Czy zamek w Puszczy Noteckiej to symbol niewydolności państwa w kontroli inwestycji?

W związku z informacjami medialnymi dotyczącymi realizowanej inwestycji („zamek”) w Stobnicy, wyrażamy zaniepokojenie potencjalnym jej negatywnym wpływem na środowisko, jak i możliwymi nieprawidłowościami w procesie uzyskania pozwoleń na realizację tego przedsięwzięcia.  

Zwracamy uwagę, że problemy z odpowiednią oceną inwestycji takie jak budowle, w tym drogi, prace na rzekach (w tym melioracje, infrastruktura wodna) nie są rzadkością w całej Polsce, a organizacje ekologiczne reagują w przypadku największych zagrożeń, które udaje się im zidentyfikować. Takie reakcje dotyczyły między innymi wycinki Puszczy Białowieskiej i Karpackiej, budowy drogi przecinającej dolinę Rospudy czy planowanego przegradzania Wisły zaporą w Siarzewie.   

Fundacja WWF Polska oraz inne organizacje walczące o polską przyrodę nie są w stanie kontrolować wszystkich inwestycji szkodliwych dla przyrody, które wciąż wykonywane są w całej Polsce w oparciu o nieodpowiednie oceny odziaływania na środowisko lub bez nich. 

Zwracamy przy tym uwagę, że obecna struktura i system ochrony przyrody w Polsce umożliwia administracji publicznej odpowiednią kontrolę inwestycji i ochronę przyrody jednak ciągłym problemem jest sprawność działania tego systemu w tym brak konsekwentnego egzekwowania obowiązującego prawa. 

Zajmujące się wydawaniem decyzji środowiskowych Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska (RDOS) wydają się obecnie przeciążone i niedoinwestowane. Ciągłym problemem jest też niska jakość ocen oddziaływania inwestycji na środowisko, które zlecane i finansowane są przez inwestorów. 

Już w 2006 r. i w 2007 r. WWF opublikował raporty* na temat jakości ocen oddziaływania na środowisko w Polsce, wskazujący na powszechne i poważne mankamenty tych ocen. Minęło 12 lat, a znacząca poprawa jakości ocen oddziaływania na środowisko nie nastąpiła.   

Minister środowiska przy okazji wypowiedzi o inwestycji w Stobnicy stwierdził, że: „Ochrona polskiej przyrody jest kwestią nadrzędną i dlatego wszelkie postępowania w takich sprawach powinny być prowadzone w sposób przejrzysty i niepozostawiający pola do żadnych wątpliwości**” . 

W pełni się z tym zgadzamy i od lat apelujemy o przełożenie takich deklaracji na praktykę. Wnioskujemy więc również do obecnego ministra środowiska o zajęcie się tym problemem w sposób systemowy, a więc co najmniej poprzez: 

• poprawienie działania systemu uzyskiwania pozwoleń poprzez wzmocnienie obecnych instytucji ochrony środowiska, wydających decyzje środowiskowe oraz kontrolujących ich wykonanie
• przeprowadzenie kontroli wykonania decyzji środowiskowych dla realizowanych obecnie inwestycji w całym kraju (w szczególności wydanych dla największych inwestycji realizowanych na obszarach Natura 2000 lub mających na nie wpływ) oraz upublicznienie wyników tej kontroli
• przygotowanie mechanizmu zapewniającego bezstronność ocen oddziaływania na środowisko poprzez uniemożliwienie inwestorom wpływu na wyniki oceny oddziaływania inwestycji (nie powinno mieć miejsca bezpośrednie finansowanie ocen oddziaływania na środowisko przez inwestora) lub poprzez pełną i niezależną od inwestora weryfikację tychże ocen przez instytucję nie związaną z inwestorem
• wspieranie skutecznego wychwytywania na etapie planowania oraz niedopuszczanie do realizacji, inwestycji istotnie szkodzących środowisku
• zapewnienie wykonania Planów Zadań Ochronnych dla obszarów Natura 2000 (PZO), przygotowanych na podstawie wyczerpujących danych przyrodniczych oraz zapewnienie pełnego wdrażania zadań uzgodnionych w PZO
• zapewnienie zgodności planów zagospodarowania przestrzennego z obowiązującymi planami ochrony dla obszarów Natura 2000
• zapewnienie niezależności Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska i Inspekcji Ochrony Środowiska oraz zagwarantowanie tym instytucjom odpowiednich budżetów na zatrudnienie specjalistów do weryfikacji dokumentacji przedstawianych przez inwestorów oraz kontrolujących wykonanie decyzji środowiskowych
• zapewnienie rzetelnych konsultacji społecznych w sprawach dotyczących ochrony środowiska, uwzględniających głos społeczny, w tym organizacji pozarządowych i uwzględnianie ich wyników przy wydawaniu decyzji.

Fundacja WWF Polska liczy na to, że obecne duże zainteresowanie medialne i społeczne sprawą inwestycji w Stobnicy oraz cytowane powyżej oświadczenie ministra środowiska związane z tą sprawą przełożą się na wprowadzenie niezbędnych zmian do obecnego systemu wydawania zezwoleń na realizację inwestycji oraz ich kontroli. 

* Wiśniewska M., Babicz M. (red.). 2006. Raport. Jakość ocen oddziaływania na środowisko w Polsce. Krajowa praktyka a prawo międzynarodowe. WWF Polska, Warszawa. Rok później w 2007 r. raport: Wiśniewska M. (red.). 2007. Raport. Jakość konsultacji społecznych w Polsce. Krajowa praktyka a uwarunkowania prawne. WWF Polska, Warszawa 

** https://www.mos.gov.pl/aktualnosci/szczegoly/news/minister-srodowiska-zapowiada-kontrole-budowy-w-puszczy-noteckiej/