Rok Kultury Węgierskiej na finiszu: powyżej 1,5 miliona widzów i setki wydarzeń

550 różnorodnych imprez, ponad 9 000 minut muzyki w trakcie koncertów, 77 miejscowości, 25 przeglądów i festiwali i ponad 10 500 minut projekcji filmowych – to tylko kilka z imponujących liczb ilustrujących przebieg Roku Kultury Węgierskiej 2016/2017. Polacy mogli zapoznać się z ogromnym artystycznym dorobkiem Madziarów podczas wystaw, spektakli, spotkań autorskich, koncertów, pokazów mody czy pikników. Ich głównymi organizatorami byli: Węgierski Instytut Kultury w Warszawie, Ambasada Węgier oraz Konsulat Generalny Węgier w Krakowie wraz z licznymi polskimi partnerami.

Uroczysta inauguracja Roku Kultury Węgierskiej w Polsce odbyła się 19 maja 2016 roku. To był początek wydarzeń, które miały przypominać o wielowiekowej przyjaźni między oboma narodami, wspólnych historycznych związkach oraz prezentować współczesny dorobek madziarskich artystów.

Okazji, aby poznać prawdziwy sens przysłowia „Polak Węgier dwa bratanki”, nie brakowało. Ostatnie 18 miesięcy było pod tym względem wyjątkowo intensywne. Twórczość znad Dunaju, tamtejsze zwyczaje oraz tradycje były prezentowane podczas koncertów, wystaw, festiwali teatralnych i filmowych, spotkań autorskich, pikników, kawalkad, festynów, pokazów mody. Przedsięwzięć związanych z madziarską kulturą było tak wiele, że każdy mógł znaleźć wycinek interesujący dla siebie.

Wspólne węgiersko-polskie karty historii

Polacy i Węgrzy wielokrotnie udzielali sobie wzajemnego wsparcia. Szczególnie było to widoczne podczas Rewolucji Węgierskiej 1956 roku, kiedy Madziarzy stawili opór komunistycznej władzy. Mieszkańcy kraju nad Wisłą nie tylko organizowali zbiórki pieniężne na ich cel, ale również transport leków czy żywności. Losy obu narodów przeplatały się jeszcze wielokrotnie zarówno w trudnych, jak i bardziej radosnych chwilach.

Nic więc dziwnego, że podczas Roku Kultury Węgierskiej wspólne relacje historyczne były wielokrotnie przywoływane. Łącznie zostało zorganizowanych niemal 80 wydarzeń o takim charakterze, w prawie 30 miastach. Były to np. takie ekspozycje, jak „1956 Polska-Węgry. Historia i Pamięć” czy „Węgry 1956. Twarze i Przedmioty”, zorganizowane wspólnie m.in. z IPN, ukazujące tragiczny przebieg i efekty Powstania. Z kolei wystawa „Rywale na boisku – przyjaciele na co dzień”, była poświęcona sportowym zmaganiom i przypominała o tym, iż Polacy pierwszy wyjazdowy mecz po II wojnie światowej rozegrali właśnie w Budapeszcie.

Ogromnym zainteresowaniem cieszyła się nietypowa akcja zorganizowana w Krakowie. Na tramwajach pojawiły się hasła, które wygłaszali Polacy w 1956 r., pokazując tym samym swoją solidarność z Węgrami (np. „Dość rozlewu krwi na Węgrzech!”, czy „Ręce precz od Węgier!”). Natomiast 23 października 2016 roku z okazji 60. rocznicy na kilku ważnych obiektach, m.in. Pałacu Kultury czy Spodku w Katowicach pojawiły się iluminacje w węgierskich barwach narodowych.

W trakcie tych 18 miesięcy odsłonięto także kilka pamiątkowych pomników, m.in. w Stolicy poświęcony Węgrom, którzy pomagali Polakom podczas Powstania Warszawskiego, czy tablica pamiątkowa odsłonięta w Bydgoszczy będąca wyrazem podziękowania Polakom za pomoc, jakiej udzielili Madziarom w 1956 r.

