłodszymi pacjentami, dzięki czemu wizyta nie wywołuje u dziecka negatywnych emocji.

[1] http://zdrowie.gov.pl/uploads/pub/pages/page_857/text_images/MZ_zeby%20(002).pdf [Dostęp: 01.10.2019, 15:30].

[2] Tamże.

[3] American Academy of Pediatric Dentistry 2014. Fast Facts.

[4] Tamże.

[5] Kozłowska M. i wsp., Analiza nawyków i zachowań związanych higieną jamy ustnej, Journal of Education, Health and Sport. 2015, 5(9), 95-101.

[6] Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 4.