Węgierski Puls Literatury

Zwykłe chwile zyskujące symboliczny wymiar w fotografiach Andrása Nagya, poruszający performance w wykonaniu wszechstronnie utalentowanej artystki, fenomenalne powieści najznamienitszych madziarskich pisarzy – to kulturalne zjawiska, których nie można przegapić. Będą zaprezentowane 29 listopada podczas Dnia Węgierskiego w ramach festiwalu Puls Literatury w Łodzi. To część obchodów Roku Kultury Węgierskiej w Polsce.

Puls Literatury to prestiżowy festiwal literacki, który każdego roku przyciąga miłośników ambitnych książek. Jest organizowany przez Dom Literatury w Łodzi i Stowarzyszenie Pisarzy Polskich Oddział w Łodzi. W dn. 23 listopada – 3 grudnia 2017 odbędzie się już 11. edycja tego wydarzenia. Hasłem przewodnim jest „Nie/podległość Awangardy”. Nawiązuje ono do malarza Władysława Strzemińskiego, twórcy teorii unizmu oraz współtworzonej przez niego grupy „a.r.” zrzeszającej artystów rewolucyjnych, którzy koncentrowali się na sztuce nowoczesnej. Jej przedstawiciele nierzadko poruszali również kwestie tożsamości i możliwości wypracowania płaszczyzny wspólnoty i porozumienia w wielokulturowej Łodzi.

Również wśród tegorocznych gości festiwalu nie zabraknie postaci znanych, które konsekwentnie podążają wytyczoną sobie drogą. Wśród nich będzie, m.in. Cezary Łazarewicz, autor książki „Żeby nie było śladów”, laureat Nike 2017, Zbigniew Libera, performer i jeden z najważniejszych przedstawicieli nurtu krytycznego w sztuce czy pisarz i felietonista Michał Witkowski. Na specjalne zaproszenie do Łodzi przyjedzie także Herta Müller, laureatka literackiej Nagrody Nobla w 2009 roku.

Codzienność zatrzymana w kadrze

Organizatorzy wydarzenia chcą także prezentować ambitne i ciekawe dokonania twórców z innych europejskich krajów. Jednym z nich są Węgry, słynące z doskonałych literatów i przedstawicieli ambitnej kultury. 29 listopada (Dom Literatury w Łodzi ul. Roosevelta 17) to dzień poświęcony sztuce znad Dunaju. Jest częścią obchodów Roku Kultury Węgierskiej w Polsce.

O godz. 17:00 odbędzie się wernisaż wystawy „Węgierska materia” prezentująca znakomite fotografie Andrása Nagya. Artysta urodził się w Węgrzech, ale dorastał w Stanach Zjednoczonych. Miłość do robienia zdjęć zaszczepił mu ojciec, który pokazał chłopcu, jak uwieczniać świat za pomocą aparatu Leica M4. Dorosły już artysta dokumentował codzienne życie w USA, Kolumbii, Estonii czy Czarnogórze. Krytycy podkreślają, że jest mistrzem zatrzymywania w kadrze ulotnych chwil. Przeciętne miejsca i momenty w jego ujęciu zyskują wyjątkowy wymiar. Podczas swoich podróży zagląda do odległych od siebie światów. Pokazuje przedstawicieli różnych warstw społecznych, ich lęki, przyjemności, słabsze strony. Każda jego praca jest unikatowa i niepowtarzalna. Fotografik mieszka od 2000 roku w Budapeszcie. Podczas wystawy będą prezentowane również teksty Gábora Németha, wybitnego węgierskiego pisarza (tłumaczenie: Anna Butrym).