Polska w rytmie madziarskiej muzyki

Rok Kultury Węgierskiej to także 89 koncertów. Swój artystyczny kunszt zaprezentowało ponad 49 madziarskich zespołów. Dzięki temu Polacy mieli niepowtarzalną okazję usłyszeć na żywo ich twórczość wpisującą się w różne gatunki – od klasyki, przez jazz, na etnicznych brzmieniach kończąc. Ważnym muzycznym wydarzeniem, pokazującym folkowe oblicze Węgier był 5. Pannonica Folk Festival, podczas którego Madziarzy wystąpili w roli Gościa Specjalnego. Wśród artystów, którzy zagrali koncerty w Polsce byli między innymi: Zoord, Buda Folk Band, Orkiestra Rajkó, Węgierski Państwowy Zespół Ludowy, János Bálint, Alex Szilasi, czy Wielka Orkiestra Filharmonii Narodowej. Ta ostatnia swoimi występami uhonorowała 60. rocznicę Powstania Węgierskiego 1956 r. i 135. rocznicę urodzin Béli Bartóka.

Animacje i laureat Oskara, czyli kinematografia znad Dunaju

Ważnym i cieszącym się dużym zainteresowaniem elementem obchodów była madziarska kinematografia. Projekcje węgierskich filmów odbywały się na 25 przeglądach i festiwalach, w tym na Animuzie w Poznaniu (styczeń 2017), Węgierskiej Wiośnie Filmowej w Warszawie, Krakowie i Wrocławiu (kwiecień 2017), czy 33. Warszawskim Festiwalu Filmowym (październik 2017). Aby zaprezentować ogromną różnorodność tematów i konwencji podejmowanych przez reżyserów, były organizowane zarówno projekcje pełnometrażowe z różnych gatunków filmowych, jak i krótkometrażowe oraz animacje dla dzieci i dorosłych. Łącznie Polacy mieli okazję zobaczyć ponad 50 różnych tytułów. Wśród najlepiej zapamiętanych i najchętniej oglądanych były filmy: „Syna Szawła” (reż. László Nemes, 2015), „Kontrolerzy” (reż. Nimród Antal, 2003), „Dusza i ciało” (reż. Ildikó Enyedi, 2017), „Inne spojrzenie” ( reż. Károly Makk, 1982) czy „Bandyta, który pachniał whiskey” (reż. Nimród Antal, 2017). Część pokazów była również okazją do spotkania i rozmowy z węgierskimi reżyserami, scenarzystami i aktorami.

Madziarska literatura podbija polski rynek

W 2016 i 2017 roku pod egidą Roku Kultury Węgierskiej zostało wydanych łącznie ponad 50 nowych publikacji. Polscy czytelnicy zyskali dostęp do wielu ważnych książek węgierskich autorów – m.in. powieści i zbiorów opowiadań, esejów i opracowań historycznych, czy interesujących przykładów literatury dziecięcej. To węgierskie święto obfitowało także w liczne spotkania autorskie, które organizowane były głównie przy okazji targów książki w całej Polsce. W trakcie Roku Kultury Węgierskiej Madziarzy uczestniczyli w Warszawskich Targach Książki. Podczas ich 7. edycji wydarzenia pełnili rolę Gościa Honorowego, a w ramach 8.edycji również zorganizowali spotkania z pisarzami i tłumaczami węgierskiej literatury. Madziarską twórczość i literatów można było poznać także w trakcie Międzynarodowych Targów Książki w Krakowie (2016 i 2017), Festiwalu Conrada (2016 i 2017) oraz podczas 3. Śląskich Targów Książki w Katowicach, gdzie Węgrzy także wystąpili w roli Gościa Honorowego.

Polskich czytelników wiele razy odwiedzili twórcy tacy, jak: Krisztina Tóth, m.in. autorka książek „Zasmarkana bajka” i „Mama miała operację” (tłum. Anna Butrym, wyd. Finebooks), János Háy, autor „Syna ogrodnika” (tłum. Jolanta Jarmołowicz, wyd. Wielka Litera), Andrea Tompa, autorka „Domu kata” (tłum. Anna Butrym, wyd. Książkowe Klimaty) i laureatka nagrody publiczności im. Natalii Gorbaniewskiej za tę właśnie powieść, czy Géza Röhrig, autor dzieła pt. „Oskubana papuga Rebego. Zmyślone opowieści chasydzkie” (tłum. Kinga Piotrowiak Junkiert, wyd. Austeria), który był również odtwórcą głównej roli w filmie „Syn Szawła”.

