Rola mleka w diecie najmłodszych

Wszystko, co musisz wiedzieć o mleku mamy i mleku modyfikowanym

Mleko mamy to najlepszy pokarm dla nowo narodzonego dziecka, zapewniający optymalny rozwój młodego organizmu. Nie dość, że zawiera wiele cennych składników odżywczych, to w dodatku wzmacnia więź między mamą a dzieckiem, dając mu poczucie bezpieczeństwa[1]. To pokarm wyjątkowy – jego cechą rozpoznawczą jest unikalny skład, którego nie da się w pełni odtworzyć. Nie każda mama może jednak karmić niemowlę własnym mlekiem – zdarza się, że kobieta ma problemy z laktacją lub inne zdrowotne przeciwskazania. Jak wówczas powinno być żywione dziecko? Dlaczego mleko kobiece odgrywa tak istotną rolę w diecie najmłodszych?

Programowanie metabolizmu

W rozwoju ludzkiego organizmu występują tzw. okresy krytyczne, w których następuje programowanie metabolizmu poprzez odpowiednie żywienie. To, czym rodzice karmią swoje dziecko, wpływa nie tylko na jego prawidłowy wzrost i zwiększanie masy ciała, ale również stan zdrowia w późniejszych latach. Kluczowym etapem dla tego procesu jest 1000 pierwszych dni życia, czyli czas ciąży oraz okres wczesnego dzieciństwa, kiedy to organizm człowieka jest niezwykle wrażliwy na nadmiar lub niedobór składników odżywczych. Niewłaściwy poziom składników odżywczych może nieść trwałe skutki w zmianie metabolizmu i przebiegu procesów fizjologicznych, przez co zwiększać u dziecka predyspozycje do różnych chorób w późniejszym okresie życia.

Jedyne w swoim rodzaju

Karmienie piersią sprzyja właściwemu programowaniu metabolizmu noworodka, a co za tym idzie – kształtowaniu jego zdrowia na przyszłość. Mleko mamy to tak zwany „złoty standard” w żywieniu niemowlęcia. Jedną z jego zalet jest to, że potrafi się dostosowywać do aktualnych potrzeb dziecka. Skład mleka mamy zmienia się nie tylko wraz z rozwojem niemowlęcia, ale także – w ciągu jednego karmienia. Kiedy kobieta karmi niemowlę, jej pokarm jest na początku wodnisty, następnie robi się gęstszy i może przybierać różne barwy.  Zawartość poszczególnych składników zależy również od pory dnia (w nocy mleko zawiera znacznie więcej tłuszczu) czy czasu trwania ciąży (mleko mamy wcześniaka zawiera więcej białka). Mleko kobiece jest źródłem kluczowych dla rozwoju przeciwciał, wspomagających niedojrzały układ odpornościowy niemowlęcia. Zawiera również najważniejsze składniki odżywcze, niezbędne dla prawidłowego rozwoju malucha: prebiotyki, kwasy tłuszczowe, enzymy, składniki mineralne, hormony oraz czynniki wzrostu. Jedynym wyjątkiem jest zbyt niska zawartość witaminy D i K, dlatego jeśli niemowlę karmione jest wyłącznie piersią, powinno dodatkowo otrzymywać suplementy tych witamin (po wcześniejszej konsultacji z lekarzem pediatrą).

Karmienie piersią rozwija także umiejętności poznawcze dziecka, a zawarte w mleku składniki wspomagają rozwój mózgu i narządu wzroku. Pokarm właściwie odżywiającej się mamy zawiera odpowiednią kompozycję składników odżywczych odpowiedzialnych za prawidłowy przyrost masy ciała i wzrost malucha. Karmienie niemowlęcia piersią już od jego pierwszych dni życia pobudza jego układ immunologiczny i zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu chorób – od infekcji dróg oddechowych, moczowych, biegunek, aż po alergię czy otyłość. Prawidłowe przystawianie dziecka do piersi korzystnie wpływa na rozwój aparatu mowy i jest czynnikiem zapobiegania wad zgryzu. Bliski kontakt malucha z ciałem mamy buduje również między nimi silną relację emocjonalną.

Kiedy mama nie może karmić piersią

Mimo, że pokarm mamy to najlepsze pożywienie dla niemowlęcia, zdarzają się sytuacje, w których karmienie piersią nie jest możliwe. Właśnie dlatego eksperci, inspirując się wieloletnimi badaniami nad mlekiem matki, opracowują coraz to bardziej udoskonalone receptury mlek modyfikowanych. Ich skład jest dostosowany do zmieniających się potrzeb dziecka, aby wspierać prawidłowy rozwój i dostarczać ważne składniki odżywcze. Jeżeli niemowlę nie jest karmione piersią, mama powinna podawać mu mleko modyfikowane, dopasowane do potrzeb malucha na danym etapie rozwoju. Niezaprzeczalnie to właśnie mleko – mamy lub modyfikowane – stanowi podstawę diety dziecka w pierwszym roku życia.

Po pierwszych urodzinach

Warto pamiętać, że po 1. urodzinach, mleko (w tym mleko modyfikowane) oraz produkty mleczne nadal powinny stanowić ważny element jadłospisu dziecka, obok warzyw, owoców, produktów zbożowych, białkowych, a także dobrych tłuszczów. Produkty mleczne są niezbędne w diecie dzieci, by uniknąć niedoborów – przede wszystkim wapnia i witaminy D. Maluch nie jest jeszcze małym dorosłym, zatem jego dieta powinna być wciąż delikatna, lekkostrawna, skomponowana ze sprawdzonych składników. Posiłków dziecka nie powinno się nadmiernie przyprawiać, szczególnie dosalać lub dosładzać. Najlepiej, by do picia rodzice podawali maluchowi wyłącznie wodę. Jeżeli opiekunowie chcą mieć pewność co do jakości podawanych dziecku posiłków, powinni sięgać po produkty przeznaczone specjalnie dla najmłodszych, z oznaczeniem wieku na opakowaniu, które spełniają surowe standardy bezpieczeństwa. 

[1] Karmienie piersią w Polsce Raport 2015, Centrum Nauki o Laktacji.

[2] Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD. Pediatria, 2014, 11.3 321-338.