W godz. 17:30-18:00 widzowie będą mogli spotkać się z Katalin Ladik i zobaczyć performance, węgierskiej poetki i aktorki. To wszechstronna artystka. Fotografuje, tworzy kolaże, nagrywa muzykę, kręci filmy. Za swoją działalność była wielokrotnie nagradzana, m.in. za wkład w kulturę Węgier i Serbii. Jej wiersze są przesiąknięte surrealizmem i erotyką. Były wydawane, m.in. we Francji, Niemczech, Hiszpanii, Chinach i na Słowacji. Prezentację Katalin Ladik poprzedzi słowo wstępu Daniela Muzyczuka z Muzeum Sztuki w Łodzi.

W czym tkwi fenomen węgierskich pisarzy?

O godz. 18:00-19:30 widzowie będą mogli wziąć udział w dyskusji poświęconej madziarskiej prozie. Jej uczestnicy będą zastanawiać się nad fenomenem pisarstwa trzech wybitnych literatów. Péter Esterházy pochodzi z magnackiej rodziny, która została pozbawiona majątku przez komunistów. Pracował jako matematyk i specjalista ds. IT, aż w 1979 roku zadebiutował jako autor. Jego najbardziej znanym dziełem jest „Harmonia caelestis” (wyd. Czytelnik, tłum. Teresa Worowska), w której opisuje losy swojego rodu. Centralną postacią opowieści jest jego ojciec. Pisząc książkę Esterházy nie miał pojęcia, że przez ponad 20 lat współpracował on z węgierskimi służbami bezpieczeństwa. Kiedy pisarz poznał prawdę, opisał ją w kolejnym tomie swojej powieści.

Kolejnym twórcą, któremu przyjrzą się goście, będzie Péter Nádas. W Polsce właśnie ukazała się jego długo wyczekiwana książka „Pamięć” (tłum. Elżbieta Sobolewska, wyd. Biuro Literackie). Autor porusza w niej najbardziej tragiczne dzieje w węgierskiej historii, m.in. stalinizm oraz Powstanie 1956. Dzieło zostało nazwane przez Susan Sontag „największą powieścią naszych czasów i jedną z największych książek stulecia”. „Pamięć” wyróżnia się nie tylko fabułą, ale również skomplikowaną konstrukcją narracyjną.

Podczas dyskusji nie mogło zabraknąć również twórczości László Krasznahorkaiego, który jest nie tylko pisarzem, ale też scenarzystą filmowym. Jego najważniejsze książki to: „Szatańskie tango” (wyd. W.A.B, tłum Elżbieta Sobolewska), „Melancholia sprzeciwu” (wyd. W.A.B, tłum Elżbieta Sobolewska), „Wojna i wojna” (wyd. W.A.B, tłum Elżbieta Sobolewska). W spotkaniu, które poprowadzi Maciej Robert, wezmą udział znakomite tłumaczki Elżbieta Sobolewska, Anna Górecka i Irena Makarewicz.

O godz. 19:30 – 20:30 odbędzie się koncert Harcsa/Keszég/Márkos/Benkő/Pándi: Kassák (tłumaczenie piosenek: Anna Butrym). Wśród członków zespołu jest niesamowita jazzowa piosenkarka i autorka tekstów – Veronika Harcsa. Jej praca została doceniona nagrodą za najlepszy album jazzowy oraz najlepszy album alternatywny na „Hungarian Music Award”. Tytułowym bohaterem zaś jest Lajos Kassák, węgierski pisarz, malarz i architekt.

Na zakończenie festiwalu odbędzie się projekcja filmu „Szatańskie tango” (Sátántangó, reż. Béla Tarr, 1994). To opowieść o odciętej od świata postkomunistycznej wiosce. Jej mieszkańcy prowadzą życie monotonne, pozbawione złudzeń, pełne samotności, która bez końca przypomina im o życiowej pustce. By oddalić świadomość wspólnego i indywidualnego nieszczęścia, oddają się marzeniom. Jedni pragną uciec z pozbawionego perspektyw miejsca, inni układają misterne plany, które miałyby, często kosztem otoczenia odmienić ich życie. Film zostanie pokazany w klubie DOM o godzinie 22:00 (Piotrkowska 138/ 140, Łódź).