Węgierskie spektakle na deskach polskich teatrów

W trakcie Roku Kultury Węgierskiej w Polsce można było także zapoznać się z teatralną stroną madziarskiego dorobku kulturalnego. Odbyło się łącznie 14 spektakli na deskach polskich teatrów w 8 miastach, które obejrzało niemal 5 000 widzów! Wśród przedstawionych sztuk były m.in. „Porno” (reż. Cezi Studniak, przekład: Jolanta Jarmołowicz), „Ryszard III” (reż. Attila Vidnyánszky jr, przekład: Anna Butrym), „Nagi klaun” (reż. Bence Vági, przekład: Anna Butrym). W ramach promocji węgierskich dramatów Węgierski Instytut Kultury wraz z Instytutem Teatralnym (ITI) w 2017 roku zorganizowali cykl czytań performatywnych pt. „TEATR.HU”, dzięki którym Polacy mieli okazję zobaczyć polskich artystów prezentujących zarówno współczesne, jak i nieznane teksty węgierskie, a także utwory ze świata poruszające temat Węgier i Węgrów lub relacji polsko-węgierskich, zaadaptowanych na scenę.

Węgierska sztuka

Organizatorzy postanowili również zaprezentować w Polsce madziarską sztukę. Było to możliwe dzięki trzem dużym wystawom: „Złoty wiek malarstwa węgierskiego (1836-1936)” w Muzeum Narodowym w Krakowie, „Tak widzą. Panorama fotografii węgierskiej” w Muzeum Narodowym w Warszawie oraz „Modernizm na Węgrzech 1900–1930” w Muzeum Zamku Królewskiego w Warszawie. Łącznie zobaczyło je prawie 72 000 osób! Tę ostatnią można oglądać do 7 stycznia 2018 r., zaś 10 grudnia odbędzie się dzień atrakcji towarzyszący tej ekspozycji, podczas którego odbędą się oprowadzania kuratorskie, zajęcia dla dzieci oraz przedstawienie teatralne.

Była to znakomita okazja, aby pokazać część dorobku węgierskich malarzy z różnych okresów, a także znakomite prace madziarskich fotografów, znanych i cenionych na całym świecie.

A w sieci? Kusi węgierska randka

W czerwcu tego roku Anna Butrym, tłumaczka i hungarystka, zorganizowała przy wsparciu Węgierskiego Instytutu Kultury na Facebooku akcję „Węgry w Polsce”. Każdego dnia do końca wakacji zamieszczała post ilustrujący, gdzie znajdują się węgierskie zakątki w Polsce. Zaprosiła do zabawy również internautów. Każdy mógł zgłaszać swoją propozycję. Dzięki temu powstała mapa madziarskich punktów, do których warto zajrzeć w kraju nad Wisłą.

Na tym nie koniec. Anna Butrym założyła również vloga „Węgierska randka”, z którego można np. dowiedzieć się więcej o tradycyjnych węgierskich trunkach, o ulubionych daniach Madziarów, muzyce, jakiej warto posłuchać odwiedzając Węgry, czy przekleństwach, których lepiej się wystrzegać.

Współpraca Węgierskiego Instytutu Kultury w Warszawie z popularnym kanałem „Historia bez cenzury” zaowocowała dwoma odcinkami poświęconymi polsko-węgierskim dziejom. Lekka forma, ciekawa narracja, ciekawostki i mało znane fakty podane w atrakcyjnej formie sprawiły, że filmiki przyciągnęły tysiące młodych widzów. Zostały obejrzane ponad 800 000 razy i pojawiły się po nimi dziesiątki pozytywnych komentarzy.

Jak widać Rok Kultury Węgierskiej okazał się ogromnym sukcesem. Polacy reagowali na wszelkie inicjatywy z nim związane z ogromnym entuzjazmem i sympatią. Po tych 18 miesiącach już chyba nikt nie ma wątpliwości, że wzajemna przyjaźń między oboma narodami istnieje nie tylko w teorii, ale ma się świetnie każdego dnia. Na co dowodów nie brakuje.

8 grudnia odbędzie się uroczysta Gala zakończenia Roku Kultury Węgierskiej. Jednak na wielbicieli madziarskiej kultury czekają jeszcze: koncert orkiestry Concerto Budapest (10.12.17 w Bydgoszczy) oraz dwa czytania performatywne – „Zabiłam moją matkę” Andrása Viskyego (10.12.17 w Węgierskim Instytucie Kultury) oraz fragmenty „Opium” Gézy Csátha (16.12.17 na Zamku Królewskim w Warszawie).

Więcej informacji o zorganizowanych wydarzeniach znajduje się stronie www.kulturawegierska.pl oraz na fanpage’u Węgierskiego Instytutu Kultury w Warszawie https://www.facebook.com/hunginst/.